• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

خَسَأ (مفردات‌قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





خَسَأ (به فتح خاء و سین) از واژگان قرآن کریم به معنای طرد شدن و طرد كردن است.
جمع این واژه در قرآن مجید خَاسِئین به معنای رانده شده و دورشدگان است
مشتقات خَسَأ که در آیات قرآن آمده عبارتند از:
خَاسِئاً (به فتح خاء) به معنای خسته؛
اخْسَؤُا (به کسر الف، سکون خاء و فتح سین) به معنای دور شويد؛
خاسِئِينَ‌ (به کسر سین) به معنای مطرود شويد؛
خاسِئاً (به کسر سین) به معنای خسته است.


خَسَأ به معنای طرد شدن و طرد كردن است و به صورت لازم و متعدى آمده است.
گويند: «خسأت الكلب فخسأ» يعنى سگ را طرد و دور كردم، پس دور شد.



به مواردی از خَسَأ که در قرآن به‌ کار رفته است، اشاره می‌شود:

۲.۱ - اخْسَؤُا (آیه ۱۰۸ سوره مومنون)

(قالَ‌ اخْسَؤُا فِيها وَ لا تُكَلِّمُونِ‌)
«گفت دور شويد و با من سخن نگویید.»


۲.۲ - خاسِئِينَ‌ (آیه ۶۵ سوره بقره)

(فَقُلْنا لَهُمْ كُونُوا قِرَدَةً خاسِئِينَ‌)
«به آن‌ها گفتيم: بوزينگان مطرود شويد.»


۲.۳ - خاسِئِينَ‌ (آیه ۱۶۶ سوره اعراف)

(قُلْنا لَهُمْ كُونُوا قِرَدَةً خاسِئِينَ‌)
«به آن‌ها گفتيم: بوزينگان مطرود شويد.»
خاسئين را رانده شده و دورشدگان گفته‌اند. ناگفته نماند در اين ماده معنى حقارت و خوارى نيز ملحوظ است؛ چنان‌كه در کشّاف و مفردات گفته است.


۲.۴ - خاسِئاً (آیه ۴ سوره ملک)

(ثُمَّ ارْجِعِ الْبَصَرَ كَرَّتَيْنِ يَنْقَلِبْ إِلَيْكَ الْبَصَرُ خاسِئاً وَ هُوَ حَسِيرٌ)
(سپس بار ديگر به عالم هستى نگاه كن، سرانجام چشمانت در جستجوى خلل و نقصان ناكام مانده و خسته و ناتوان به سوى تو باز مى‌گردد.)
خاسِئاً را خسته معنى كرده‌اند و شايد منظور آن است كه چشم دور مانده و زبون شده است؛ يعنى: دوباره نظر را بگردان چشم دور مانده از هدف به تو بازگردد و وامانده باشد. ناگفته نماند: چنان‌كه در مفردات ، اقرب ، صحاح و غيره است استعمال اوّلى اين كلمه را درباره راندن سگ گفته‌اند و حتى بعضى از مترجمين معاصر، آيه اوّل را اين طور ترجمه كرده است: اى سگان به دوزخ شويد.
ولى اين سخن از ادب قرآن به دور است و اين ماده هر چند در راندن سگ به‌كار رفته ولى معنى آن همان طرد با حقارت و خوارى است، چنان‌كه موارد استعمال آن در قرآن نيز درباره سگ نيست.


۱. قرشی بنابی، سید علی‌اکبر، قاموس قرآن، ج۲، ص۲۴۱.    
۲. راغب اصفهانی، حسین، المفردات فی غریب القرآن، ص۲۸۲.    
۳. طریحی نجفی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت-الحسینی، ج۱، ص۱۲۱-۱۲۲.    
۴. شرتونی، سعید، اقرب الموارد فی فصح العربیة و الشوارد، ج۲، ص۴۹.    
۵. مومنون/سوره۲۳، آیه۱۰۸.    
۶. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۵، ص۱۰۱.    
۷. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۵، ص۷۱.    
۸. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۷، ص۸۵.    
۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۷، ص۱۹۰.    
۱۰. بقره/سوره۲، آیه۶۵.    
۱۱. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱، ص۳۰۱.    
۱۲. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱، ص۱۹۹.    
۱۳. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱، ص۲۰۴.    
۱۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ص۱۰۸.    
۱۵. اعراف/ سوره۷، آیه۱۶۶    
۱۶. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۸، ص۳۹۵.    
۱۷. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۸، ص۲۹۶.    
۱۸. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۰، ص۹۷.    
۱۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۴، ص۷۵۹.    
۲۰. زمخشری، جارالله، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، ج۳، ص۲۰۴.    
۲۱. راغب اصفهانی، حسین، المفردات فی غریب القرآن، ص۲۸۲.    
۲۲. ملک/سوره۶۷، آیه۴.    
۲۳. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن‌، ص۵۶۲.    
۲۴. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۹، ص۵۸۸.    
۲۵. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۹، ص۳۵۱.    
۲۶. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۵، ص۱۶۹.    
۲۷. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۱۰، ص۴۸۵.    
۲۸. راغب اصفهانی، حسین، المفردات فی غریب القرآن، ص۲۸۲.    
۲۹. شرتونی، سعید، اقرب الموارد فی فصح العربیة و الشوارد، ج۲، ص۴۹.    
۳۰. جوهری، ابونصر، الصحاح‌ تاج اللغة و صحاح العربیة‌، ج۱، ص۴۷.    



قرشی بنابی، سید علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «خسأ»، ج۲، ص۲۴۱-۲۴۲.    






جعبه ابزار