خول (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
خَوَل (به فتح خاء و واو) از
واژگان قرآن کریم به معنای عطیّه است.
خَوَل (بر وزن فرس) به معنای عطيّه است. در
قاموس و
اقرب مي‌گويد: خَوَل هر عطيّه‌اى است كه خدا از نعمت‌ها و غلامان و كنيزان و غير به تو داده است.
ناگفته نماند: خول بر وزن فرس جمع خولىّ به معنى
غلام نيز آمده است در
نهج البلاغه نامه ۶۲ فرموده: «من ناراحتم از اينكه سفيهان و بدكاران والى اين امّت شوند.»
«فَيَتَّخِذُوا مَالَ اللَّهِ دُوَلًا وَ عِبَادَهُ خَوَلًا.» دول بر وزن صرد به معنى گرداندن مال ميان چند نفر است و خول به معنى بندگان و بردگان است. يعنى: «مال خدا را ميان خود بگردانند و به بندگان خدا ندهند و بندگان خدا را بردگان خود بدانند.» در اينجا نيز معناى عطيّه ملحوظ است يعنى خيال كنند كه خدا مردم را به آنها برده عطا كرده است.
و حديث مشهور در باره
بنی‌امیّه كه از
حضرت رسول (صلّی‌الله‌علیه‌وآله) نقل شده از همين مادّه است و آن چنين است :
«اذا بَلَغَ بَنُو أَبِى الْعَاصِ ثَلَثِينَ رَجُلًا اتَّخَذُوا مَالَ اللَّهِ دُوَلًا وَ دِينَ اللَّهِ دَخَلًا وَ عِبَادَ اللَّهِ خَوَلًا.»
(وَ تَرَکْتُمْ ما خَوَّلْناکُمْ وَراءَ ظُهُورِکُمْ) یعنی: «آنچه را که به شما عطا کرده بودیم در پشت سر گذاشتید.»
(ثُمَّ اِذا خَوَّلَهُ نِعْمَةً مِنْهُ نَسِیَ ما کانَ یَدْعُوا اِلَیْهِ مِنْ قَبْلُ) یعنی: «پس چون نعمتی به او عطا کرد دعای قبلی خویش را فراموش می‌کند.»
طبرسی گفته: تخويل به معنى اعطاء است و اصل آن تمليک عطيّه است چنان‌كه تمويل به معنى تمليک مال است.
خال به معنى دایى و جمع آن أخْوال است.
(وَ بَناتِ خالِکَ وَ بَناتِ خالاتِکَ) (و دختران دايى تو، و دختران خاله‌ها.)
(و اَوْ بُیُوتِ اَخْوالِکُمْ اَوْ بُیُوتِ خالاتِکُمْ) (يا خانه‌هاى دايی‌هايتان، يا خانه‌هاى خاله‌هايتان.)
خاله، خواهر مادر است و جمع آن خالات است كه گذشت.
•
قرشی بنایی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «خول»، ج۲، ص۳۱۳.
