خفت (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
خَفْت (به فتح خاء و سکون فاء) و
خَِفّت (به کسر یا فتح خاء) از
واژگان نهج البلاغه به معنای سبکی است.
این واژه دارای مشتقاتی است که در
نهج البلاغه به‌کار رفته است، مانند:
خَفیف (به فتح خاء) در مقابل ثقیل است.
تَخفیف (به فتح تاء و سکون خاء) به معنای سبک کردن است.
اِستخفاف (به کسر الف و سکون سین)
طلب سبکی و خوار شمردن است.
تَخفّف (به فتح تاء و تشدید فاء) به معنای سبک شدن است.
خُفُوف (بر وزن عقول) سبکی و
سرعت است.
این واژه بیست و پنج بار در
نهج البلاغه آمده است.
خَفْت و
خَِفّت به معنای سبکی آمده است.
خَفیف در مقابل ثقیل و
تَخفیف سبک کردن و
اِستخفاف طلب سبکی و خوار شمردن است.
تَخفّف به معنای سبک شدن آمده است.
خُفُوف بر وزن عقول سبکی و سرعت است.
«اخفّاء» جمع خفیف است.
برخی از مواردی که در «
نهج
البلاغه» به کار رفته است، به شرح ذیل می‌باشد:
امام علی (علیه‌السلام) به اهل
بصره فرموده:
«أرْضُكُمْ قَريبَةٌ مِنَ الماءِ، بَعيدَةٌ مِنَ السَّماءِ، خَفَّتْ عُقولُكُمْ، وَ سَفِهَتْ حُلومُكُمْ.» «زمینتان به
آب نزدیک و از
آسمان دور است، عقولتان خفیف (سبک،
حماقت) و خردهایتان سفاهت است.»
استخفاف
طلب سبکی و خوار شمردن است، امام فرمود:
«أَشَدُّ الذُّنوبِ ما اسْتَخَفَّ بِهِ صاحِبُهُ.» «شدیدترین
گناه گناهی است که صاحبش آن‌را سبک شمارد.»
«تَخَفَّفوا تَلْحَقوا.» «سبک‌بار شويد تا به قافله برسيد.»
در «حدو» گذشت.
خُفُوف بر وزن عقول سبکی و سرعت، در وصف پرندگان فرموده:
«وَ مَنَعَ بَعْضَها بِعَبالَةِ خَلْقِهِ أَنْ يَسْمُوَ في الْهَواءِ خُفوفاً، وَ جَعَلَهُ يَدِفُّ دَفيفاً.» یعنی «
خداوند بعضی از طیور را (مانند
شتر مرغ) به علت سنگینی وجودش مانع شده از اینکه به سبکی به هوا بلند شود، و او را طوری کرده که در زمین راه می‌رود.»
«عبالة» پر شدن
بدن و سنگینی آن است، دفیف مرور پرنده در روی
زمین و یا
حرکت دادن به بال و پاهاست. دفیف به معنی پرواز بدون حرکت بال نیز آمده است مانند پرواز
عقاب و امثال آن.
«اخفّاء» جمع خفیف است به
خوارج فرموده:
«وَ أَنْتُمْ مَعاشِرُ أَخِفّاءُ الْهامِ.» «شما گروه سبک سر (احمق) هستید.»
واژه خفت بیست و پنج بار در «
نهج
البلاغه» آمده است.
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «خفت»، ج۱، ص۳۵۴.
