خصوصیات انعام (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
یکی از خصوصیاتی که
انسان را از
انعام جدا می‌کند
قوه تعقل انسان است.
بهره وری و خوردن، از ویژگی‌های
بارز انعام است:
ان الله یدخل... والذین کفروا یتمتعون ویاکلون کما تاکل
الانعـم والنار مثوی لهم.
خداوند كسانى را كه
ایمان آوردند و
اعمال صالح انجام دادند وارد باغ‌هايى از
بهشت مى‌كند كه نهرها از زير (درختانش) جارى است در حالى كه
کافران از متاع زودگذر
دنیا بهره مى‌گيرند و همچون چهارپايان مى‌خورند، و سرانجام
آتش دوزخ جايگاه آنهاست!
عدم
تعقل از ویژگی‌های شاخص
انعام می‌باشد:
ام تحسب ان اکثرهم یسمعون او یعقلون ان هم الا
کالانعـم بل هم اضل سبیلا.
آيا
گمان مى‌برى بيشتر آنان مى‌شنوند يا مى‌فهمند؟! آنان فقط همچون چهارپايانند، بلكه گمراهترند!
در
آیات فوق برای منعکس کردن اهمیت مطلب، نخست می‌فرماید: آنها که معبودشان هوای نفس‌شان است همچون چهارپایانند، بعد از آن ترقی کرده و اضافه می‌کند: بلکه از آنها گمراهترند! شبیه این تعبیر در
آیه ۱۷۲
سوره اعراف نیز آمده است که درباره دوزخیانی که به
حکم استفاده نکردن از
گوش و
چشم و
عقل خود، به چنان سرنوشتی گرفتار می‌شوند، می‌فرماید: اولئک
کالانعام بل هم اضل: آنها همچون چهارپایانند بلکه گمراهتر! گرچه گمراهتر بودن آنها اجمالا روشن است، ولی مفسران بحث‌های جالبی روی این مساله کرده‌اند که با تحلیل و اضافاتی می‌توان چنین گفت:
۱- اگر چهارپایان، چیزی نمی‌فهمند و گوش شنوا و چشم بینایی ندارند، دلیلش عدم
استعداد آنها است، اما از آنها بیچاره‌تر انسانی است که خمیره همه سعادت‌ها در وجود او نهفته است و آن قدر
خدا به او استعداد داده که می‌تواند نماینده و
خلیفه الله در
زمین گردد، ولی کارش به جایی می‌رسد که تا سر حد یک چهارپا سقوط می‌کند، تمام شایستگی‌های خود را به هدر داده، و از اوج مسجود بودن
فرشتگان به حضیض نکبت بار
شیاطین سقوط می‌کند، این راستی دردناک است و گمراهی آشکار.
۲- چهارپایان تقریبا حساب و کتابی ندارند و مشمول مجازات‌های الهی نیستند در حالی که آدمیان گمراه باید بار تمام
اعمال خود را بر دوش کشند و
کیفر اعمال خویش را بی کم و کاست ببینند.
۳- چهارپایان برای انسان‌ها خدمات زیادی دارند و کارهای مختلفی انجام می‌دهند، اما انسان‌های
طاغی و
یاغی خدمتی که نمی‌کنند هیچ، هزاران
بلا و
مصیبت نیز می‌آفرینند.
۴- چهارپایان خطری برای کسی ندارند و اگر هم داشته باشند، خطرشان محدود است اما ای وای از
انسان بی ایمان
مستکبر هوی پرست که گاه
آتش جنگی را روشن می‌کند که میلیون‌ها نفر در آن خاکستر می‌شوند.
۵- چهارپایان اگر
قانون و برنامه‌ای ندارند، ولی مسیری که آفرینش را در شکل
غرائز برای آنان تعیین کرده است پیروی می‌کنند و در همان خط حرکت می‌نمایند، اما انسان قلدر سرکش، نه قوانین
تکوین را به رسمیت می‌شناسد و نه قوانین
تشریع را و هوی و هوس‌های خود را
حاکم بر همه چیز می‌شمرد.
۶- چهارپایان هرگز برای کارهای خود توجیه‌گری ندارند، اگر خلافی کنند خلاف است و اگر
راه خود را بروند، که می‌روند، همانست که هست اما یک انسان خود خواه خونخوار هوی پرست بسیار می‌شود که تمام جنایات خود را آن چنان توجیه می‌کند که گویی دارد
وظائف الهی و انسانی خویش را انجام می‌دهد! و به این ترتیب هیچ موجودی خطرناکتر و زیانبارتر از یک انسان هوی پرست بی‌ایمان و سرکش نیست، و به همین دلیل در آیه ۲۲
سوره انفال عنوان شر الدواب (بدترین جنبندگان) به او داده شده است، و چه عنوان مناسبی؟
بردن دام‌ها در
صبح گاهان به چرا و باز گرداندن آنان در پایان
روز، دارای منظره‌ای
زیبا و
بهجت انگیز است:
ولکم فیها جمال حین تریحون وحین تسرحون.
و در آنها براى شما
زینت و
شکوه است به هنگامى كه آنها را به استراحتگاه‌شان باز مى‌گردانيد، و هنگامى كه (صبحگاهان) به
صحرا مى‌فرستيد.
محروم بودن از
فهم حقایق و
معارف دینی و
حق بینی و
حق شنوی از خصوصیات
انعام است:
... لهم قلوب لایفقهون بها ولهم اعین لایبصرون بها ولهم ءاذان لایسمعون بهآ اولـئک
کالانعـم بل هم اضل...
آنها دلها (عقل‌ها) يى دارند كه با آن (
اندیشه نمى‌كنند، و) نمى‌فهمند و چشمانى كه با آن نمى‌بينند و گوش‌هايى كه با آن نمى‌شنوند آنها همچون چهارپايانند بلكه گمراهتر!
مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۵، ص۲۴۶، برگرفته از مقاله «خصوصیات انعام».
