خرمدشت
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
خرّمدشت، بخش و شهری در جنوب شهرستان
تاکستان در استان
قزوین می باشد.
بخش خرّمدشت. این‌بخش‌درجنوب‌غربی‌دشت
قزوین واقع است. از شمال و مغرب به بخشهای مرکزی و ضیاءآباد (در شهرستان تاکستان)، از جنوب به بخشهای رامَند و آبگرم (در شهرستان
بوئین‌زهرا ) و از مشرق به بخش شال (در شهرستان بوئین‌زهرا) محدود و مشتمل است بر دو دهستان افشاریه به مرکزیت آبادی رحیم‌آباد (در حدود نُه کیلومتری جنوب شهر خرّمدشت) و دهستان رامند شمالی‌به مرکزیت خرّمدشت. مرکز آن شهر خرّمدشت است. جنوب این بخش کوهستانی است و شمال آن را دشت فرا گرفته است. بیشتر آبادیهای بخش خرّمدشت در دشت قرار دارند.
کوههای قشابلاغ، جهان‌قلعه، کبریت‌لو و مایلان در نزدیکی آبادیهای شَنَسْتَق علیا و سفلا (در حدود چهل کیلومتری جنوب شهر خرّمدشت)، از مهم‌ترین ارتفاعات بخش به‌شمار می‌روند.
رود دائمی خررود نخست جهت جنوب‌غربی ـ شمال‌شرقی دارد و سپس به سمت مشرق در بخش جاری می‌شود و زمینهای آن را آبیاری می‌کند.
علاوه بر آن، چند رود کوچک مانند بُرْزْلَجین، شنستق، شیزَنْد، شیزر و کَشْمَرْز، با جهت جنوبی ـ شمالی در جنوب بخش و ابهررود با جهت غربی ـ شرقی در شمال بخش جریان دارند.
ازگیا خاکشیر و برمادران‌دارد ومراتع‌آن برای چرای دام مناسب است. از زیا شغل،
گرگ،
روباه،
خرگوش و
کبک در آن یافت می‌شود.
آب زراعی و آشامیدنی بخش، علاوه بر رود، از
قنات و
چاه نیز تأمین می‌شود. از میان محصولات آنجا،
گندم،
جو،
بنشن،
انگور،
بادام،
گردو،
آلوسبز،
سیب،
زردآلو و
گیلاس شایان ذکر است.
از صنایع‌دستی، فرش‌بافیِ آن به‌ویژه در آبادیهای‌برزلجین (در حدود۳۱کیلومتری جنوب‌شهر خرّمدشت)، شنستق سفلا و کورچشمه (در حدود چهل کیلومتری جنوب خرّمدشت) پررونق است.
بخش خرّمدشت در مسیر اصلی
قزوین ـ همدان قرار دارد. همچنین
راه بوئین‌زهرا ـ ابهر
از آنجا می‌گذرد. آبادیهای بخش نیز عمدتآاز طریق راه‌فرعی با مرکز بخش مرتبط‌اند.
بخش خرّمدشت نیز در اسفند ۱۳۷۳ در شهرستان تاکستان تشکیل شد و با جداشدن تاکستان از
زنجان و الحاق آن به استان جدید
قزوین در خرداد ۱۳۷۶، خرّمدشت جزو استان
قزوین شد.
جمعیت آن براساس سرشماری ۱۳۸۵ش، ۶۸۵، ۲۱ تن ذکر شده است
اهالی بخش خرّمدشت به فارسی و ترکی سخن می‌گویند.
برخی از مهم‌ترین زیارتگاههای بخش عبارت‌اند از:
امامزاده‌های ابوسعید و ابوظهیر در آبادی رادکان،
امامزاده پیغمبر در آبادی شنستق علیا،
امامزاده عبداللّه‌بن
حسن‌بن
موسی‌الکاظم علیه‌السلام در آبادی شیزند (در حدود ۲۹ کیلومتری جنوب خرّمدشت) و بقعه پیر وَلی در آبادی وَرسج
خرّمدشت در منطقه‌ای قدیمی واقع شده است، با این‌حال اطلاع ما از آن اندک است، تنها از آثار به‌جا مانده از بعضی تپه‌ها مانند تپه بزرگ داکان در چهارده کیلومتری جنوب‌غربی تاکستان (مربوط به پیش از تاریخ)، تپه ورسج
و تپه رادکان، نزدیک آبادی رادکان
می‌توان به‌قدمت منطقه پی‌برد
در اوایل دوره صفویه (حک: ح ۹۰۵ـ ۱۱۳۵) و به‌ویژه در دوره افشاریه (حک: ۱۱۴۸ـ۱۲۱۰) عده‌ای شاهسون به آنجا کوچانده شدند.
گزارشی درباره این دوره در دست است که نشان می‌دهد، در اوایل سده یازدهم برخی آبادیهای خرّمدشت مانند شنستق علیا و برزلجین
جزو موقوفات قدیم آستانه شاهزاده
حسین قزوین بوده است.
در صفر ۱۱۰۳، در فرمان سلیمان اول صفوی درباره تولیت آستانه شاهزاده
حسین، با موقوفات و سیورغال و مستمریات آن، نام شنستق علیا و برزلجین نیز آمده است.
در دوره‌های افشاریه و قاجاریه (حک: ۱۲۱۰ـ۱۳۴۴)، آبادیهای خرّمدشت جزو نقاط معمور شمرده می‌شدند.
در دوره پهلوی (۱۳۰۴ـ۱۳۵۷ش) نیز کشاورزی و صنایع‌دستی آنجا پررونق بود.
شهر خرّمدشت، مرکز بخش. این شهر با ارتفاع ۱۳۸۰ متر از سطح دریا در قسمت شمالی بخش، در فاصله حدود ۲۵ کیلومتری جنوب‌غربی شهر تاکستان و حدود ۵۶ کیلومتری جنوب‌غربی شهر
قزوین قرار دارد.
خرّمدشت علاوه بر تاکستان و
قزوین، با شهرهای شال در مشرق (حدود چهل کیلومتر)، ابهر در شمال‌غربی (حدود ۴۵ کیلومتر)، آبگرم (حدود سی کیلومتر) و آوج (حدود ۵۵ کیلومتر) در جنوب‌غربی مرتبط است.
این شهر سابقآ نهاوند نامیده‌می‌شد
و از ۱۳۷۸ش نام‌آن به‌خرّمدشت تغییریافت. آبادی‌نهاوند در ۱۳۲۳ش، جزو دهستان دودانگه شهرستان
قزوین در استان یکم بود.
این آبادی در ۱۳۳۷ش، مرکز بخش و در ۲۹ خرداد ۱۳۷۸ به شهر تبدیل شد.
جمعیت‌آن در سرشماری ۱۳۸۵ش، ۱۹۲، ۶ ذکر شده است
اهالی شهر به فارسی و ترکی سخن می‌گویند.
چند اثر تاریخی مهم خرّمدشت عبارت‌اند از:
امامزاده‌های سلیمان و صالح (مربوط به سده ششم) که زیارتگاه اهالی است، و تپه نهاوند (ورجاوند، ص۳۸۰؛.
دو
امامزاده خرّمدشت که با اتاقی مستطیلی شکل به‌هم متصل‌اند، طرح مدور دارند و هریک دارای سردابی با سقف قوسی‌شکل‌اند. بنای
امامزاده سلیمان از
امامزاده صالح مرتفع‌تر و قدمت
امامزاده صالح بیشتر است
(۱) ایران، قوانین و احکام، مجموعه قوانین سال ۱۳۷۶، تهران: روزنامه رسمی کشور، ۱۳۷۷ش.
(۲) ایران، وزارت کشور، اداره کل آمار و ثبت احوال، کتاب اسامی دهات کشور، ج ۱، تهران ۱۳۲۹ش.
(۳) ایران، وزارت کشور، معاونت سیاسی دفتر تقسیمات کشوری، نشریه تاریخ تأسیس عناصر تقسیماتی به همراه شماره مصوبات آن، تهران ۱۳۸۲ش.
(۴) عباس جعفری، گیتاشناسی ایران، تهران ۱۳۶۸ـ۱۳۷۹ش.
(۵) رضا رحمانی، آشنایی با شهر تاریخی تاکستان (سیادن)،
قزوین ۱۳۷۷ش.
(۶) رزم‌آرا.
(۷) فرهنگ جغرافیائی آبادیهای کشور جمهوری اسلامی ایران، ج :۳۷ ساوه، تهران: سازمان جغرافیائی نیروهای مسلح، ۱۳۶۹ش.
(۸) محمدعلی گلریز، مینودر، یا، باب‌الجنه
قزوین،)
قزوین (۱۳۶۸ش.
(۹)
حسین مدرسی طباطبائی، برگی‌ازتاریخقزوین، قم ۱۳۶۱ش.
(۱۰) مرکزآمارایران، سرشماری عمومی نفوس و مسکن :۱۳۷۵ شناسنامه آبادیهای کشور، استان زنجان، شهرستان تاکستان، تهران ۱۳۷۶ش.
(۱۱) مرکزآمارایران، سرشماری عمومی نفوس و مسکن :۱۳۸۵ نتایج تفصیلی کل کشور، ۱۳۸۵ش.
(۱۲) نقشه راهنمای استان
قزوین، مقیاس تقریبی ۰۰۰، ۱:۵۵۰، تهران: سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، ۱۳۸۶ش.
(۱۳) پرویز ورجاوند، سرزمین
قزوین، تهران ۱۳۴۹ش.
دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «خرمدشت»، شماره۷۰۰۸.
