خالِف (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
''خالِف: '''
(بِمَقْعَدِهِمْ خِلافَ)«خالِف» به معنای
«متخلف» است، و اشاره به کسانی است که در میدان
جهاد، با عذر و یا بدون عذر، شرکت نداشتند.
بعضی نیز گفته‌اند: «خالِف»، به معنای «مخالف» است؛ اشاره به این که شما هم بروید و با گروه مخالفان همصدا شوید. این کلمه را به معنای «فاسد» نیز تفسیر کرده‌اند؛ چه این که در لغت،
«خلوف» به معنای فساد و
«خالف» به معنای فاسد آمده است. این احتمال نیز وجود دارد که همه معانی بالا از این کلمه در
آیه فوق اراده شده باشد؛ چرا که گروه
منافقان و دوستان آنان، دارای تمام این
صفات رذیله بوده‌اند.
(فَرِحَ الْمُخَلَّفُونَ بِمَقْعَدِهِمْ خِلاَفَ رَسُولِ اللّهِ وَكَرِهُواْ أَن يُجَاهِدُواْ بِأَمْوَالِهِمْ وَأَنفُسِهِمْ فِي سَبِيلِ اللّهِ وَقَالُواْ لاَ تَنفِرُواْ فِي الْحَرِّ قُلْ نَارُ جَهَنَّمَ أَشَدُّ حَرًّا لَّوْ كَانُوا يَفْقَهُونَ) (تخلف كنندگان از
جنگ تبوک، از مخالفت با
پیامبر خدا و كناره‌گيرى از جهاد، خوشحال شدند؛ و خوش نداشتند كه با
مال و
جان خود، در
راه خدا جهاد كنند؛ و گفتند: «در اين گرما، به سوى ميدان حركت نكنيد.» به آنان بگو: «
آتش دوزخ از اين سوزان‌تر است!» اگر مى‌فهميدند.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید:
فرح و سرور مقابل
غم و اندوه است، و اين دو حالت نفسانى و وجدانى است كه يكى لذت‌بخش و ديگرى ناراحت كننده است. و كلمه مخلفون اسم مفعول از ماده خلف است كه به معناى باقى گذاردن براى بعد از رفتن است، و كلمه مقعد از ماده
قعود مصدر قعد، يقعد مى‌باشد، و كنايه است از نرفتن به جهاد. كلمه خلاف مانند مخالفت مصدر خالف، يخالف است، و به‌طورى كه بعضى‌ها گفته‌اند گاهى به معناى بعد مى‌آيد، و بعيد نيست كه در آيه
(إِذاً لا يَلْبَثُونَ خِلافَكَ إِلَّا قَلِيلًا) در اين صورت نمى‌پايند بعد تو مگر اندكى به اين معنا باشد.
و با اينكه از نظر سياق كلام جا داشت بفرمايد: خلافك به منظور مخالفت تو اگر فرمود
(خِلافَ رَسُولِ اللَّهِ) به منظور مخالفت رسول خدا براى اين بود كه دلالت كند بر اينكه منافقين از مخالفت
امر خدا خوشحال مى‌شدند، با رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) لجبازى نداشتند، چون رسول خدا جز پيغام آوردن كار ديگرى نداشت.
معناى آيه اين است: منافقين كه تو آنان را بعد از رفتنت بجاى گذاشتى خوشحال شدند كه با تو بيرون نيامدند و تو را مخالفت كردند، و يا بعد از تو بيرون نيامدند، و
کراهت داشتند از اينكه با مال و جان‌هاى خود در راه خدا جهاد كنند.
(دیدگاه
شیخ طبرسی در
مجمع البیان:
)
•
مکارم شیرازی، ناصر، لغات در تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «خالِف»، ص۲۰۴.
