حکومت بیانی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
رفع ابهام از نفس دلیل محکوم، توسط
دلیل حاکم را حکومت بیانی گویند.
حکومت بیانی، به این معنا است که دلیل حاکم به خود دلیل محکوم ناظر بوده و آن را شرح داده و مراد از آن را بیان می‌نماید، مثل این که معانی مفردات آن را روشن کرده و یا در مقام بیان ظهور کلام و مراد متکلم برمی آید و یا مشخص می‌کند که دلیل محکوم، در مقام
تقیه صادر شده است.
مانند این که کسی
حکم شک بین دو و سه در
نماز را از امام علیه السّلام سؤال کند و حضرت در جواب بفرماید: «نماز را اعاده کن» سپس آن شخص بپرسد مگر شما نفرمودید که: «لا یعید الصلاة فقیه»، آن گاه حضرت در پاسخ بفرماید: «من این جمله را در بیان حکم شک بین سه و چهار گفته‌ام»، که با این بیان، مراد از «لا یعید الصلاة فقیه» مشخص می‌گردد.
برخی
حکومت را به چند شکل تقسیم کرده و حکومتی را که در آن یکی از دو دلیل به نفس دلیل دیگر ناظر باشد، حکومت بیانی، و حکومتی را که یکی از دو دلیل به مدلول دلیل دیگر ناظر باشد،
حکومت عرفی نامیده‌اند. بنابراین، فرق بین حکومت بیانی و حکومت عرفی این است که در حکومت بیانی، دلیل حاکم در صدد بیان و
تفسیر نفس دلیل محکوم است، اما در حکومت عرفی، دلیل حاکم، بر مدلول دلیل محکوم نظارت دارد و آن را توسعه داده یا تضییق می‌کند.
فرهنگ‌نامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۴۳۵، برگرفته از مقاله «حکومت بیانی». ا
