• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

حُکُومَت (مفردات‌نهج‌البلاغه)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


منبع: حُکُومَت (مفردات‌نهج‌البلاغه)
مقالات مرتبط: حکومت اسلامی.


حُکُومَت (به ضمه حاء و کاف) از واژگان نهج البلاغه به معنای حکمرانی و اداره امور قضاوت است.
این لفظ چهار بار در نهج البلاغه آمده است.


حُکُومَت
[۱] قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، ج۱، ص۲۹۴.    
[۲] طریحی نجفی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت-الحسینی، ج۶، ص۴۳.    
به معنای حکمرانی، اداره امور قضاوت و مصدر آن حکم است.

برخی از مواردی که در «نهج‌البلاغه» به کار رفته است، به شرح ذیل می‌باشد:

۲.۱ - الْحُكُومَةِ - خطبه ۳۶ (خطاب به خوارج)

حضرت علی (علیه‌السلام) به خوارج درباره صلح صفین فرموده:
«وَ قَدْ كُنْتُ نَهَيْتُكُمْ عَنْ هذِهِ الْحُكُومَةِ فَأَبَيْتُمْ عَلَيَّ إِباءَ المخالفين، حَتَّى صَرَفْتُ رَأْيِي إِلَىْ هَواكُمْ»
[۳] سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۹۸، خطبه ۳۶.    
[۴] عبده، محمد، نهج البلاغه، ط مطبعه الاستقامه، ج۱، ص۸۳، خطبه ۳۶.    
[۵] صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۸۰، خطبه ۳۶.    

(من شما را از این حکمیّت نهی کردم ولی امتناع کردید، مانند امتناع نافرمانان، تا رای خود را به طرف هوای نفس شما برگرداندم.)
[۶] مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۹۵، خطبه ۳۶.    
[۷] بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۱۹۴.    

(شرح‌های خطبه:
[۸] بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۱۹۷.    
[۹] مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۲، ص۳۷۵.    
[۱۰] هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۱۱۹.    
[۱۱] ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۲۶۵.    
)


۲.۲ - الْحُكُومَةِ - خطبه ۳۵ (درباره حکمیت)

حضرت (علیه‌السلام) همچنین بعد از روشن شدن خیانت عمرو بن عاص، بی‌لیاقتی و نفاق ابوموسی فرموده:
«وَ قَدْ كُنْتُ أَمَرْتُكُمْ في هذِهِ الْحُكُومَةِ أَمْرِي ... لَوْ كَانَ يُطاعُ.»
[۱۲] سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۹۶، خطبه ۳۵.    
[۱۳] عبده، محمد، نهج البلاغه، ط مطبعه الاستقامه، ج۱، ص۸۱، خطبه ۳۵.    
[۱۴] صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۷۹، خطبه ۳۵.    

(من فرمان خويش را در مورد حكميّت به شما گفتم ... اگر كسى گوش به سخنان قصير مى‌داد.)
[۱۵] مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۹۵، خطبه ۳۵.    
[۱۶] بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۱۸۱.    

(شرح‌های خطبه:
[۱۷] بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۱۸۴.    
[۱۸] مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۲، ص۳۶۰.    
[۱۹] هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۸۷.    
[۲۰] ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۲۰۴.    
)


۲.۳ - حُكُومَة - نامه ۵۳ (خطاب به مالک)

حضرت خطاب به مالک اشتر می‌فرماید:
«وَ الْواجِبُ عَلَيْكَ أَنْ تَتَذَكَّرَ ما مَضَى لِمَنْ تَقَدَّمَكَ: مِنْ حُكُومَة عَادِلَة، أَوْ سُنَّة فاضِلَة»
[۲۱] سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۷۳۰، نامه ۵۳.    
[۲۲] عبده، محمد، نهج البلاغه، ط مطبعه الاستقامه، ج۳، ص۱۲۱، نامه ۵۳.    
[۲۳] صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۴۴۵، نامه ۵۳.    

(بر تو واجب است كه همواره به ياد حكومت‌هاى عادلانِ پيش از خود باشى.)
[۲۴] مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۶۹۵، نامه ۵۳.    
[۲۵] بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۲۹۳.    

(شرح‌های نامه:
[۲۶] بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۳۰۸.    
[۲۷] مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۱۱، ص۱۵۰.    
[۲۸] هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۲۰، ص۳۲۰.    
[۲۹] ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۱۷، ص۱۱۴.    
)


این لفظ چهار بار در «نهج البلاغه» آمده است.
[۳۰] سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۹۸، خطبه ۳۶.    
[۳۱] سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۹۶، خطبه ۳۵.    
[۳۲] سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۷۳۰، نامه ۵۳.    


۱. ↑ قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، ج۱، ص۲۹۴.    
۲. ↑ طریحی نجفی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت-الحسینی، ج۶، ص۴۳.    
۳. ↑ سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۹۸، خطبه ۳۶.    
۴. ↑ عبده، محمد، نهج البلاغه، ط مطبعه الاستقامه، ج۱، ص۸۳، خطبه ۳۶.    
۵. ↑ صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۸۰، خطبه ۳۶.    
۶. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۹۵، خطبه ۳۶.    
۷. ↑ بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۱۹۴.    
۸. ↑ بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۱۹۷.    
۹. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۲، ص۳۷۵.    
۱۰. ↑ هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۱۱۹.    
۱۱. ↑ ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۲۶۵.    
۱۲. ↑ سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۹۶، خطبه ۳۵.    
۱۳. ↑ عبده، محمد، نهج البلاغه، ط مطبعه الاستقامه، ج۱، ص۸۱، خطبه ۳۵.    
۱۴. ↑ صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۷۹، خطبه ۳۵.    
۱۵. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۹۵، خطبه ۳۵.    
۱۶. ↑ بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۱۸۱.    
۱۷. ↑ بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۱۸۴.    
۱۸. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۲، ص۳۶۰.    
۱۹. ↑ هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۸۷.    
۲۰. ↑ ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۲۰۴.    
۲۱. ↑ سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۷۳۰، نامه ۵۳.    
۲۲. ↑ عبده، محمد، نهج البلاغه، ط مطبعه الاستقامه، ج۳، ص۱۲۱، نامه ۵۳.    
۲۳. ↑ صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۴۴۵، نامه ۵۳.    
۲۴. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۶۹۵، نامه ۵۳.    
۲۵. ↑ بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۲۹۳.    
۲۶. ↑ بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۳۰۸.    
۲۷. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۱۱، ص۱۵۰.    
۲۸. ↑ هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۲۰، ص۳۲۰.    
۲۹. ↑ ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۱۷، ص۱۱۴.    
۳۰. ↑ سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۹۸، خطبه ۳۶.    
۳۱. ↑ سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۹۶، خطبه ۳۵.    
۳۲. ↑ سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۷۳۰، نامه ۵۳.    


• قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «حکومت»، ج۱، ص۲۹۴.    


رده‌های این صفحه : مفردات نهج البلاغه | واژه شناسی واژگان خطبه 35 نهج البلاغه | واژه شناسی واژگان خطبه 36 نهج البلاغه | واژه شناسی واژگان نامه 53 نهج البلاغه
جعبه ابزار