حکم شطرنج (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
بر اساس
آیات قرآن کریم بازی با
آلات قمار مانند
شطرنج بدلیل
مضرات زیاد
و پلیدی آن عمل، ممنوع است.
حرمت شطرنج، به علت برتری مضرات:
• «یسـلونک عن الخمر والمیسر قل فیهما اثم کبیر ومنـفع للناس واثمهما اکبر من نفعهما..
از تو درباره
شراب و قمار مى‌پرسند، بگو: در ارتكاب آن دو گناهى است بزرگ
و سودهایى (مادى) براى مردم،
و گناه آنها بزرگتر از سودشان است.
و از تو مى‌پرسند كه چه چیز
انفاق کنند؟ بگو: آنچه میسور است. این گونه
خداوند براى شما آیات خود را روشن مى‌كند، شاید بیندیشید،»
در
روایات اهل بیت (علیهم‌السّلام) «المیسر» به
شطرنج و نرد تفسیر شده است.
آیه از دو سؤال درباره شراب
و قمار شروع مى‌شود، مى‌فرماید: از تو درباره شراب
و قمار سؤال مى‌كنند. میسر از ماده یسرگرفته شده كه به معنى سهل
و آسان است،
و از آنجا كه قمار در نظر بعضى از مردم وسیله آسانى براى نیل به مال
و ثروت است به آن میسر گفته شده است. سپس در جواب مى‌فرماید: بگو در این دو
گناه بزرگى است
و منافعى (از نظر ظاهر
و جنبه مادى) براى مردم دارد ولى گناه آنها از نفع‌شان بیشتر است (قُلْ فِیهِما إِثْمٌ كَبِیرٌ
وَ مَنافِعُ لِلنَّاسِ
وَ إِثْمُهُما أَكْبَرُ مِنْ نَفْعِهِما). با توجه به اینكه
جامعه عرب جاهلى بسیار آلوده به شراب
و قمار بوده حكم
تحریم این دو به طور تدریجى
و در چند مرحله نازل شده
و اگر نرمش
و مدارایى در
لحن آیه مشاهده مى‌شود به خاطر همین معنى است.در این آیه منافع
و زیان‌هاى این دو با هم مقایسه شده
و برترى زیان‌ها
و گناه سنگین آن بر منافع آنها مورد تصریح قرار گرفته است مسلما منافع مادى كه احیانا از طریق فروش شراب یا انجام قمار حاصل مى‌شود
و یا منافع خیالى كه به خاطر تخدیر حاصل از
مستی شراب
و غفلت از هموم
و غموم
و اندوه‌ها به دست مى‌آید در برابر زیان‌هاى فوق العاده اخلاقى
و اجتماعى و بهداشتى این دو بسیار ناچیز است. بنا بر این هیچ انسان عاقلى به خاطر آن نفع كم به این همه زیان تن در نمى‌دهد.
حرمت شطرنج، به علت پلیدی آن:
• «یـایها الذین ءامنوا انما الخمر والمیسر والانصاب والازلـم رجس من عمل الشیطـن فاجتنبوه لعلکم تفلحون
اى كسانى كه
ایمان آورده‌اید، جز این نیست كه شراب
و قمار
و بت‌هاى نصب شده (عبادت آنها
و قربانى براى آنها
و خوردن
گوشت آن
قربانی)
و تیرهاى قرعه قمار،
نجس و پلید
و از اختراعات
شیطان است، پس از آنها دورى كنید، شاید رستگار گردید.»
شراب‌خواری و می‌گسارى در
زمان جاهلیت و قبل از ظهور
اسلام فوق العاده رواج داشت
و به صورت یك بلاى عمومى در آمده بود، تا آنجا كه بعضى از مورخان مى‌گویند
عشق عرب جاهلى در سه چیز خلاصه مى‌شد: شعر
و شراب
و جنگ!،
و نیز از
روایات استفاده مى‌شود كه حتى بعد از تحریم شراب مساله ممنوعیت آن براى بعضى از مسلمانان فوق العاده سنگین
و مشكل بود، تا آنجا كه مى‌گفتند: «ما حرم علینا شى‌ء اشد من الخمر: هیچ حكمى بر ما سنگین‌تر از تحریم شراب نبود.» روشن است كه اگر
اسلام مى‌خواست بدون رعایت اصول روانى
و اجتماعى با این بلاى بزرگ عمومى به مبارزه برخیزد ممكن نبود،
و لذا از روش تحریم تدریجى
و آماده ساختن افكار
و اذهان براى ریشه كن كردن می‌گسارى
و قماركه به صورت یك عادت ثانوى در
رگ و پوست آنها نفوذ كرده بود، استفاده كرد.
فرهنگ قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «حکم شطرنج».
