حکم اشاعه فحشا (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلمه فاحشه یا
فحشاء در
قرآن مجید غالبا در موارد انحرافات جنسی و آلودگیهای ناموسی به کار رفته، ولی از نظر مفهوم لغوی چنانکه
راغب در
مفردات گوید: فحش و فحشاء و
فاحشه به معنی هر گونه رفتارو گفتاری است که زشتی آن بزرگ باشد، و هر گونه نشر
فساد و
اشاعه زشتیها و
قبائح و کمک به توسعه آن را
اشاعه فحشا می‌گویند.
اشاعه فحشا، در میان مؤمنان حرام است: «ان الذین یحبون ان تشیع الفـحشة فی الذین ءامنوا لهم عذاب الیم فی الدنیا والاخرة...؛
کسانی که دوست دارند زشتیها در میان مردم با
ایمان شیوع یابد
عذاب دردناکی برای آنها در دنیا و آخرت است، و خداوند می‌داند و شما نمی‌دانید.»
میل و علاقه به اشاعه فحشا، در میان مؤمنان حرام است: «ان الذین یحبون ان تشیع الفـحشة فی الذین ءامنوا لهم عذاب الیم فی الدنیا والاخرة والله یعلم وانتم لا تعلمون؛
کسانی که دوست دارند زشتیها در میان مردم با ایمان شیوع یابد عذاب دردناکی برای آنها در دنیا و آخرت است، و خداوند می‌داند و شما نمی‌دانید.»
باز در این آیات سخن از
داستان افک و عواقب شوم و دردناک شایعه سازی و
اتهام ناموسی نسبت به افراد پاک است، چرا که این مساءله بقدری مهم است که قرآن لازم می‌بیند چند بار از طرق گوناگون و مؤ ثر این مساءله را تحلیل کند، و چنان محکم کاری نماید که در آینده چنین صحنه‌ای در جامعه مسلمین تکرار نشود، قابل توجه اینکه نمی‌گوید کسانی که
اشاعه فحشاء دهند، بلکه می‌گوید دوست دارند که چنین کاری را انجام دهند و این نهایت تاءکید در این زمینه است، به تعبیر دیگر مبادا تصور شود که این همه
اصرار و تاءکید به خاطر این بوده که همسر
پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) یا شخص دیگری در پایه او، متهم شده است، بلکه در مورد هر کس و هر فرد با ایمان چنین برنامه‌ای پیش آید تمام آن تاءکیدات و اصرارها در مورد او صادق است، چرا که جنبه شخصی و خصوصی ندارد، هر چند ممکن است بر حسب موارد جنبه‌های دیگری بر آن افزوده شود.
ضمنا باید توجه داشت که اشاعه فحشاء منحصر به این نیست که
انسان تهمت و
دروغ بی اساسی را در مورد زن و مرد با ایمانی نشر دهد، و آنها را به عمل منافی عفت متهم سازد، این یکی از مصادیق آن است، اما منحصر به آن نیست، این تعبیر مفهوم وسیعی دارد که هر گونه نشر فساد و اشاعه زشتیها و
قبائح و کمک به توسعه آن را شامل می‌شود، البته کلمه فاحشه یا فحشاء در
قرآن مجید غالبا در موارد انحرافات جنسی و آلودگیهای ناموسی به کار رفته، ولی از نظر مفهوم لغوی چنانکه راغب در
مفردات گوید: فحش و فحشاء و
فاحشه به معنی هر گونه رفتارو گفتاری است که زشتی آن بزرگ باشد،
از آنجا که انسان یک موجود اجتماعی است، جامعه بزرگی که در آن زندگی می‌کند از یک نظر همچون خانه او است، و
حریم آن همچون حریم خانه او محسوب می‌شود، پاکی جامعه به پاکی او کمک می‌کند و آلودگی آن به آلودگیش، روی همین اصل در
اسلام با هر کاری که جو جامعه را مسموم یا آلوده کند شدیدا مبارزه شده است، اگر می‌بینیم در اسلام با
غیبت شدیدا مبارزه شده یکی از فلسفه هایش این است که غیبت، عیوب پنهانی را آشکار می‌سازد و حرمت جامعه را جریحه دار می‌کند، اگر می‌بینیم دستور
عیب پوشی داده شده یک دلیلش همین است که گناه جنبه عمومی و همگانی پیدا نکند، اگر می‌بینیم گناه آشکار اهمیتش بیش از گناه مستور و پنهان است تا آنجا که در روایتی از
امام علی بن موسی الرضا (علیهماالسلام) می‌خوانیم : «آنکس که گناه را نشر دهد مخذول و مطرود است و آنکس که گناه را پنهان می‌دارد مشمول
آمرزش الهی است.»، و اگر می‌بینیم در آیات فوق موضوع اشاعه فحشاء با لحنی بسیار شدید و فوق العاده کوبنده محکوم شده نیز دلیلش همین است.
اصولا گناه همانند
آتش است، هنگامی که در نقطه‌ای از جامعه این آتش روشن شود باید سعی و تلاش کرد که آتش خاموش، یا حداقل محاصره گردد، اما اگر به آتش دامن زنیم و آن را از نقطه‌ای به نقطه دیگر ببریم،
حریق همه جا را فرا خواهد گرفت و کسی قادر بر کنترل آن نخواهد بود، از این گذشته عظمت گناه در نظر عامه مردم و حفظ ظاهر جامعه از آلودگیها خود سد بزرگی در برابر فساد است،
اشاعه فحشاء و نشر گناه و تجاهر به فسق این سد را می‌شکند، گناه را کوچک می‌کند، و آلودگی به آن را ساده می‌نماید ، در حدیثی از پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) می‌خوانیم : «کسی که کار زشتی را نشر دهد همانند کسی است که آن را در آغاز انجام داده.»
در
حدیث دیگری از
امام موسی بن جعفر (علیه‌السّلام ) می‌خوانیم که مردی خدمتش آمد و عرض کرد: فدایت شوم از یکی از برادران دینی کاری نقل کردند که من آن را ناخوش داشتم، از خودش پرسیدم
انکار کرد در حالی که جمعی از افراد موثق این مطلب را از او نقل کرده‌اند، امام فرمود: «گوش و چشم خود را در مقابل برادر مسلمانت
تکذیب کن، حتی اگر پنجاه نفر
سوگند خورند که او کاری کرده و او بگوید نکرده‌ام از او بپذیر و از آنها نپذیر، هرگز چیزی که مایه عیب و ننگ او است و شخصیتش را از میان می‌برد در جامعه پخش مکن که از آنها خواهی بود که خداوند درباره آنها فرموده : «کسانی که دوست می‌دارند زشتیها در میان مؤ منان پخش شود عذاب دردناکی در دنیا و آخرت دارند.»
ذکر این نکته نیز لازم است که اشاعه فحشاء اشکال مختلفی دارد: گاه به این می‌شود که دروغ و تهمتی را دامن بزند و برای این و آن بازگو کند، گاه به این است که مراکزی که موجب فساد و نشر فحشاء است به وجود آورد، گاه به این است که وسائل
معصیت در اختیار مردم بگذارند و یا آنها را به گناه تشویق کنند و بالاخره گاه به این حاصل می‌شود که پرده
حیا را بدرند و مرتکب گناه در ملاء عام شوند، همه اینها مصداق اشاعه فحشاء است چرا که مفهوم این کلمه، وسیع و گسترده می‌باشد.
جعل و پخش شایعات دروغین و نگران کننده یکی از مهمترین شاخه‌های جنگ روانی توطئه گران است، هنگامی که دشمن قادر نیست از طریق رویاروئی صدمه‌ای وارد کند دست به پخش شایعات می‌زند، و از این طریق افکار عمومی را نگران و به خود مشغول ساخته و از مسائل ضروری و حساس منحرف می‌کند، شایعه سازی یکی از سلاحهای مخرب برای جریحه دار ساختن حیثیت نیکان و پاکان و پراکنده ساختن مردم از اطراف آنها است ،در آیات مورد بحث - طبق شأن نزولهای معروف - منافقین برای لکه دار ساختن حیثیت پیامبر خدا و متزلزل ساختن وجاهت عمومی او دست به جعل ناجوانمردانه‌ترین شایعات و پخش آن زدند و پاکی بعضی از همسران پیامبر بزرگ اسلام را - با استفاده از یک فرصت مناسب - زیر سؤال کشیدند، و برای مدتی نسبتا طولانی چنان افکار مسلمانان را مشوب و ناراحت کردند که مؤمنان ثابت قدم و راستین همچون مار گزیده به خود می‌پیچیدند تا اینکه
وحی الهی به یاری آنان آمد و چنان گوشمال شدیدی به منافقان
شایعه ساز داد که درس عبرتی برای همگان شد.
گر چه در جامعه هائی که خفقان سیاسی وجود دارد نشر شایعات یکنوع مبارزه محسوب می‌شود، ولی انگیزه‌های دیگری همچون انتقامجوئی، تصفیه حسابهای خصوصی، تخریب
اعتماد عمومی، لکه دار ساختن شخصیت افراد بزرگ و منحرف ساختن افکار از مسائل اساسی نیز عوامل پخش شایعات محسوب می‌باشد.
این کافی نیست که ما بدانیم چه انگیزه‌ای سبب شایعه سازی است، مهم آن است که جامعه را از اینکه آلت دست شایعه سازان گردد و به نشر آن کمک کند و با دست خود وسیله نابودی خویش را فراهم سازد بر حذر داریم، و به مردم توجه دهیم که باید هر شایعه را همانجا که می‌شنویم دفن کنیم و گرنه
دشمن را خوشحال و پیروز ساخته ایم، بعلاوه مشمول عذاب الیم دنیا و آخرت که در آیات فوق به آن
اشاره شده خواهیم بود.
فرهنگ قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «حکم اشاعه فحشا».
