حَمَم (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
حَمَّ (به فتح حاء و میم) از
واژگان نهج‌البلاغه یکی از معنای این ماده تقدير و اندازه‌گيرى است.
اين مادّه به معانى زيادى در «
نهج‌البلاغه» به كار رفته كه ذيلا ياد آورى مى‌شود.
این واژه دارای مشتقاتی است که در نهج البلاغه به‌کار رفته است، مانند:
حُمَّ (به ضم حاء و فتح میم) به معنای مقدر شده؛
حَمامٌ (به فتح حاء) به معنای كبوتر؛
حِمامَهُ (به فتح حاء) به معنای مرگ است.
حَمَّ به معنای تقدير و اندازه‌گيرى است.
این ماده در نهج‌البلاغه به معانی متعدد به كار رفته است که بعضی از موارد به شرح ذیل می‌باشد:
اولا: به معنای مقدر شده است.
امیرالمومنین علی (علیه‌السلام) وصف عاقل می‌فرمایند:
«وَ اللَّهِ لَوْ لَا رَجائِي الشَّهادَةَ عِنْدَ لِقائِي الْعَدُوَّ وَ لَوْ قَدْ حُمَّ لِي لِقَاؤُهُ لَقَرَّبْتُ رِكَابِي ثُمَّ شَخَصْتُ عَنْكُمْ فَلَا أَطْلُبُكُمْ مَا اخْتَلَفَ جَنوبٌ وَ شَمالٌ.»ظاهرا «لو» به معنى تمنّى و آرزوست. يعنى: «به خدا قسم اگر نبود اين‌كه به وقت ملاقات دشمن اميد شهادت دارم، شتر خويش را نزديک كرده و سوار شده و از شما دور مى‌گشتم، ای كاش لقاء دشمن كه منجّر به شهادت باشد براى من مقدّر مى‌شد.»
دوما: «
حَمام» به فتح اول به معنای كبوتر است.
امام علی (علیه‌السلام) درباره کبوتر فرموده:
«هذَا حَمامٌ وَ هذَا نَعامٌ، دَعا كُلَّ طائِر باسْمِهِ، وَ كَفَلَ لَهُ بِرِزْقِهِ.» «اين كبوتر است و آن
شترمرغ، هر پرنده‌اى را به نامى دعوت كرده و روزيش را تكفّل نموده.»
سوما: «حِمام» به کسر اول به معنای
مرگ است.
امام علی (صلوات‌الله‌علیه) در رابطه با
مالک اشتر به
محمد بن‌ابی‌بکر مى‌نويسد:
«فَرَحِمَهُ اللهُ! فَلَقَدِ اسْتَكْمَلَ أَيّامَهُ، وَ لاَقَى حِمامَهُ، وَ نَحْنُ عَنْهُ راضونَ، أَوْلاَهُ اللهُ رِضْوانَهُ، وَ ضاعَفَ الثَّوَابَ لَهُ.» «
خدا او را رحمت كند كه ايّام زندگى خود را كامل كرد، عمر را به پايان برد و مرگ را ملاقات نمود در حالى كه ما از او راضى بوديم؛
خداوند هم نعمت خشنوديش را بر او ارزانى دارد و پاداشش را مضاعف گرداند.»
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «حمم»، ج۱، ص۳۰۵.
