حَسْر (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
حَسْر (بر وزن عقل) از
مفردات نهج البلاغه به معنای کشف و آشکار کردن و خسته شدن است و کلمه
حَسور از مشتقات این واژه و به معنای کشف شدن و انکشاف است.
حضرت علی (علیه‌السلام) درباره شناخت
خدای تعالی، بیعت پر شور و رهاورد
بعثت رسول خدا (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) از این واژه استفاده نموده است.
حَسْر به معنای معنای کشف و آشکار کردن و خسته شدن، آمده است.
برخی از مواردی که در
نهج البلاغه استفاده شده به شرح ذیل می‌باشد:
امام (صلوات‌الله‌علیه) در خصوص شناخت خدای تعالی می‌فرماید:
«الْحَمْدُ للهِِ الَّذِی انْحَسَرَتِ الاَوْصَافُ عَنْ کُنْهِ مَعْرِفَتِهِ، وَ رَدَعَتْ عَظَمَتُهُ الْعُقُولَ، فَلَمْ تَجِدْ مَسَاغاً اِلَی بُلُوغِ غَایَةِ مَلَکُوتِهِ!»؛
«ستایش مخصوص خداوندی است که اوصاف از بیان کنه ذاتش بازمانده و عظمتش عقل‌ها را متحیّر ساخته؛ آن‌چنان که راهی برای رسیدن به منت‌های ملکوتش نیافته!».
امام (علیه‌السلام) درباره‌ی
بیعت پر شور با خودش، فرموده‌اند:
«وَ بَلَغَ مِنْ سُرُورِ النَّاسِ بِبَیْعَتِهِمْ اِیَّایَ اَنِ ابْتَهَجَ بِهَا الصَّغِیرُ، وَهَدَجَ اِلَیْهَا الْکَبِیرُ، وَتَحَامَلَ نَحْوَهَا الْعَلِیلُ، وَ حَسَرَتْ اِلَیْهَا الْکِعَابُ»؛
«سرور و شادی مردم از بیعت من به جایی رسید که خردسالان از آن شاد شدند و پیران افتان و خیزان به طرف آن رفتند، مریض‌ها رنج را در آن بر خود هموار کردند و دوشیزگان، صورت باز کرده (بدون نقاب) و به بیعت دویدند».
آن حضرت (علیه‌السلام) در خصوص رهاورد بعثت پیامبر اعظم (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) می‌فرماید:
«امَّا بَعْدُ، فَاِنَّ اللهَ سُبْحَانَهُ بَعَثَ مُحَمَّداً (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم)، وَ لَیْسَ اَحَدٌ مِنَ الْعَرَبِ یَقْرَاُ کِتَاباً، وَلاَ یَدَّعِی نُبُوَّةً وَ لاَ وَحْیاً، فَقَاتَلَ بِمَنْ اطَاعَهُ مَنْ عَصَاهُ، یَسُوقُهُم اِلَی مَنْجَاتِهِمْ، وَیُبَادِرُ بِهِمُ السَّاعَةَ اَنْ تَنْزِلَ بِهِمْ، یَحْسَرُ الْحَسَیرُ، وَ یَقِفُ الْکَسِیرُ فَیُقِیمُ عَلَیْهِ حَتَّی یُلْحِقَهُ غَایَتَهُ، اِلاَّ هَالِکاً لاَ خَیْرَ فِیهِ»؛
«امّا بعد، خداوند محمّد (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) را مبعوث ساخت، در حالی که هیچ کس از عرب
کتاب آسمانی نداشت و ادعای
نبوّت و
وحی نمی‌نمود؛ او با یارانش به مبارزه با مخالفان پرداخت، تا آنان را به سر منزل نجات سوق دهد و پیش از آن که مرگشان فرا رسد، در آمادگی آنان مبادرت ورزد، به برکت وجود او ناتوانان و خستگان توان می‌یابند و شکسته حالان بر سر پا می‌ایستند، تا آنان را به منزل مقصود برساند، جز گمراهان غیر قابل هدایت».
منظور از واژه «
حسیر» ظاهرا کسی است که ابدا راهی به هدایت نداشته باشد و مقصود از واژه «
کسیر» انسانی است که در نیمه راه می‌باشد.
این واژه ۱۷ بار در «
نهج البلاغه» آمده است.
قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «حسر»، ص۲۷۲.
