حقوق محمد (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
پیامبر اسلام صلی‌الله‌علیه‌وآله حقوقی دارند که بر حقوق مسلمانان مقدم است. در این مقاله آیات مرتبط با حقوق حضرت محمد صلی‌الله‌علیه‌وآله معرفی می‌شوند.
تقدّم و برترى حقوق پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله بر
حقوق مسلمانان:
النَّبِيُّ أَوْلى بِالْمُؤْمِنِينَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ ...
مقصود از اولويّت پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله بر مؤمنان، ترجيح جانب‌پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله در تمامى امور، بر جانب مؤمنان است. اگر مسئله
حفظ جان باشد و امر دائر باشد بين حفظ جان پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله و حفظ جان مؤمنان، حفظ جان پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله مقدم است و اگر امر دائر شد بين احترام و
تکریم مؤمن و
احترام پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله، تكريم پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله مقدّم است. اگر نفس مؤمن چيزى را خواهش كرد و پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله دستور ديگرى داشت، امر پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله و خواسته آن حضرت بر خواسته نفس مؤمن مقدّم است. خلاصه پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله در تمامى امور دنيا و
آخرت بر مؤمنان مقدّم است.
مقام نبوّت پیامبراکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله، سبب پيدايش حقوق خاصّ براى وى:
النَّبِيُّ أَوْلى بِالْمُؤْمِنِينَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ ...
اولويّت آن حضرت بر نبوّت تعليق شده و حاكى ازدخالت
مقام نبوّت آن حضرت در ايجاد اين حق است.
پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله، داراى حقوقى بر مردم و آنان، وظيفه‌دار رعايت آنها درباره آن حضرت:
فَبِما رَحْمَةٍ مِنَ اللَّهِ لِنْتَ لَهُمْ ... فَاعْفُ عَنْهُمْ ...
«فاعف عنهم» اشاره به امورى است كه بين پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله و مؤمنان وجود دارد.
روشن است كه دستور به
عفو در جايى معنا دارد كه حقّى از شخصى برعهده ديگران باشد.
پيامبراكرم صلی‌الله‌علیه‌وآله، موظّف به گذشت از حقوق شخصى خويش براى مردم:
فَبِما رَحْمَةٍ مِنَ اللَّهِ لِنْتَ لَهُمْ ... فَاعْفُ عَنْهُمْ وَ اسْتَغْفِرْ لَهُمْ ...
«فاعف عنهم» عفو و
گذشت پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله از مردم، نسبت به حقوق شخصى خود است.
رعایت ادب و
احترام در مجلس پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله، از حقوق آن حضرت
:
۱. يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لا تَقُولُوا راعِنا وَ قُولُوا انْظُرْنا وَ اسْمَعُوا ....
۲. مِنَ الَّذِينَ هادُوا يُحَرِّفُونَ الْكَلِمَ عَنْ مَواضِعِهِ وَ يَقُولُونَ سَمِعْنا وَ عَصَيْنا وَ اسْمَعْ غَيْرَ مُسْمَعٍ وَ راعِنا لَيًّا بِأَلْسِنَتِهِمْ وَ طَعْناً فِي الدِّينِ وَ لَوْ أَنَّهُمْ قالُوا سَمِعْنا وَ أَطَعْنا وَ اسْمَعْ وَ انْظُرْنا لَكانَ خَيْراً لَهُمْ وَ أَقْوَمَ ....
۳. إِنَّا أَرْسَلْناكَ شاهِداً وَ مُبَشِّراً وَ نَذِيراً لِتُؤْمِنُوا بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ تُعَزِّرُوهُ وَ تُوَقِّرُوهُ وَ تُسَبِّحُوهُ بُكْرَةً وَ أَصِيلًا.
«توقّروه» يعنى او را بزرگ شمرده، با عظمت ياد كنيد.
۴. يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لا تَرْفَعُوا أَصْواتَكُمْ فَوْقَ صَوْتِ النَّبِيِّ وَ لا تَجْهَرُوا لَهُ بِالْقَوْلِ كَجَهْرِ بَعْضِكُمْ لِبَعْضٍ أَنْ تَحْبَطَ أَعْمالُكُمْ وَ أَنْتُمْ لا تَشْعُرُونَ إِنَّ الَّذِينَ يَغُضُّونَ أَصْواتَهُمْ عِنْدَ رَسُولِ اللَّهِ أُولئِكَ الَّذِينَ امْتَحَنَ اللَّهُ قُلُوبَهُمْ لِلتَّقْوى لَهُمْ مَغْفِرَةٌ وَ أَجْرٌ عَظِيمٌ.
••• رعايت نكردن ادب و احترام، هنگام
معاشرت با پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله، نشانه بى‌خردى:
إِنَّ الَّذِينَ يُنادُونَكَ مِنْ وَراءِ الْحُجُراتِ أَكْثَرُهُمْ لا يَعْقِلُونَ.
••• رعايت ادب و احترام، هنگام نام بردن و
صدا زدن پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله، از حقوق آن حضرت:
۱. لا تَجْعَلُوا دُعاءَ الرَّسُولِ بَيْنَكُمْ كَدُعاءِ بَعْضِكُمْ بَعْضاً ....
۲. يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لا تَرْفَعُوا أَصْواتَكُمْ فَوْقَ صَوْتِ النَّبِيِّ وَ لا تَجْهَرُوا لَهُ بِالْقَوْلِ كَجَهْرِ بَعْضِكُمْ لِبَعْضٍ أَنْ تَحْبَطَ أَعْمالُكُمْ وَ أَنْتُمْ لا تَشْعُرُونَ إِنَّ الَّذِينَ يَغُضُّونَ أَصْواتَهُمْ عِنْدَ رَسُولِ اللَّهِ أُولئِكَ الَّذِينَ امْتَحَنَ اللَّهُ قُلُوبَهُمْ لِلتَّقْوى لَهُمْ مَغْفِرَةٌ وَ أَجْرٌ عَظِيمٌ إِنَّ الَّذِينَ يُنادُونَكَ مِنْ وَراءِ الْحُجُراتِ أَكْثَرُهُمْ لا يَعْقِلُونَ وَ لَوْ أَنَّهُمْ صَبَرُوا حَتَّى تَخْرُجَ إِلَيْهِمْ لَكانَ خَيْراً لَهُمْ وَ اللَّهُ غَفُورٌ رَحِيمٌ.
پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله، داراى
حق اجازه به افراد، براى ترك صحنه‌هاى مهم اجتماعى:
۱. عَفَا اللَّهُ عَنْكَ لِمَ أَذِنْتَ لَهُمْ حَتَّى يَتَبَيَّنَ لَكَ الَّذِينَ صَدَقُوا وَ تَعْلَمَ الْكاذِبِينَ لا يَسْتَأْذِنُكَ الَّذِينَ يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ الْيَوْمِ الْآخِرِ أَنْ يُجاهِدُوا بِأَمْوالِهِمْ وَ أَنْفُسِهِمْ ... إِنَّما يَسْتَأْذِنُكَ الَّذِينَ لا يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ الْيَوْمِ الْآخِرِ وَ ارْتابَتْ قُلُوبُهُمْ فَهُمْ فِي رَيْبِهِمْ يَتَرَدَّدُونَ.
۲. فَإِنْ رَجَعَكَ اللَّهُ إِلى طائِفَةٍ مِنْهُمْ فَاسْتَأْذَنُوكَ لِلْخُرُوجِ فَقُلْ لَنْ تَخْرُجُوا مَعِيَ أَبَداً وَ لَنْ تُقاتِلُوا مَعِيَ عَدُوًّا إِنَّكُمْ رَضِيتُمْ بِالْقُعُودِ أَوَّلَ مَرَّةٍ فَاقْعُدُوا مَعَ الْخالِفِينَ.
۳. وَ إِذا أُنْزِلَتْ سُورَةٌ أَنْ آمِنُوا بِاللَّهِ وَ جاهِدُوا مَعَ رَسُولِهِ اسْتَأْذَنَكَ أُولُوا الطَّوْلِ مِنْهُمْ وَ قالُوا ذَرْنا نَكُنْ مَعَ الْقاعِدِينَ.
۴. وَ جاءَ الْمُعَذِّرُونَ مِنَ الْأَعْرابِ لِيُؤْذَنَ لَهُمْ وَ قَعَدَ الَّذِينَ كَذَبُوا اللَّهَ وَ رَسُولَهُ سَيُصِيبُ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْهُمْ عَذابٌ أَلِيمٌ.
۵. إِنَّمَا السَّبِيلُ عَلَى الَّذِينَ يَسْتَأْذِنُونَكَ وَ هُمْ أَغْنِياءُ رَضُوا بِأَنْ يَكُونُوا مَعَ الْخَوالِفِ ....
۶. إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذِينَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ إِذا كانُوا مَعَهُ عَلى أَمْرٍ جامِعٍ لَمْ يَذْهَبُوا حَتَّى يَسْتَأْذِنُوهُ إِنَّ الَّذِينَ يَسْتَأْذِنُونَكَ أُولئِكَ الَّذِينَ يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ فَإِذَا اسْتَأْذَنُوكَ لِبَعْضِ شَأْنِهِمْ فَأْذَنْ لِمَنْ شِئْتَ مِنْهُمْ ....
۷. وَ إِذْ قالَتْ طائِفَةٌ مِنْهُمْ يا أَهْلَ يَثْرِبَ لا مُقامَ لَكُمْ فَارْجِعُوا وَ يَسْتَأْذِنُ فَرِيقٌ مِنْهُمُ النَّبِيَّ يَقُولُونَ إِنَّ بُيُوتَنا عَوْرَةٌ وَ ما هِيَ بِعَوْرَةٍ إِنْ يُرِيدُونَ إِلَّا فِراراً.
بخشى از
انفال، حق پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله:
يَسْئَلُونَكَ عَنِ الْأَنْفالِ قُلِ الْأَنْفالُ لِلَّهِ وَ الرَّسُولِ ....
••• حق تصميم‌گيرى در چگونگى تقسيم و صرف
بیت‌المال، از آنِ رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله:
وَ مِنْهُمْ مَنْ يَلْمِزُكَ فِي الصَّدَقاتِ ... وَ لَوْ أَنَّهُمْ رَضُوا ما آتاهُمُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ ....
••• تأييد صريح خدا نسبت به عملكرد پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله در مورد نحوه تقسيم
صدقات ميان مسلمانان:
وَ مِنْهُمْ مَنْ يَلْمِزُكَ فِي الصَّدَقاتِ ... وَ لَوْ أَنَّهُمْ رَضُوا ما آتاهُمُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ وَ قالُوا حَسْبُنَا اللَّهُ سَيُؤْتِينَا اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ وَ رَسُولُهُ إِنَّا إِلَى اللَّهِ راغِبُونَ.
پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله، داراى حق
داوری و
حکمیّت، ميان
یهود و يا ردّ آن، در صورت مراجعه آنان به حضرت، براى حلّ اختلاف:
يا أَيُّهَا الرَّسُولُ لا يَحْزُنْكَ ... وَ مِنَ الَّذِينَ هادُوا ...فَإِنْ جاؤُكَ فَاحْكُمْ بَيْنَهُمْ أَوْ أَعْرِضْ عَنْهُمْ ...... وَ عِنْدَهُمُ التَّوْراةُ ....
بخشى از
خمس (درآمدها)، از آنِ پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله:
وَ اعْلَمُوا أَنَّما غَنِمْتُمْ مِنْ شَيْ‌ءٍ فَأَنَّ لِلَّهِ خُمُسَهُ وَ لِلرَّسُولِ ....
مودّت اهل‌بیت پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله، حق آن حضرت برعهده مسلمانان، در برابر رسالتش:
... قُلْ لا أَسْئَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْراً إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبى ....
بخشى از
فی‌ء، حق پيامبر اكرم صلی‌الله‌علیه‌وآله و در اختيار آن حضرت:
وَ ما أَفاءَ اللَّهُ عَلى رَسُولِهِ مِنْهُمْ فَما أَوْجَفْتُمْ عَلَيْهِ مِنْ خَيْلٍ وَ لا رِكابٍ وَ لكِنَّ اللَّهَ يُسَلِّطُ رُسُلَهُ عَلى مَنْ يَشاءُ ... ما أَفاءَ اللَّهُ عَلى رَسُولِهِ مِنْ أَهْلِ الْقُرى فَلِلَّهِ وَ لِلرَّسُولِ ....
مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۲۶، ص۲۵۲، برگرفته از مقاله «حقوق محمد صلی‌الله‌علیه‌وآله».
