حرم – به فتح حاء و راء (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
حَرَم: (حَرَمًا آمِنًا) در اصل به معنى «
منع» (بازداشتن و جلوگيرى كردن) است و حرم
مکه را ازآن‌جهت
حرم گويند كه بخلاف ساير مواضع، بعضى چيزها در آن
تحریم شده است، بنابراين معنى احترام و بزرگداشت نيز در آن افتاده و به همين مناسبت است كه كوچك شمردن و شكستن حرمت آن جايز نيست و از احترام و رعايت حدّ و مرز برخوردار است.
آیه مورد بحث، سخن از كسانى مى‌گويد كه در دل به حقانيت
اسلام معترف بودند، ولى روى ملاحظات منافع شخصى، حاضر به قبول
ایمان نبودند.
به موردی از کاربرد حَرَم در
قرآن، اشاره می‌شود:
(وَ قالُوا إِن نَّتَّبِعِ الْهُدَى مَعَكَ نُتَخَطَّفْ مِنْ أَرْضِنا أَوَلَمْ نُمَكِّن لَّهُمْ حَرَمًا آمِنًا يُجْبَى إِلَيْهِ ثَمَراتُ كُلِّ شَيْءٍ رِزْقًا مِن لَّدُنَّا وَ لَكِنَّ أَكْثَرَهُمْ لا يَعْلَمُونَ) «آنها گفتند: ما اگر
هدایت را همراه تو پذيرا شويم، ما را از سرزمينمان مى‌ربايند. آيا ما حرم امنى در اختيار آنها قرار نداديم كه ثمرات هر چيزى از هر شهر و ديارى به سوى آن آورده مى‌شود كه رزقى است از جانب ما؟! ولى بيشتر آنان نمى‌دانند.»
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: بعضى گفته‌اند
تمکین متضمن معناى جعل و قرارداد است، و معناى جمله اين است كه مگر ما براى آنان حرم امنى قرار نداديم، تا در آن جاى گيرند بعضى ديگر گفته‌اند: كلمه حرما منصوب به ظرفيت است، و معناى جمله چنين است: آيا ما ايشان را در حرمى امن جا نداديم و كلمه
آمنا صفت آن ظرف است، يعنى در حرمى جا داديم كه داراى
امنیت است، و اگر حرم را داراى امنيت توصيف كرد، با اين كه اهل آن امنيت دارند، از باب مجاز در نسبت است، و جمله عطف است بر محذوف، و گر نه در اول آن واو عاطفه نمى‌آمد، بلكه مى‌فرمود: أ لم نمكن پس تقدير آن چنين است: ا لم نعصمهم، و نجعل لهم حرما
آمنا، ممكنين اياهم- آيا ايشان را مصونيت نداديم، و حرمى امن در اختيارشان نگذاشتيم، كه در آن جاى گيرند.
آيه مورد بحث، سخن از كسانى مى‌گويد كه در دل به حقانيت اسلام معترف بودند، ولى روى ملاحظات منافع شخصى، حاضر به قبول ايمان نبودند.
در
تفاسیر آمده است كه اين سخن را «
حارث بن نوفل» بيان كرد، خدمت
پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) رسيد، عرض كرد ما مى‌دانيم كه گفتار تو
حق است اما چيزى كه مانع مى‌شود از برنامه تو پيروى كنيم و ايمان بياوريم ترس از هجوم
عرب بر ماست كه ما را از سرزمينهاى بربايند و ما
قدرت مقابله با آنها را نداريم! اين سخن را كسى مى‌گويد كه قدرت
پروردگار را ناچيز مى‌شمرد و قدرت مشتى عرب جاهلى را عظيم! اين سخن را كسى مى‌گويد كه هنوز به عمق عنايتها و حمايتهاى الهى آشنا نيست و نمى‌داند چگونه او يارانش را يارى مى‌دهد و دشمنانش را در هم مى‌شكند، لذا
قرآن (چنان كه در آيه آمده) در پاسخ آنها مى‌گويد: «آيا ما حرم امنى در اختيار آنها قرار نداديم؟» خداوندى كه سر زمين شوره‌زار و سنگلاخ بى‌آب و درختى را حرم امن قرار داد و آن‌چنان دلها را متوجه آن ساخت كه بهترين محصولات از نقاط مختلف جهان را به‌سوى آن مى‌آورند، قدرت خود را بخوبى نشان داده است، كسى كه چنين قدرت‌نمايى كرده و اين‌همه «امنيت» و «نعمت» را در چنين سرزمينى قرار داده و با چشم خود آثار آن را مى‌بينيد و سالها از آن بهره گرفته‌ايد چگونه قادر نيست شما را در برابر هجوم مشتى عرب
بت‌پرست حفظ كند؟! شما در حال
کفر مشمول اين دو
نعمت بزرگ الهى، «امنيت» و «مواهب زندگى» بوديد، چگونه ممكن است خداوند، بعد از
اسلام شما را از آن محروم سازد،
دل قوى داريد و ايمان بياوريد و محكم بايستيد كه خداى
کعبه و مكه با شماست.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله « حرم »، ص۴۹۳.
