حرج (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
حَرَج (به فتح حاء) یکی از مفردات
نهج البلاغه به معنای تنگی که
حضرت علی (علیه‌السلام) درباره‌ی
جعل حدیث توسط
منافقان، دیدار داشتن با توده مردم و خبردادن از فتنه‌های آینده، از این واژه استفاده نموده است.
حَرَج به معنای تنگی آمده است.
راغب اصفهانی معتقد است اصل این واژه به معنای جمع شدن شی‌ء است و از آن تنگی به نظر آمده است و به همین جهت به تنگی و گناه، حرج گفته‌اند.
امام (صلوات‌الله‌علیه) در خصوص جعل حدیث توسط منافقان، می‌فرماید: «
«وَ اِنَّمَا اَتَاکَ بِالْحَدِیثِ اَرْبَعَةُ رِجَالٍ لَیْسَ لَهُمْ خَامِسٌ: رَجُلٌ مُنَافِقٌ مُظْهِرٌ لِلْاِیمَانِ، مُتَصَنِّعٌ بِالْاِسْلَامِ، لَا یَتَاَثَّمُ وَ لَا یَتَحَرَّجُ، یَکْذِبُ عَلَی رَسُولِ اللَّهِ (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) مُتَعَمِّداً»؛
ناقلان حدیث چهار گروهند و پنجمی ندارد: نخست شخص منافقی است که اظهار
ایمان می‌کند و نقاب اسلام بر چهره زده، نه از گناه باکی دارد و نه از آن دوری می‌جوید، از روی عمد به پیامبر خدا (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) دروغ می‌بندد.
»
امام (علیه‌السلام) در
نامه‌ای خطاب به
مالک اشتر در خصوص دیدار داشتن با توده مردم، می‌نویسد: «
«ثُمَّ اُمُورٌ مِنْ اُمُورِکَ لاَ بُدَّ لَکَ مِنْ مُبَاشَرَتِهَا، مِنْهَا اِجَابَةُ عُمَّالِکَ بِمَا یَعْیَا عَنْهُ کُتَّابُکَ، وَمِنْهَا اِصْدَارُ حَاجَاتِ النَّاسِ یَوْمَ وُرُودِهَا عَلَیْکَ بِمَا تَحْرَجُ بِهِ صُدُورُ اَعْوَانِکَ. وَاَمْضِ لِکُلِّ یَوْم عَمَلَهُ، فَاِنَّ لِکُلِّ یَوْم مَا فِیهِ»؛
سپس (آگاه باش) بخشی از کارهای توست که باید شخصاً به آنها بپردازی (و نباید به دیگران واگذار کنی) از جمله، پاسخ گفتن به
کارگزاران حکومت است در آنجا که منشیان و دفترداران از پاسخ آن عاجزند و دیگر، برآوردن نیازهای مردم است در همان روز که حاجات و نیازهای آنها به تو گزارش می‌شود و معاونان تو در پاسخ به آن مشکل دارند. (به هوش باش) کار هر روز را در همان روز انجام بده (و به فردا میفکن) زیرا هر روز کاری مخصوص به خود دارد (و اگر کار روز دیگر بر آن افزوده شود مشکل آفرین خواهد بود.)
»
آن حضرت (علیه‌السلام) در تبیینِ خبر از فتنه‌های آینده، فرموده است: «
«وَ تَکْذِبُونَ مِنْ غَیْرِ اِحْرَاجٍ»؛
دروغ می‌گویید در حالی که ناچار نیستید.
»
واژه «اِحْرَاجٍ» به معنای ضیق و تنگی است.
این واژه پنج بار در «نهج البلاغه» آمده است.
قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «حرج»، ص۲۶۲.
