حدود و قصاص و دیات (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کتاب حدود و قصاص و دیات تالیف
مولی محمد باقر بن محمد تقی معروف به
مجلسی دوم است.
و لکم فی القصاص حیاة یا اولی الالباب راه و روش مکتب انبیاء ابلاغ تعالیم آسمانی، و آشنا نمودن انسان به برنامه‌های الهی، و دور نمودن و بر
حذر داشتن آنها از
هواهای نفسانی بوده است.
انبیاء الهی متفقا منشا تمام آلودگیها و انحرافها، و علت همۀ مشکلات را پیروی از مشتهیات و خواهشهای نفس می‌دانند.
سعادت و تکامل
انسان و
جامعه در
مکتب انبیاء ، مخصوصا
اسلام از دو راه پیش بینی شده است:
۱- پیشبرد فرهنگ جامعه، و بیان ارزشهای انسانی، و ضرر و زیان کردارهای خلاف.
۲-
کیفر و مجازات دنیوی و اخروی، زیرا افراد بشر از جهت پیروی از قوانین جامعه یکسان نبوده، گروهی به قوانین الهی، یا بشری که برای نظم و اداره جامعه قرار داده شده احترام می‌گذارند، و گروهی بخاطر
ترس از مجازات و کیفر از قوانین خلاف نمی‌کنند، در این میان افرادی وجود دارند که قوانین جامعه را هتک نموده، و نسبت به آن بی حرمتی می‌کنند، با مجازات و کیفر این عده از تکرار جرم جلوگیری شده، و موجب تسلی خاطر انسانهایی که ستم بر آنان روا شده است می‌شود، و این کیفر سبب می‌گردد که مجرمین دیگر به خود
اجازه ندهند که بهم نوعان خود تعدی و به قانون بی حرمتی نمایند، و هم چنین سبب
عبرت دیگران شده که فکر تجاوز و خلاف قانون نکنند.
قصاص و کیفر و مجازات مجرم در میان عرب قبل از اسلام فقط از راه
قتل صورت می‌گرفت، و هیچ گونه حد و حدودی در کار نبود، و صرفا بستگی به قوت و ضعف طرف داشت، گاهی فردی را عوض دیگری می‌کشتند، و گاهی ده نفر، یا قبیله‌ای را مقابل یک نفر از بین می‌بردند، ولی اسلام که در هر موضوع واقع را در نظر می‌گیرد، نه هم چون
یهود تنها بر
قصاص تکیه می‌کند، و نه مانند
مسیحیان فقط راه
عفو ، و یا
دیه را ملتزم می‌شود، زیرا در شرائطی ممکن است الزام به قصاص تولید مفاسدی کند، و حتمی بودن آن در این صورت خلاف
عقل است، نظیر آن که قاتل برادر مقتول، یا پیوند دیگری با وی داشته باشد، در این موارد اجبار بر قصاص علاوه بر غم و اندوهی که نصیب فامیل از ناحیۀ مقتول شده، داغ دیگری باید از ناحیۀ قصاص متحمل شوند. بدین سبب اسلام حد وسطی را انتخاب نموده، نه بکلی قصاص را لغو کرده، و نه راه را در آن منحصر دانسته است، بلکه اجازۀ قصاص داده، و در عین حال عفو و دیه را نیز مجاز شمرده است، و فرموده: و ان تعفوا اقرب للتقوی
در عین حال مساوات بین قاتل و مقتول را شرط نموده، و
آزاد را مقابل آزاد، و
بنده را مقابل بنده، و
زن را مقابل زن قرار داده است.
کتاب حاضر مشتمل بر کتاب
قصاص و
حدود و
دیات می‌باشد، و در آنها احکام الهی که مربوط به مجرمین است بیان می‌شود.
مؤلف درباره کتاب می‌نویسد: ... چون حق تعالی نوع
بشر را مدنی بالطبع، و محتاج به یک دیگر آفریده، و غالبا معاملات و معاشرات سبب
حدوث مشاجرات و منازعات می‌شود، و منتهی بقتل نفوس و نهب
اموال ، و
حدوث جراحات می‌گردد. و ایضا نفوس اکثر ایشان مائل است به متابعت لذات، و تحصیل مشتهیات، و اگر زاجری و مانعی نباشد، در عرض و اموال یک دیگر تصرف می‌نمایند، و منتهی بانواع
فساد می‌گردد. و لهذا جناب مقدس ایزدی تعالی شانه در
شریعت مقدسۀ نبوی -صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم - برای انتظام امور
عباد ، و دفع
فتنه و
فساد ، از قطان به وادی و بلاد، احکام
حدود و
قصاص و
دیات مقرر فرمود، که زاجر نفوس شریره از ارتکاب فتنه و فساد، و داعی ایشان به سلوک طریق صلاح و سداد بوده باشد. و چون اکثر احکام مباحث مذکوره از جملۀ غوامض مسائل فقه است، و در غالب آنها اختلاف بسیار میان فقهاء رضوان الله علیهم است، لهذا فقیر بامر من یجب امتثال امره متع الله المسلمین ببقائه، احکام مزبوره را در این رساله بلغت فارسی ایراد می‌نمایم، که نفعش اعم، و فایده اش اتم بوده باشد.
البته بیشتر مؤلفین کتب فقهی این کتابها را همراه سایر کتابهای فقهی ذکر می‌کردند، لکن جمعی از قدما و متاخرین این سه کتاب را جداگانه آورده‌اند.
در کتب قدما بیشتر روایات احکام را ذکر می‌کردند، ولی متاخرین همراه با بیان و استدلال این کتابها را نوشته‌اند، و بهتر است این نوع کتابها را به نام احکام حدود شرعی بنامیم مرحوم محقق بزرگوار آیة الله شی
خ آقا بزرگ تهرانی «ره» تعدادی از کتابهائی که در این باره تالیف شده در «
الذریعه » یاد می‌کند.
این کتاب در شهر نولکشور (از شهرهای هند) به سال (۱۲۶۲) ه چاپ گشته، ولی نسخ آن در عصر حاضر در دسترس نمی‌باشد، و به جهت اهمیت مسائل کتاب برای قضات دادگاها و افرادی که خواهان آشنایی با این قبیل مسائل هستند «مؤسسه نشر آثار اسلامی» تصمیم گرفت با چاپ مرغوب، و تحقیق شده، در اختیار علاقمندان بگذارد، تا دین خود را نسبت به انقلاب اسلامی که خونبهای شهدا و ثمرۀ کوشش ملت مسلمان ایران به رهبری مرجع عظیم الشان، و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران حضرت آیة الله العظمی امام خمینی دام ظله، می‌باشد اداء کرده باشد.
نرم افزار جامع فقه اهل بیت، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور).
