جَثم (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
جَثم (به فتح جیم) و
جُثُوم (به ضم جیم و ثاء) از
واژگان قرآن کریم به معنای سقوط بر روی و یا نشستن به زانو است.
این واژه پنج بار در
قرآن مجید آمده است. همه درباره مکذّبین است که به عذاب الهی گرفتار شدند.
در ماقبل همه کلمه «اصبحوا» آمده و مراد از آن مردن و از بین رفتن است.
جَثم و
جُثُوم به معنای سقوط بر روی و یا نشستن به زانو است.
در
النهایة آمده اگر
جثوم به معنی سقوط باشد، مراد آن است که در خانه‌های خود افتادند و مردند و اگر به معنی نشستن باشد معنی این است: «در خانه‌های خود نشستگان و مقیم شدند» و آن استعاره از مرگ است.
در
نهایه آمده:
«نَهَی عَنِ الْمُجَثَّمَةِ.» آن حیوانی است که در جایی قرار می‌دهند و تیر می‌زنند تا بمیرد.
به مواردی از
جَثم که در
قرآن به کار رفته است، اشاره می‌شود:
(فَأَصْبَحُواْ فِي دَارِهِمْ جَاثِمِينَ) (و صبحگاهان، در خانه‌هايشان به رو افتاده و مرده بودند.)
(وَ أَخَذَ الَّذِينَ ظَلَمُواْ الصَّيْحَةُ فَأَصْبَحُواْ فِي دِيَارِهِمْ جَاثِمِينَ) (و کسانی را که ستم کرده بودند، صیحه مرگبار آسمانی فروگرفت؛ و بامدادان در خانه‌هایشان به روی افتاده و مرده بودند.)
مجمع البیان ذيل این آيه می‌فرماید:
جثوم به معنای سقوط بر روی و یا نشستن به زانو است.
یکی از مواردی که در «
نهج‌البلاغه» به کار رفته است، به شرح ذیل می‌باشد:
امام علی (صلوات‌الله‌علیه) درباره خرابی بصره فرموده است:
«كَأَنّي أَنْظُرُ إِلى مَسْجِدِها كَجُؤْجُؤِ سَفينَة، أَوْ نَعامَة جاثِمَة.» «گویا نگاه می‌کنم به
مسجد بصره که مانند سینه کشتی و یا مانند
شترمرغ به زانو نشسته است.»
کلمه
جَاثِمِينَ پنج بار در
قرآن کریم آمده است.
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله ««جثم»، ج۲، ص۱۷.
