• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

جَثم (مفردات‌قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





جَثم (به فتح جیم) و جُثُوم (به ضم جیم و ثاء) از واژگان قرآن کریم به معنای سقوط بر روی و یا نشستن به زانو است.
این واژه پنج بار در قرآن مجید آمده است. همه درباره مکذّبین است که به عذاب الهی گرفتار شدند.
در ماقبل همه کلمه «اصبحوا» آمده و مراد از آن مردن و از بین رفتن است.



جَثم و جُثُوم به معنای سقوط بر روی و یا نشستن به زانو است.
در النهایة آمده اگر جثوم به معنی سقوط باشد، مراد آن است که در خانه‌های خود افتادند و مردند و اگر به معنی نشستن باشد معنی این است: «در خانه‌های خود نشستگان و مقیم شدند» و آن استعاره از مرگ است.
در نهایه آمده: «نَهَی عَنِ‌ الْمُجَثَّمَةِ.» آن حیوانی است که در جایی قرار می‌دهند و تیر می‌زنند تا بمیرد.



به مواردی از جَثم که در قرآن به‌ کار رفته است، اشاره می‌شود:

۲.۱ - جَاثِمِينَ (آیه ۷۸ سوره اعراف)

(فَأَصْبَحُواْ فِي دَارِهِمْ جَاثِمِينَ)
(و صبحگاهان، در خانه‌هايشان به رو افتاده و مرده بودند.)


۲.۲ - جَاثِمِينَ (آیه ۶۷ سوره هود)

(وَ أَخَذَ الَّذِينَ ظَلَمُواْ الصَّيْحَةُ فَأَصْبَحُواْ فِي دِيَارِهِمْ جَاثِمِينَ)
(و کسانی را که ستم کرده بودند، صیحه مرگبار آسمانی فروگرفت؛ و بامدادان در خانه‌هایشان به روی افتاده و مرده بودند.)
مجمع البیان ذيل این آيه می‌فرماید: جثوم به معنای سقوط بر روی و یا نشستن به زانو است.



یکی از مواردی که در «نهج‌البلاغه» به کار رفته است، به شرح ذیل می‌باشد:


۳.۱ - جاثِمَة - خطبه ۱۳ (درباره بصره)

امام علی (صلوات‌الله‌علیه) درباره خرابی بصره فرموده است:
«كَأَنّي أَنْظُرُ إِلى مَسْجِدِها كَجُؤْجُؤِ سَفينَة، أَوْ نَعامَة جاثِمَة
«گویا نگاه می‌کنم به مسجد بصره که مانند سینه کشتی و یا مانند شترمرغ به زانو نشسته است.»



کلمه جَاثِمِينَ پنج بار در قرآن کریم آمده است.


۱. قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، ج۲، ص۱۷.    
۲. راغب اصفهانی، حسین، المفردات فی غریب القرآن، ص۱۸۷.    
۳. طریحی نجفی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت الحسینی، ج۶، ص۲۶.    
۴. ابن کثیر، ابوالفداء، البدایة و النهایة، ج۱، ص۱۳۶.    
۵. ابن اثیر، مجدالدین، النهایه فی غریب الحدیث والاثر، ج۱، ص۲۳۹.    
۶. اعراف/سوره۷، آیه۷۸.    
۷. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۱۶۰.    
۸. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۶، ص۱۸۷.    
۹. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۶، ص۱۲۶.    
۱۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۹، ص۱۵۹.    
۱۱. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۴، ص۶۹۴.    
۱۲. هود/سوره۱۱، آیه۶۷.    
۱۳. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۲۲۹.    
۱۴. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۰، ص۴۶۷.    
۱۵. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۰، ص۳۱۴.    
۱۶. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۲، ص۸۷.    
۱۷. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۵، ص۲۹۹.    
۱۸. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۵، ص۲۹۹.    
۱۹. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۵۷، خطبه ۱۳.    
۲۰. عبده، محمد، نهج البلاغه، ط مطبعه الاستقامه، ج۱، ص۴۱، خطبه ۱۳.    
۲۱. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ج۱، ص۵۶، خطبه ۱۳.    
۲۲. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۵۱، خطبه ۱۳.    
۲۳. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۱، ص۵۷۷.    
۲۴. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۱، ص۵۷۷.    
۲۵. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۱، ص۵۱۳.    
۲۶. هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۱۹۴.    
۲۷. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۱، ص۲۵۱.    
۲۸. هود/سوره۱۱، آیه۶۷.    
۲۹. اعراف/سوره۷، آیه۷۸.    



قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله ««جثم»، ج۲، ص۱۷.    






جعبه ابزار