• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

جهد (مفردات‌قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف




جَهْد (به فتح جیم و سکون هاء) یا جُهْد (به ضم جیم و سکون هاء) از واژگان قرآن کریم به معنای صعوبت، مشقّت و تلاش توام با رنج است. واژه‌های جهاد و مجاهده نیز از همین ماده گرفته شده است. جنگ را از آن جهت جهاد گویند که تلاش توام با رنج است‌. مجاهد نیز به معنی تلاش‌کننده و جنگ‌کننده‌ است.



جَهْد یا جُهْد به معنای صعوبت و مشقّت است، چنانکه در قاموس و مفردات گفته است. در اقرب الموارد آن را تلاش توام با رنج معنی می‌کند. صحاح طاقت (سختی) گفته است. در مجمع البیان ذیل آیه ۲۱۸ بقره فرماید: «جَاهَدْتُ‌ الْعَدُوَّ» یعنی در جنگ با دشمن مشقّت را بر خود هموار کردم و در ذیل آیه ۷۹ توبه فرموده: جُهْد به ضمّ اوّل و فتح آن هر دو به یک معنی و آن وادار کردن خود بر مشقّت است، از شعبی نقل شده که جَهْد (به فتح اوّل) در عمل و جهد (به ضمّ اوّل) در قوت و طعام است،
[۱۱] شعبی حمیری، عامر بن شراحیل، الکفایه.
و از قتیبی نقل است که جهد (به فتح) مشقّت و به ضمّ طاعت است.
بنا بر اقوال گذشته معنای «فلانی جهاد کرد» آن است که قدرت خود را به کار‌ انداخت، متحمّل مشقّت گردید، تلاش توام با رنج کرد. جامع همه اقوال قول اقرب الموارد است، پس جهد و جهاد یعنی تلاش توام با رنج.


(وَ مَنْ‌ جاهَدَ فَاِنَّما یُجاهِدُ لِنَفْسِهِ اِنَّ اللَّهَ لَغَنِیٌّ عَنِ الْعالَمِینَ‌) «هر که تلاش کند و خود را به زحمت‌ اندازد، فقط برای خویش تلاش می‌کند خدا از مردم بی‌نیاز است‌.»
(وَ ابْتَغُوا اِلَیْهِ الْوَسِیلَةَ وَ جاهِدُوا فِی سَبِیلِهِ‌) «به سوی خدا وسیله جوئید و در راه او تلاش کنید.»
جِهاد (به کسر اوّل) مصدر است به معنی تلاش و نیز اسم است به معنی جنگ و جنگ را از آن جهاد گویند که تلاش توام با رنج است‌. (فَلا تُطِعِ الْکافِرِینَ وَ جاهِدْهُمْ‌ بِهِ‌ جِهاداً کَبِیراً) (بنابراين از كافران اطاعت مكن، و بوسيله قرآن با آنان مبارزه و جهاد بزرگى بنما.)
مجاهد به معنی تلاش کننده و جنگ کننده‌ است. (وَ فَضَّلَ اللَّهُ‌ الْمُجاهِدِینَ‌ عَلَی الْقاعِدِینَ اَجْراً عَظِیماً) (...و مجاهدان را بر كسانى كه از جهاد خوددارى كرده‌اند، با پاداش مهمّى برترى بخشيده است.) (وَ اَقْسَمُوا بِاللَّهِ‌ جَهْدَ اَیْمانِهِمْ...) «قسم یاد کردند به خدا قسم مؤکّد و محکم» یعنی آنچه می‌توانستند آن را محکم کردند. راغب گوید: سوگند یاد کردند و در آن آنچه قدرت داشتند کوشیدند. طبرسی گفته: تقدیر این است «جَهَدُوا جَهْدَ اَیْمَانِهِمْ» این تعبیر پنج بار در قرآن مجید آمده و همه درباره بدکاران است. باید دانست که افعال این مادّه در قرآن همه از باب مفاعله آمده است و آن به معنای تکثیر است نه بین الاثنین و تکثیر یکی از معانی مفاعله است علی هذا مثلا از (وَ جاهِدُوا فِی اللَّهِ حَقَ‌ جِهادِهِ‌) سه تلاش استفاده می‌شود یکی از مادّه یکی از هیئت و یکی از «حَقَ‌ جِهادِهِ‌» یعنی در راه خدا تلاش کنید تلاش بسیار شدید.
(الَّذِینَ یَلْمِزُونَ الْمُطَّوِّعِینَ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ فِی الصَّدَقاتِ وَ الَّذِینَ لا یَجِدُونَ اِلَّا جُهْدَهُمْ‌...) «آنانکه راغبین از مؤمنین در صدقات را خرده می‌گیرند و نیز به کسانی که جز به اندازه طاقت و تلاش خود پیدا نمی‌کنند عیب می‌گیرند.» آیه درباره منافقان است که هم ثروتمندان را در دادن زکات مسخره می‌کردند و هم دست‌تنگان را، اینکه فرموده‌: (لا یَجِدُونَ اِلَّا جُهْدَهُمْ‌) یعنی جز تلاش خود چیزی پیدا نمی‌کنند قهرا کمک مالی آنها در راه اسلام کم است.


۱. قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، ج۲، ص۷۷.    
۲. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ص۲۰۸.    
۳. طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت الحسینی، ج۳، ص۳۰.    
۴. فیروزآبادی، مجدالدین، قاموس المحیط، ج۱، ص۲۸۶.    
۵. شرتونی، سعید، اقرب الموارد، ج۱، ص۴۷۶.    
۶. جوهری، ابونصر، الصحاح تاج اللغة وصحاح العربیة، ج۲، ص۴۶۰.    
۷. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۲، ص۷۶.    
۸. بقره/سوره۲، آیه۲۱۸.    
۹. توبه/سوره۹، آیه۷۹.    
۱۰. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ج۵، ص۹۵.    
۱۱. شعبی حمیری، عامر بن شراحیل، الکفایه.
۱۲. عنکبوت/سوره۲۹، آیه۶.    
۱۳. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۶، ص۱۰۳.    
۱۴. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۶، ص۱۵۲.    
۱۵. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۸، ص۴۳۰.    
۱۶. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۹، ص۱۴.    
۱۷. مائده/سوره۵، آیه۳۵.    
۱۸. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۵، ص۳۲۸.    
۱۹. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۵، ص۵۳۶.    
۲۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۳، ص۲۹۳.    
۲۱. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۷، ص۲۳.    
۲۲. شرتونی، سعید، اقرب الموارد، ج۱، ص۴۷۶.    
۲۳. فرقان/سوره۲۵، آیه۵۲.    
۲۴. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۳۶۴.    
۲۵. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۵، ص۲۲۸.    
۲۶. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۵، ص۳۱۵.    
۲۷. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۷، ص۲۷۳.    
۲۸. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۷، ص۲۱۵.    
۲۹. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ص۲۰۸.    
۳۰. نساء/سوره۴، آیه۹۵.    
۳۱. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۹۴.    
۳۲. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۵، ص۴۶.    
۳۳. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۵، ص۷۴.    
۳۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۳، ص۱۴۸.    
۳۵. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۵، ص۳۱۳.    
۳۶. انعام/سوره۶، آیه۱۰۹.    
۳۷. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۵، ص۱۴۹.    
۳۸. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۵، ص۲۰۶.    
۳۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۴، ص۵۴۰.    
۴۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۸، ص۲۲۷.    
۴۱. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ص۲۰۸.    
۴۲. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ج۳، ص۳۵۶.    
۴۳. حج/سوره۲۲، آیه۷۸.    
۴۴. توبه/سوره۹، آیه۷۹.    
۴۵. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۹، ص۳۵۱.    
۴۶. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۹، ص۴۷۴.    
۴۷. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۵، ص۸۴.    
۴۸. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۱، ص۱۶۸.    



قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله "جهد"، ج۲، ص۷۷-۷۸.    






جعبه ابزار