جهاد دانشگاهی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
جهاد دانشگاهی، نهاد عمومی و غیردولتی که پس از
انقلاب اسلامی در ایران ، زیرنظر
شورای عالی انقلاب فرهنگی شکل گرفت.
در پی فرمان
امام خمینی (ره) در ۲۳
خرداد ۱۳۵۹ مبنی بر تشکیل ستاد انقلاب فرهنگی، ستاد مزبور در جلسه ۱۶
مرداد همان سال، به منظور تحقق بخشیدن به اهداف
انقلاب فرهنگی، جهاد دانشگاهی را به عنوان یک نهاد انقلابی و برخاسته از انقلاب فرهنگی تأسیس نمود
زمینه‌های شکل‌گیری این
نهاد عبارت‌اند از: ضرورت تقابل با مظاهر فرهنگی نامطلوب در دانشگاهها در سالهای اولیه پیروزی انقلاب؛ مقابله با برخی نیروهای دانشگاهی و محافل شبه روشنفکری مخالف با سمت و سوی حرکت
انقلاب اسلامی ؛ به‌کارگیری دانشجویان فعال در انقلاب فرهنگی در دیگر حوزه‌های
فرهنگ و امور اجرایی؛ لزوم هماهنگی نیروهای علمی و تخصصی با انقلاب اسلامی؛ و فراهم آوردن زمینه مناسب و همسو با اهداف انقلاب در دانشگاهها با هدف آموزش نیروهای انقلابی
پس از تبدیل ستاد به شورای عالی انقلاب فرهنگی، اساسنامه این نهاد در ۱۳۶۵ ش مورد تجدید نظر قرار گرفت و با تأکید بر فعالیتهای فرهنگی و تحقیقاتی به منظور اسلامی شدن دانشگاهها به تصویب رسید. بار دیگر شورای عالی انقلاب فرهنگی، با توجه به شرایط جدید دانشگاهها، در ۲۲
آبان ۱۳۶۹ مصوبه‌ای را به تصویب رساند که در آن جهاد دانشگاهی پلی میان دانشگاه و بخش صنعتی ـ خدماتی کشور معرفی گردید (طبق این مصوبه، دو وظیفه عمده تحقیقات علمی و فعالیتهای فرهنگی همچنان به عهده این نهاد می‌باشد.)
در
اساسنامه ، هدف از تشکیل
جهاد دانشگاهی، گسترش تحقیقات و شکوفایی استعدادهای موجود در حوزه تحقیق برای نیل به خوداتکایی، توسعه امور فرهنگی از طریق همکاری حوزه و دانشگاه و سایر نهادهای فرهنگی، گسترش طرحهای کاربردی و نیمه‌صنعتی از طریق پیوند با مراکز علمی ـ تحقیقاتی به منظور به‌کارگیری نتایج پژوهش اعلام شده است.
اهمّ وظایف جهاد دانشگاهی عبارت‌اند از:
تبلیغ و ترویج فرهنگ و
هنر اسلامی؛ برنامه‌ریزی فرهنگی و تربیتی و ایجاد آمادگی فکری و مکتبی جوانان به‌ویژه دانش‌آموزان دبیرستانی و دانشجویان؛ مقابله با
غرب‌گرایی و انحرافات فرهنگی؛ ایجاد تشکیلات مناسب به منظور تألیف، ترجمه، نشر کتاب و تحقیقات توسعه‌ای و کاربردی، پیگیری طرحهای تحقیقاتی؛ حمایت، جذب و تشویق دانشجویان و پژوهشگران جوان و مستعد و برنامه‌ریزی و
ایجاد شرایط و امکانات لازم برای فعالیتهای علمی و پژوهشی آنان بر مبنای شناخت مشکلات واقعی و نیازهای تخصصی جامعه، اجرای دوره‌های رسمی آموزشهای علمی ـ کاربردی و ایجاد تشکیلات آموزشی و تحقیقاتی و مشارکت در ایجاد زمینه‌های مناسب برای اشتغال فارغ‌التحصیلان دانشگاهی
از لحاظ ساختار تشکیلاتی، جهاددانشگاهی از سه رکن
هیئت امنا ، شورای علمی و رئیس جهاد دانشگاهی تشکیل شده است. هیئت امنا به عنوان عالی‌ترین
مرجع سیاستگذاری جهاد دانشگاهی متشکل از چند شخصیت حقیقی و حقوقی است.
ریاست جهاد دانشگاهی نیز به عنوان بالاترین مقام اجرایی این نهاد با پیشنهاد اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی برای سه سال منصوب می‌شود
شورای علمی نیز به‌عنوان رکن دیگری از جهاد دانشگاهی، وظیفه تعیین خط مشی و نظارت‌بر فعالیتهای علمی، پژوهشی و فرهنگی نهاد مذکور را برعهده دارد
شورای هماهنگی به عنوان یکی از ارکان رابط در ایجاد هماهنگی در امور اجرایی و مدیریتی و نظارت بر عملکرد واحدهای جهاد دانشگاهی فعالیت می‌کند
در خصوص منابع اعتبارات جهاد دانشگاهی، گفتنی است که این اعتبارات از طریق تخصیص
بودجه سالانه مورد
تصویب دولت؛ درآمدهای حاصل از ارائه خدمات و اجرای طرحهای پیشنهادی سازمانها و اشخاص حقوقی و حقیقی؛ کمکها و هدایای نقدی و غیرنقدی و استفاده از
تسهیلات بانکها تأمین می‌گردد.
جهاد دانشگاهی تعدادی پژوهشکده نیز
تأسیس کرده، که عهده‌دار پژوهشهای بنیادی و کاربردی در زمینه صنایع شیمیایی، برق، علوم پایه کاربردی، توسعه تکنولوژی، علوم بهداشتی،
علوم انسانی ، فنّاوریهای نوین
علوم پزشکی و گیاهان دارویی است. یکی از پژوهشکده‌های مذکور،
پژوهشکده رویان (علوم سلولی و ناباروری) است. واحدهای دانشگاهی جهاد ۴۱ واحد است که هریک با تشکیل گروه پژوهشی و مراکز خدمات تخصصی، مسئولیت پژوهشهای توسعه‌ای، مطالعه، مشاوره و خدمات علمی و فنی را برعهده دارند. مؤسسات و شرکتهای تحقیقاتی وابسته به جهاد دانشگاهی، آخرین حلقه پژوهشی در نظر گرفته شده و مسئولیت بهره‌برداری از نتایج تحقیقات به آنها واگذار گردیده است .
مهم‌ترین فعالیتهای پژوهشی این نهاد، انجام طرحهای تحقیقاتی و ارائه خدمات علمی و فنی است. حاصل این فعالیتها، ارائه مقالات علمی در مجامع و نشریات علمی ـ پژوهشی است و حاصل خدمات علمی و فنی نیز،
تدوین گزارشهای پژوهشی و نمونه‌سازی است که به کارفرماهای ذی‌ربط ارائه می‌شوند. جهاد دانشگاهی در ربع قرن فعالیت خود، چندین هزار عنوان طرح پژوهشی به پایان رسانده و موفق به کسب بیست رتبه علمی گردیده است. ارائه صدها مقاله در مجامع علمی داخلی و بین‌المللی و
انتشار صدها عنوان کتاب علمی از جمله فعالیتهای پژوهشی این نهاد است. جهاد دانشگاهی به منظور نشر و ترویج فعالیتهای تحقیقاتی خود و دانشگاهها و مراکز تحقیقاتی کشور، به انتشار نشریات تخصصی پرداخته است، از جمله نشریه شیمی و مهندسی شیمی ایران، فصلنامه
گیاهان دارویی ، فصلنامه مهندسی برق و مهندسی کامپیوتر، فصلنامه توسعه تکنولوژی، فصلنامه زمین‌شناسی ایران، فصلنامه علمی ـ پژوهشی یاخته (در زمینه علوم سلولی)، فصلنامه پایش، فصلنامه لیزر پزشکی و فصلنامه باروری و
ناباروری
جهاد دانشگاهی دارای مؤسسات وابسته نیز هست. از جمله این مؤسسه‌ها، مؤسسه آموزش عالی جهاد دانشگاهی است که در جهت اهداف آموزشی ـ فرهنگی این نهاد، در ۱۳۷۱ ش تأسیس شد.
یکی دیگر از سازمانهای وابسته به جهاد دانشگاهی،
سازمان دانشجویی جهاد دانشگاهی است که در ۱۳۷۷ ش، با هدف شناسایی و شکوفایی و اعتلای استعدادهای دینی، فرهنگی، سیاسی، اجتماعی، هنری، علمی و ورزشی دانشجویان و ایجاد حس مسئولیت‌پذیری و مشارکت دانشجویان در زمینه‌های مذکور تأسیس گردید.
همچنین جهاد دانشگاهی مبادرت به تأسیس خبرگزاری دانشجویان
ایران کرد (۱۳
آبان ۱۳۷۸). رسالت عمده این نهاد خبری از بدو تأسیس، اطلاع‌رسانی صحیح در حوزه‌های علمی، فرهنگی، سیاسی، اجتماعی، هنری و صنفی به دانشگاههای سراسر کشور بوده است. این خبرگزاری در مدت فعالیت خود با اقبال سازمانها و مراکز علمی پژوهشی، مراکز اطلاع رسانی،
جراید کثیرالانتشار، دانشجویان و دانش‌پژوهان مواجه گردید.
(۱) جهاد دانشگاهی،در مسیر بالندگی: به پاس ۹ سال مدیریت دكترعلی منتظری در جهاد دانشگاهی ( ۱۳۸۵ـ۱۳۷۶ )،تهران ۱۳۸۵ ش؛
(۲) همو، كارنامه پژوهشی جهاد دانشگاهی،) تهران(۱۳۷۹ ش ـ ؛
(۳) همو، گزارش عملكرد جهاد دانشگاهی در سال ۱۳۷۸، تهران ۱۳۷۸ ش ؛
(۴) فرامرز حق‌شناس، «جهاد دانشگاهی ثمره یك فرآیند است» (مصاحبه)، ایران، سال ۵، ش ۱۲۹۸، ۱۶ مرداد ۱۳۷۸؛
(۵) محسن قرنفلی، «جهاد دانشگاهی: پلی میان جامعه و دانشگاه»، (مصاحبه)، در همان؛
(۶) علی منتظری، تنها یك راه داریم، انقلابی بمانیم: مجموعه گفت‌وگوهای دكترعلی منتظری ( ۱۳۸۵ـ۱۳۷۶ )، تهران ۱۳۸۵ ش.
دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «جهاد دانشگاهی»، شماره ۵۲۵۳.
