جهاد تبیین
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
جهاد تبیین اصطلاحی است که به دنبال سخنرانی
رهبر معظم انقلاب اسلامی در اردیبهشت سال ۱۳۹۵ش، مورد اشاره قرار گرفته، و در آذرماه سال ۱۴۰۰ش، جهت روشن کردن افکار عمومی نسبت به فعالیت‌های انجام شده در
نظام جمهوری اسلامی ایران مطرح شد. نوشتار پیش رو ضمن بیان واژه‌های «
جهاد» و «
تبیین» به اهمیّت و جایگاه آن و آثاری که تبیینِ حقایق در جامعه مانند جلوگیری از
تحریف، ایجاد گفتمان، از بین رفتن مشکلات و ...، دارد، می‌پردازد. علاوه بر این، جهاد تبیین الگوها و الزامات اخلاقی‌ای دارد که در صورت رعایت آنها، اثربخش خواهد بود.
ترکیب دو واژه «جهاد» و «تبیین» از سوی رهبر معظم انقلاب، به‌صورت توأمان
به معنای تلاش جهت مقابله با اهداف
دشمن، جهت غبار آلوده کردن ذهن جوانان و عموم مردم است. چراکه واژه‌ی «جهاد» عبارت است از مبارزه و تلاش و کوشش در راه پیشبرد هدفی که با درگیریِ با دشمن همراه است.
بر این اساس هر تلاش و کوششی جهاد نخواهد بود.
زیرا از شرایط اصلی جهاد، مقابله با حرکت خصمانه و غرض‌آلود دشمن است.
واژه‌ی «تبیین» به معنای روشنگری، بیان منطقی، مستدل و دور از هیاهو و جنجال است.
زیرا مساله «تبیین» و بیان حقیقت، از عمده اهداف
انبیاء الهی بوده است. چراکه عدم شناخت حقیقت، عامل مهمِ گمراهی
انسان است.
به‌همین جهت بایستی حقیقت را آشکار کرده و گره‌های ذهنی را باز نمود.
بر این اساس جهاد فکری نیز از انواع جهاد بوده و باید دشمنی را که ممکن است از
طریق انحراف فکر و‌اندیشه‌ها، انسان را در ورطه‌ی خطا و اشتباه انداخته و عنصر
جوان و عموم مردم را غافل نماید؛ از آن جلوگیری نمود.
مساله «جهاد تبیین» به تصریح
قرآن کریم (لَتُبَیِّنُنَّهُ لِلنّٰاسِ وَ لاٰ تَکْتُمُونَهُ.) اهمیّتی بسیار ژرف دارد، چراکه هم جنبه‌ی الهی دارد، هم جنبه‌ی انسانی دارد. بدین‌بیان که تبیین، دستگیری از دل و ذهن‌ِ ِانسان‌هایی است که دچار عدم علم، شک و جهالتند.
به‌همین جهت مواجهه با حرکتِ گمراه‌کننده‌ای که هدف دشمن بوده و فکر، ذهن جوان و عموم مردم را در ابهام و شک نگه می‌دارد؛ از مسیر جهاد تبیین، قابل جلوگیری و خنثی کردن است. زیرا بر اساس این آیه شریفه
(اَلَّذِینَ یُبَلِّغُونَ رِسٰالاٰتِ اللّٰهِ وَ یَخْشَوْنَهُ وَ لاٰ یَخْشَوْنَ اَحَداً اِلاَّ اللّٰهَ.) مهمترین وظیفه
تبلیغ و تبیین است.
به‌گونه‌ای که آیت الله خامنه‌ای در بیان اهمیّتِ این موضوع می‌فرماید:
«شما روایت کنید حقایق جامعه‌ی خودتان و کشور خودتان و انقلابتان را. شما اگر روایت نکنید، دشمن روایت می‌کند؛ شما اگر انقلاب را روایت نکنید، دشمن روایت می‌کند؛ شما اگر حادثه‌ی
دفاع مقدّس را روایت نکنید، دشمن روایت می‌کند، هر جور دلش می‌خواهد؛ توجیه می‌کند،
دروغ می‌گوید آن هم ۱۸۰ درجه خلاف واقع؛ جای
ظالم و
مظلوم را عوض می‌کند.»
بنابراین تبیینِ حقیقت و اطلّاع‌رسانی به افکار عمومی بسیار مهم است؛ زیرا در یکی از جریان‌های تاریخی
رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم)،
خدای تعالی نیز از
طریق آیه‌ی
(وَ اِذْ تَقُولُ لِلَّذِی اَنْعَمَ اللَّهُ عَلَیْهِ وَاَنْعَمْتَ عَلَیْهِ اَمْسِکْ عَلَیْکَ زَوْجَکَ وَاتَّقِ اللَّهَ وَتُخْفِی فِی نَفْسِکَ مَا اللَّهُ مُبْدِیهِ وَتَخْشَی النَّاسَ وَاللَّهُ اَحَقُّ اَنْ تَخْشَاهُ.) اطلّاع‌رسانی کرد و حقیقت قضیّه (دستور ازدواج حضرت رسول (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم) با همسر مطلّقه
زید «پسرخوانده پیامبر اکرم»)
را نشان داد.
همچنین در ماجرای مجاهدت‌های
حضرت زینب کبری (سلام‌الله‌علیها)، این بزرگوار جهاد تبیین و جهاد روایت را، راه‌انداخت؛ نگذاشت و فرصت نداد که روایت دشمن از حادثه غلبه پیدا کند؛ کاری کرد که روایت او بر افکار عمومی غلبه پیدا کند.
با توجه به مطالبی که در اهمیّت جهاد تبیین، عنوان شد می‌توان به این مهم اشاره نمود که تفکّر اسلامی بر مبنای آیه‌ی شریفه
(فَاِنَّما عَلَیْکَ الْبَلاغُ.) اهمیّت و جایگاه تبیین در روش‌ِ اندیشدن ِجامعه است.
چراکه یکی از مهمترین حرکت‌های جهادی
ائمه (علیهم‌السّلام) بر اساس
حدیث شریف
«رَحِمَ اللَّهُ عَبْداً اَحْیَا اَمْرَنَا.» «جهاد تبیین» بوده و بر آن تاکید ورزیده‌اند.
تبیین به‌صورت مجاهدانه اگر در بستر فکر و اندیشه‌ی اسلامی و رعایت شرایط، شاخصه‌ها و مؤلفه‌های آن، که در ادامه به آنها اشاره خواهد شد، صورت پذیرد آثاری ژرف در عرصه‌های
سیاسی، اجتماعی،
اقتصادی، فرهنگی و ...، به‌دنبال خواهد داشت که برخی از آنها عبارتند از:
یکی از جلوه‌های مبارزه با
تحریف «جهاد تبیین» است. به‌این بیان که امروز دشمن، به دنبال
تحریف حقایق در چشم مردم است تا بتواند عمل و بازو و اراده‌ی مردم را به‌سمت گمراهی بکشاند؛
که یکی از نمونه‌های آن تطهیر رژیم طاغوت (
رژیم پهلوی) است.
در حالی که سم‌پاشی و تشویش اذهان و افکار جوانان و پوشاندن چهره‌ی تابناک
اسلام و
منحرف ساختن جوانان با عناوین فریبنده و رنگارنگ، از مهمترین آسیب‌های فکری بود که توسط رژیم پهلوی رقم می‌خورد.
بر این اساس امروز همه‌ی افراد، ـ چه کسانی که بیاناتشان در حوزه‌های وسیع کاربُرد دارد، چه کسانی که در حوزه‌های کوچکتر سخنانشان مؤثّر واقع می‌شود ـ اگر دیدند حقایق و محکمات اسلام و انقلاب مورد
تحریف قرار می‌گیرد، وظیفه دارند تبیین کنند.
امام خمینی در تحلیل
انحراف به سه حوزه فردی، اجتماعی و سیاسی توجه دارد؛ در تحلیل
انحراف فردی طبق آموزه‌های قرآن کریم معتقد بود انسان مختار است که میان صراط مستقیم و راه کج، یکی را انتخاب کند و اگر از راه راست دور شود،
منحرف است
همچنین تخطی از دین و احکام دینی، اعمال خلاف اخلاق و هر کاری را که مورد رضایت خدا نباشد، عامل
انحراف می‌دانست،
بنابر نظر ایشان، چنین
انحرافی برخاسته از خودخواهی است که در حب دنیا تجلی کرده است و انسان را به کج‌روی و خطا می‌کشاند به باور امام خمینی تربیت نکردن نفس موجب بیماری‌های گوناگون روحی و فساد اخلاقی و
انحراف می‌شود، در این راه علم و دانش، بدون توجه به خدا و
معنویت و برای کسب مال و مقام، نیز موجب
انحراف است.
امام خمینی در تحلیل
انحراف اجتماعی نیز بر این باور است که جامعه متشکل از فرد فرد انسان‌هاست و چنان‌که انحرافات فردی برطرف شود، جامعه نیز از لغزش و کج‌روی در امان می‌ماند ازاین‌روی ایشان بر رعایت قانون در جامعه اسلامی توسط تمامی اعضای آن، اعم از مسئولان و مردم تاکید می‌کرد و اساس عامل کج‌روی را شکستن قوانین جامعه می‌دانست. از سوی دیگر از نظر امام خمینی
انحراف فکری و فرهنگی، خطرناک‌ترین نوع
انحراف است و فراموش کردن اهداف اصلی و مشغول شدن به مسائل فرعی و اختلاف بر سر آن را از مصادیق
انحراف فکری می‌دانست. همچنین امام خمینی در بعد سیاسی، ضمن تاکید بر حکومت عادل و صالح،
انحراف ملت‌ها را برخاسته از
انحراف حکومت‌ها می‌شمرد و ریشه
انحراف حاکمان را گرفتاری در هواهای نفسانی، وابستگی به شرق و غرب و تلقی جدایی دین از سیاست ارزیابی می‌کرد از دیدگاه ایشان روی کار آمدن خاندان پهلوی و جایگزینی و ترویج فرهنگ غربی به جای فرهنگ اسلامی ازجمله عوامل مؤثر در شکل‌گیری انحرافات و کج‌روی‌های سیاسی بوده است.
ارائه تبیین صحیح و جامع، گفتمان جدیدی را در موضوعات و مسائل مختلف ایجاد می‌کند که عامل مهمی است جهت عملیاتی شدن ارزش‌های انقلاب که ریشه در مبانی محکم دین دارند. به این معنا که یکی از نتایج تبیین، باعث شکل‌گیری گفتمان در جامعه می‌شود که تاثیر ژرفی در تحقق پیدا کردن آرمان‌ها و ارزش‌های انقلاب دارد. به‌همین جهت امام خمینی جهت به‌ثمر نشاندن نهضت و انقلاب مردمی، همه‌ی تاثیرگذاران در این جریان را به تبیین جنایت‌های
شاه وا داشته و آن را به‌عنوان مساله‌ای عقلی، شرعی و جدانی تکلیف می‌نماید.
زیرا ایجاد یک فکر، یک گفتمان، یک جریان فکری در جامعه، به دست خواص و‌اندیشمندان جامعه است؛ آنها هستند که می‌توانند فکر ملت‌ها را به سمتی جهت داده و هدایت نمایند که مایه‌ی نجات ملت‌ها شود؛
و این مهم با تبیینِ لازم ـ تبیین منطقی، تبیین عالمانه و دور از زیاده‌روی‌های گوناگون ـ حاصل می‌شود؛ با زبان صحیح، با زبان علمی و منطقی و با زبان خوش، بایستی این مطالب را منتقل کرد.
از دیگر آثار تبیین با لحاظ شیوه‌ها و شرایط مطلوب آن، حفظ حضور مردم در صحنه‌های مهم اجتماعی است. زیرا اگر تبیین به‌هنگام و درست انجام پذیرد، اهداف دشمن جهت نا امیدسازی، شک و تردید و بدبینی به نظام اسلامی در بین جمعیّت جوان و عموم جامعه، از بین خواهد رفت. چراکه غفلت از حیله‌های دشمن، فرصت‌آفرین بوده و این مهم در توصیه‌های حضرت امیر (علیه‌السلام) مورد تاکید قرار گرفته است.
زیرا آن حضرت (صلوات‌الله‌علیه) در این خصوص می‌فرماید: «مَن نامَ لَم یُنَم عَنهُ؛ آنکه به خواب رود، (بداند که) دشمنِ او نخوابیده است.»
بر این اساس جهت حفظ پشتیبانی‌های مردمی بایستی روشنفکران، نویسندگان، شاعران علمای دین ـ که وظیفه‌ی سنگین‌تری دارند ـ این مهم را برای مردم تبیین کنند که در کجای راه قرار دارند و ایشان را آگاه و با بصیرت نگه دارند.
هنر تبیین اگر به‌هنگام، توسط علما، اهل فرهنگ و ادب که با دل‌ها و افکار ملّت‌های مسلمان سر و کار دارند، درست و منطقی صورت پذیرد؛ اراده و توانمندی‌های مردم، مشکلات و سختی‌ها را مرتفع خواهد نمود.
کارکردها و مصادیق جهاد تبیین اگر با تکیه بر اسناد و تاریخ واقعی و همچنین فعالیت‌های انجام گرفته نسبت به آن صورت پذیرد، بسیاری از گره‌هایی که در ذهن عموم مردم پدید خواهد آمد را، از بین خواهد برد. بدین‌جهت در این خصوص، می‌توان به برخی از مصادیق بسیار مهم که در جامعه به تبیین نیاز دارد، اشاره نمود:
دستاوردهای انقلاب حقیقتاً عظیم و شگفت‌آور است؛ البتّه متاسّفانه در تبیینِ این دستاوردها، کار کمی صورت پذیرفته است.
زیرا دشمنان به‌شدت در تلاشند که ناکارآمدی نظام اسلامی را القا کنند.
به‌همین جهت در تبلیغاتِ خود سعی می‌کنند دستاوردها را کوچک نشان داده و آنچه را که این ملت به‌دست آورده، از قلم بیندازند.
بنابراین تبیین دقیق دستاوردهای انقلاب اسلامی و میزان کارآمدی و موفّقیّت آن، نقش بسیار مهمّی در جهت تحکیم پایه‌های مردمی نظام و حفظ و تداوم آن دارد.
تبیین و تکیه بر ظرفیت‌های داخلی، نظیر
اقتصاد مقاومتی،
تولید ملّی ـ داخلی و اولویت دادن به آن،
ظرفیّت نیروی انسانی جوان،
که با جدّی گرفتن آن ـ در حوزه‌های گوناگون فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و امنیتی ـ و کمک مردم، کارها رو به اصلاح خواهد رفت.
به‌همین جهت این مهم، مورد تاکید و تبیین امام خمینی (قدّس‌سره) نیز بوده است.
چراکه قرآن کریم، در آیه‌ی
(وَلَا تَهِنُوا وَلَا تَحْزَنُوا وَاَنتُمُ الْاَعْلَوْنَ اِن کُنتُم مُّؤْمِنِینَ.) به این موضوع اشاره نموده است. بر این اساس، تبیین ضرورت نگاه به داخل کشور برای حلّ مشکلات، باید جزء واضحات و بیّنات فکری مردم بشود. باید این قدر گفته بشود، تبین بشود که به‌صورت یک گفتمان ِقطعی درآید.
تاریخ‌نگاری مشروطه به صورت مستند و قوی، یکی از مسائلی است که باید درست تبیین شود و در سطوح مختلف ـ چه در سطوح دانش‌آموزی و دانشگاهی، چه در سطوح تحقیقی ـ پخش و منتشر شود.
زیرا کشوری که دویست سال از جوانب گوناگون بر آن فشار آورده شده تا همه‌ی خصوصیات ممتاز یک ملت بزرگ را در آن بکوبند و ضعیف و سرکوبش کنند؛ حقایق آن نیاز به تبیین دارد.
شناخت و شناساندن دشمن به جامعه و عموم مردم یکی از کارهای لازم و ضروری است. زیرا بعد از شکل‌گیری انقلاب اسلامی، ساختار سیاسی، در نظمِ سیاسی حاکم بر دنیا، شکسته شد و انقلاب اسلامی این «ساختارشکنی» را پدید آورد. از همین رو دشمن در مقابل این ساختارشکنی بیکار ننشست و از
طریق جنگ،
تحریم،
فحش و
تهمت،
نفوذ و
توطئه و... به دنبال تضعیف نظام و ضربه زدن به آن بوده و هست؛ که این موضوع بایستی برای نسل نوپدید و جوان تبیین شود.
بر این اساس شناخت آن که عبارت از
آمریکا،
رژیم صهیونیستی و دستگاه
استکبار است؛ لازم است.
زیرا هنگامی که فضای کشور، از ضدّیت با دولت متجاوز آمریکا ـ به صورت تبیین شده ـ پُر باشد، این دولت نمی‌تواند در سیاست اقتصاد و فرهنگِ جامعه دخالت داشته باشد.
غالباً عموم مردم یا حتّی بسیاری از خواص مطّلع نمی‌شوند که برنامه‌ی نفوذ در کشور، یک برنامه‌ی جدّی استکبار است.
این موضوع با دو هدف از سوی دشمن صورت می‌پذیرد؛ در مرحله اول محاسبات مسئولان را عوض و تغییر داده تا به این نتیجه برسد که فلان رابطه را قطع کند، فلان رابطه را ایجاد کند.
هدف بعدی تغییر دادن باورهای مردم نسبت به اسلام سیاسی، انقلاب و وظایفی که مردم در قبال آن دارند. همچنین به فراموشی سپردن خیانت‌های غرب یکی دیگر از اهداف جریان نفوذ است.
بنابراین این مسائل همچون جنگ، تحریم، نفوذ، و... بایستی تبیین بشود.
سیاست تفرقه برای دشمنان اسلام، از هر جنگ نظامی یا حرکت سیاسی و چالش اقتصادی با صرفه‌تر است.
به‌همین جهت سیاستمداران، نخبگان علمی و فرهنگی، نویسندگان،
شعرا و هنرمندان بایستی روی این نقطه تکیه نموده و همه‌ی مسلمان‌ها با این شعار «حفظ
وحدت» به هم نزدیک شوند.
نظریه و اندیشه‌ی مقاومت را در مقابلِ دشمنِ قوی‌پنجه تبلیغ (تبیین) کنید، ترویج کنید. بدین جهت که بعضی تصوّر نکنند که چون دشمن بمب دارد، موشک دارد، دستگاه‌های تبلیغاتی دارد و از این قبیل، ما عقب‌نشینی (کنیم)؛ نخیر،
نظریّه‌ی مقاومت، یک نظریّه‌ی اصیل و درست است؛ هم در مقام نظر، هم در مقام عمل؛ از لحاظ نظری و از لحاظ عملی ـ از هر دو جهت ـ باید (ترویج شود).
علاج تحریم‌ها، عقب‌نشینی و مذاکره با دشمن نیست! بلکه علاج واقعی آن، تکیه بر توانایی‌های ملی، وارد کردن جوانان به میدان و احیای ظرفیت‌های فراوان کشور، و در یک کلام عمل به ارکان اقتصاد مقاومتی یعنی درون‌زایی و برون‌گرایی است.
مسئله‌ی
سبک زندگی اسلامی ایرانی که مطرح شده است، یکی از موضوعاتی است که باید مورد تبیین و بررسی قرار گیرد؛ چراکه نیازمند تبیین است.
زیرا وجود سبک زندگی غلط، ناشی از مشکلات فرهنگی است و این فرهنگِ حاکم بر ذهن‌ها است که در عمل، این مشکلات را به وجود می‌آورد. چراکه زندگی‌های تقلیدی، زندگی‌های تجمّلاتی و
اشرافیگری، غالباً منشا و ریشه‌ی فرهنگی دارد.
یکی دیگر از جلوه‌های سبک زندگی غلط، نگاه و منطق غرب و روش آنها در مورد زن است که بر اساس مبانی دینی آنان به زن ظلم می‌کنند. زیرا بر اساس منطق قرآن
(اِنَّ المُسلِمینَ وَالمُسلِماتِ وَالمُؤمِنینَ وَالمُؤمِنٰتِ وَالقٰنِتینَ وَالقانِتٰتِ وَالصٰدِقینَ وَالصّادِقٰتِ وَالصٰبِرینَ وَالصّابِرٰت.) زن و
مرد از لحاظ ارزش‌های انسانی برابرند.
یکی دیگر از موضوعات بسیار مهم و ضروری شناخت الگوهای «جهاد تبیین» است. زیرا اساسِ تبیین، برای حرکت کردن و جهت پیدا کردن در مسیر حقیقی و واقعیِ اسلامی است. بر همین اساس بایستی ضمن آشنایی با مفاهیم آن، موضوعاتی که به تبیین نیاز دارد را، «تبیین» نمود؛ و این مهم هنگامی صورت می‌پذیرد که با الگوهایی که می‌تواند تبیین را در مدار صحیح و منطقی قرار دهد، همراه شود.
با توجه به این موضوع، می‌توان انبیای الهی را از سرسلسه‌داران تبیین یاد نمود؛ چراکه
امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) در خصوص علّت
بعثت پیامبران فرموده است: «یُذَکِّروهُم مَنسِیَّ نِعمَتِه وِ یَحتَجّوا عَلَیهِم بِالتّبلِیغِ؛ حجّت را بر مردم تمام کنند، سخن حق را به گوش آنها برسانند، حقیقت را برای آنها آشکار کنند.»
زیرا تبیین و بیان از مهمترین وظایف پیغمبران است.
رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم) که مهمترین کار او دعوت به حقّ و حقیقت، و جهاد در راه این دعوت بود؛ او با همین مدل موفق شد در میدان‌های نبرد و دعوت، جامعه‌ی اسلامی را پیش بَرَد تا به اوج
عزّت و
اقتدار رسانده و به قدرت اول دنیا تبدیل کند.
پس از ایشان (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم) حضرت علی (علیه‌السلام) عهده‌دار موضوع «تبیین حقایق اسلامی» بود که یکی از خصوصیات
حکومت او، همین مساله است که در
خطبه‌ها و
نامه‌های نهج البلاغه، تبلور یافته است.
این رشته، یعنی خط جهاد و مبارزه توسط ائمه (علیهم‌السّلام) در تمام دوران ۲۵۰ ساله در شکلهای گوناگون استمرار داشته است و هدف از آن تبیین اسلام ناب و تفسیر صحیح قرآن و مساله‌ی امامت بوده است؛ که در پی آن جامعه اسلامی که هدف پیامبر معظّم اسلام (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم) بوده، تشکیل شود.
در همین خصوص می‌توان به الگوهای تبیینی دیگری در صدر اسلام، نظیر جناب
عمار یاسر در آوردگاه
صفیّن،
بازماندگان
نهضت عاشورا در
کوفه و
شام،
اشاره نمود. چراکه امام خمینی نیز با الگو گرفتن از همین جریان وارد صحنه شد و اصول خود را برای مردم تبیین نمود و آنان را به ایمان روشن‌بینانه و آگاهانه رساند.
همچنین شهدایی مانند
مدنی،
بهشتی و
مطهّری،
با پیروی از همین الگو اهداف و حقایق دینی را مورد تبیین قرار دادند و در همین مسیر جان سپردند.
آشکارکردن حقایق و واقعیت‌ها با تبیینِ منطقی و با پشتوانه‌ی اسنادِ مُتقَن، همراه با اخلاق اسلامی قابل تحقق و اجرا است. زیرا جهاد تبیین، در مقابل حرکت دشمن قرار دارد و مورد وصیت و تاکید امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) نیز قرار گرفته است.
چراکه آن حضرت در
وصیتی خطاب به
حسنین (علیهماالسلام) فرموده است:
«اللَهَ اللَهَ فِی الجِهَادِ بِاَموَالِکُم وَ اَنفُسِکُم وَ اَلسِنَتِکُم فِی سَبِیلِ اللَه؛ خدا را خدا را در باره جهاد با اموال و جانها و زبان‌های خویش در راه خدا.» بر همین اساس تبیین مجاهدانه هنگامی صورت خواهد پذیرفت که با الزامات اخلاقی مبتنی بر دین، همراه باشد.
پس از شناخت ضرورت جهاد تبیین، به‌عنوان یک الگوی دینی که در سیره‌ی انبیاء و اولیاء الهی ریشه دارد، اشاره کردن به برخی از الزامات اخلاقی آن ضرورت دارد؛ که در این بین می‌توان به این امور اشاره نمود:
تبیین حقایق، با توجه به ضرورت انکار ناپذیر آن باید در مرتبه‌ی نخست با
توکل به خدای تعالی و امداد جستن از او آغاز شود؛ زیرا یکی از راه‌های پایداری در مقابل توطئه‌های دشمن،
ایمان به خدا و اعتماد به وعده‌های الهی است. به این بیان که بر اساس وعده‌ی خداوند
(وَ لَیَنْصُرَنَّ اللّٰهُ مَنْ یَنْصُرُهُ.) کسی که دین خدا را نصرت و یاری کند، خدای متعال او را تنها نخواهد گذاشت و او را موفّق و پیروز خواهد کرد.
چراکه این جهاد، جهادی است که
اخلاص لازم دارد؛ زیرا رفتار و افعال انسان هرگاه با «اخلاص» توامان شود، (حجم معنوی پیدا می‌کند) و یکی از ویژگی‌های آن، این است که به منزله‌ی روح عمل است.
یکی از موضوعاتی که باید در جامعه گسترده شود، «ادب اسلامی» است، بویژه ادب در سخن گفتن؛ که مورد اهتمام جدّی ائمه (علیهم‌السّلام) قرار داشته است.
زیرا حضرت امیر (علیه‌السلام) در بیانی خطاب به یاران خود فرموده است:
«اِنِّی اَکْرَهُ لَکُمْ اَنْ تَکُونُوا سَبَّابِینَ وَ لَکِنَّکُمْ لَوْ وَصَفْتُمْ اَعْمَالَهُمْ وَ ذَکَرْتُمْ حَالَهُمْ کَانَ اَصْوَبَ فِی الْقَوْلِ وَ اَبْلَغَ فِی الْعُذْرِ؛ من دوست ندارم که شما دشنام دهنده باشید؛ ولی اگر اعمال زشتشان را شرح دهید و احوال آنها را بیان کنید به گفتار صحیح نزدیک‌تر و برای اتمام حجّت رساتر است.» بنابراین در اظهارات، در صحبتها، قول به غیر علم، غیبت، تهمت و بدگویی و بدزبانی نباید باشد.
از طرفی رعایت اخلاق و ادب اسلامی در نوشته‌ها نیز امری لازم است؛ به این بیان که مطبوعات و رسانه‌ها بایستی از اختلافات جزئی و غیر اصولی پرهیز نموده و به شایعه‌سازی، شایعه‌پراکنی تهمت، دامن نزنند.
انتقاد از تصمیم‌های مدیران و عملکرد آنان، باید منصفانه و به‌دور از
مبالغه و سیاه‌نمایی باشد.
زیرا به نسل جوان باید بیشتر امید داده شود؛ چراکه سیاه‌نمایی و ناامیدسازی و آینده را تاریک نشان دادن سمّی مُهلک است.
بنابراین نقد باید منصفانه، عاقلانه و مسئولانه باشد.
افرادی که به دنبال تبیین حقایق و واقعیت‌های جامعه هستند بایستی با بکارگیری الزامات اخلاقی بیان شده در خصوص «جهاد تبیین»، مطالب خود را با روشن‌بینی، بلندنظری و همراه با عمق و با
شجاعت کامل در بیان ارائه نمایند؛
و این مهم بدین جهت است که نباید هیچ‌گونه
تقیه‌ای در بیان ِاهداف، ارزش‌ها و مبانی کرد. زیرا باید حقایق را بیان نموده و در روشهای خود تجدید نظر کنیم و ببینیم چه کاری باید انجام داده می‌شده که نشده، و چه کاری نباید انجام می‌گرفته که انجام گرفته است.
جهاد تبیین به‌عنوان یک مسأله‌ی
امید بخش و وحدت آفرین می‌تواند حوزه‌های گوناگون فکری در میان اقشار مختلف جامعه را به یکدیگر پیوند داده و بخش زیادی از
تحریف‌هایی که در اثر جهل و نفوذ فکری دشمن بوجود آمده است را از میان بردارد. چراکه این مهم با توجه به مطالبی که پیشتر به آن اشاره شده است، ریشه در سیره‌ی فردی، اجتماعی و سیاسی تمام انبیاء و اولیاء الهی دارد. به این بیان که به تصریح آیات وحیانی قرآن ازمهمترین وظایف همه‌ی انبیاء مبارزه با جهل و نادانی و آشنا کردن بشر با حقایق آفرینش و قرار دادن آنان در مسیر
عبودیت و بندگی بوده است؛ و این هدف همواره با مخالفهای دشمنان رو به رو بوده است که پیامبران و اولیاء الهی در این راه با مبارزه مستمر در جهت آگاه ساختن همه‌ی افراد بشر برآمده‌اند.
بنابراین «جهاد تبیین» به‌عنوان یک فریضه‌ی قطعی، ضمن آنکه بر همگان لازم و ضروری است می‌تواند
تحریف‌های پدید آمده توسط رسانه‌های دشمن را بزداید و گفتمانی درست، منطقی و مستدل با حفظ پشتوانه اجتماعی در مسیر از بین بردن مشکلات، رقم بزند؛ و این مهم در صورتی تحقق خواهد یافت که مصادیق عنوان شده در جهاد تبیین با رعایت الزامات اخلاقی آن به جامعه تزریق شود.
(۱) قرآن کریم.
(۲) خامنه‌ای، سیدعلی، ارمغان، تحقیق موسی هلودی، تهران، انتشارات انقلاب اسلامی، ۱۳۹۸ش.
(۳) خامنه‌ای، سیدعلی، انتخاب صالحان، تهران، انتشارات انقلاب اسلامی، ۱۳۹۸ش.
(۴) خامنه‌ای، سیدعلی، جهاد تبیین، تحقیق سعید صلح میرزایی، تهران، انتشارات انقلاب اسلامی، ۱۴۰۰ش.
(۵) خامنه‌ای، سیدعلی، همرزمان حسین (علیه‌السلام)،تهران، انتشارات انقلاب اسلامی، ۱۳۹۷ش.
(۶) خمینی، روح‌الله، صحیفه امام، تهران، موسسه تنظيم و نشر آثار امام خمينى، ۱۳۸۹ش.
(۷) صبحی، صالح، نهج البلاغه، تحقیق جمعی از راویان، قم، مركز البحوث الاسلاميه، ۱۳۷۴ش.
(۸) طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، اسماعیلیان، بی‌تا.
(۹) کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دار الكتب الإسلامية، ۱۴۰۷ق.
(۱۰) نرم افزار حدیث ولایت، قم، تولید مرکز تحقیقات کامپیوتری نور. ۱۳۹۹ش.
•
سایت پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار آیت الله خامنه‌ای، برگرفته از بیانات «رهبر معظم انقلاب»، تاریخ بازیابی:۱۴۰۱/۰۵/۰۲. •
پایگاه اطلاع رسانی دفتر مقام معظم رهبری، برگرفته از بیانات «رهبر معظم انقلاب»، تاریخ بازیابی:۱۴۰۱/۰۵/۰۲ • خامنه‌ای، سیدعلی، جهاد تبیین، تحقیق سعید صلح میرزایی، تهران، انتشارات انقلاب اسلامی، ۱۴۰۰ش.
• گروه پژوهشی ویکی فقه.
• دانشنامه امام خمینی، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۰۰ شمسی.
