جزع (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
جَزَع (به فتح جیم و زاء) از
واژگان قرآن کریم به معنای بی‌تابه و ناله است. این واژه دو بار در
قرآن کریم به کار رفته است.
جَزَع به معنای بی‌تابی و ناله است. فعل آن از باب علم یعلم به معنی بی‌تابی و از باب منع یمنع به معنی قطع است.
راغب گوید: جزع از حزن اشدّ است جزع حزنی است که شخص را از چاره‌اندیشی باز دارد ولی حزن از آن اعمّ است.
(سَواءٌ عَلَیْنا اَ جَزِعْنا اَمْ صَبَرْنا ما لَنا مِنْ مَحِیصٍ) «برابر است برای ما چه بی‌تابی کنیم و چه
صبر نمائیم ما را فرار گاهی نیست.»
(اِنَّ الْاِنْسانَ خُلِقَ هَلُوعاً • اِذا مَسَّهُ الشَّرُّ جَزُوعاً وَ اِذا مَسَّهُ الْخَیْرُ مَنُوعاً) «حقّا که انسان شدید الحرص آفریده شده، چون به او شرّی رسد بسیار بی‌تابی کننده و چون به او خیری روی دهد بسیار بخیل است.»
هلوع و جزوع هر دو صیغه مبالغه‌اند مثل کذوب و ودود پس هلوع یعنی بسیار حریص. جزوع یعنی بسیار بی‌تابی کننده. اهل بیان گفته‌اند: آیه بعدی معنای هلوع است یعنی کم صبر و پر طمع. در آیات بعدی اهل ایمان از این حکم استثناء شده‌اند
(اِلَّا الْمُصَلِّینَ الَّذِینَ...) منوع نیز باید مثل هلوع و جزوع، مبالغه باشد.
از مادّه جزع فقط دو کلمه فوق در قرآن هست.
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله "جزع"، ج۲، ص۳۴-۳۵.
