تَفَقَّدَ (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
تَفَقَّدَ:(وَ تَفَقَّدَ الطَّيْرَ فَقالَ ما لي) «تَفَقَّدَ» (به فتح تاء و فاء و تشدید و ضم قاف) به معنای آنست كه در حال
غیبتِ چيزى از حال آن جويا شويم.
در اين قسمت از
آیه به فراز ديگرى از زندگى شگفت‌انگيز
سلیمان (علیه‌السلام) اشاره كرده، و ماجراى
هدهد و
ملکه سبا را بازگو مى‌كند.
نخست مى‌گويد: سليمان هدهد را نديد، و در جستجوى او برآمد.
اين تعبير به وضوح بيان‌گر اين
حقیقت است كه او به دقت مراقب وضع
کشور و اوضاع
حکومت خود بود و حتى
غیبت يک
مرغ از
چشم او پنهان نمى‌ماند!.
بدون
شک منظور از پرنده در اين‌جا همان هدهد است، چنان كه در ادامه سخن،
قرآن مى‌افزايد، سليمان گفت: چه شده است كه هدهد را نمى‌بينم.
به موردی از کاربرد «تَفَقَّدَ» در قرآن، اشاره می‌شود:
(وَ تَفَقَّدَ الطَّيْرَ فَقالَ ما لِيَ لا أَرَى الْهُدْهُدَ أَمْ كانَ مِنَ الْغائِبينَ) «سليمان جوياى حال پرندگان شد و گفت چرا هُدهُد را نمى‌بينم، آيا او از غايبان است؟!»
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرمایند:
(وَ تَفَقَّدَ الطَّيْرَ فَقالَ ما لِيَ لا أَرَى الْهُدْهُدَ أَمْ كانَ مِنَ الْغائِبينَ) راغب مى‌گويد:
کلمه تفقد به معناى تعهد است، ليكن
حقیقت تفقد اين است كه آدمى متوجه فقدان چيزى شود، به خلاف
تعهد كه به معناى توجه به
عهد گذشته است و اين تفقد در
قرآن کریم آمده، كه
(وَ تَفَقَّدَ الطَّيْرَ).
در اين جمله، نخست بطور
تعجب از حال خود كه چرا هدهد را در بين مرغان نمى‌بيند استفهام مى‌كند، كه من چرا هدهد را نمى‌بينم و مى‌فهماند كه گويا از او انتظار نمى‌رفت غيبت كند.
و از امتثال فرمان او سر برتابد، آن گاه از اين معنا صرف نظر كرده، تنها از
غیبت او
سؤال مى‌كند و مى‌پرسد چرا غيبت كرده است و معناى آيه اين است كه: مرا چه مى‌شود كه هدهد را ميان مرغان كه ملازم موكب منند نمى‌بينم؟ مگر او از غايبان است؟
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «تفقد»، ج۳، ص ۴۸۴.
