تَرْک (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
تَرْک (به فتح تاء و سکون راء) یکی از
مفردات نهج البلاغه، به معنای واگذاشتن و رها نمودن است.
حضرت علی (علیه‌السلام) در خصوص
سرزنش اصحاب خود از این واژه استفاده نموده است.
مواردی متعدد از این مادّه در «
نهج‌البلاغه» به کار رفته است.
تَرْک به معنای واگذاشتن و رها نمودن آمده است.
برخی از مواردی که در «نهج‌البلاغه» به کار رفته است، به شرح ذیل می‌باشد:
امام (صلوات‌الله‌علیه) در بیانی فرموده است:
«إِنَّ الْمَرْءَ إِذا هَلَكَ قالَ النّاسُ: ما تَرَكَ؟ وَ قالَتِ الْمَلائِكَةُ: ما قَدَّمَ؟ لله آباؤُكُمْ! فَقَدِّموا بَعْضَاً يَكُنْ لَكُمْ قَرْضاً، وَ لا تُخَلِّفوا كُلاًّ فَيَكونَ عَلَيْكُمْ.» «آن
دم كه كسى بميرد مردم مى‌گويند: چه باقى گذاشت؟ ولى
فرشتگان مى‌گويند چه
چیز پيش فرستاده؟
خدا پدرتان را
رحمت كند! مقدارى از
ثروت خويش را از پيش بفرستيد، تا به عنوان
قرض (در پيشگاه خدا) برايتان باقى بماند، و همه را مگذاريد كه
فریضه سنگينى برايتان خواهد داشت.»
«مترک»:
مصدر میمی است.
چنان‌که فرموده:
«عِبادَ اللهِ، إِنَّهُ لَيْسَ لِما وَعَدَ اللهُ مِنَ الْخَيْرِ مَتْرَكٌ، وَ لا فيما نَهَى عَنْهُ مِنَ الشَّرِّ مَرْغَبٌ.» «اى بندگان خدا! آن‌چه را كه خداوند
وعده نيک نسبت به آن داده نبايد رها ساخت و بدی‌هايى كه از آن
نهی كرده قابل توجه و دوست داشتنى نيستند.»
«متاریک»: جمع متراک، به آن کسی گفته می‌شود که در ترک چیزی
مبالغه می‌کند.
چنان‌که امام (علیه‌السلام) در ملامت اصحابش می‌فرماید:
«وَ لَوَدِدْتُ أَنَّ اللهَ فَرَّقَ بَيْني وَ بَيْنَكُمْ، وَ أَلْحَقَني بِمَنْ هُوَ أَحَقُّ بي مِنْكُمْ قَوْمٌ و اللهِ مَيامينُ الرَّأْيِ، مَراجيحُ الْحِلْمِ، مَقاويلُ بِالْحَقِّ، مَتاريكُ لِلْبَغْيِ.» «يعنى دوست دارم
خداوند ميان من و شما جدایى بياندازد و مرا ملحق كند به قومى كه و
اللّه مبارک رأى، آراسته به
عقل، راست گفتار، تارک
ظلم بودند كه بر طريقه
حق سبقت كردند.»
«مقاویل»: جمع مقوال یعنی نیکو سخن‌گو.
«تریکة»:
تخم شترمرغ را گویند بعد از آن‌که بچه از او خارج شده باشد و آن به معنی بیرون شدن جوجه است.
امام (صلوات‌الله‌علیه) همچنین در مذمّت اصحابش می‌فرماید:
«أَ وَ لَيْسَ عَجَباً أَنَّ مُعاوِيَةَ يَدْعو الْجُفاةَ الطَّغامَ فَيَتَّبِعونَهُ عَلَى غَيْرِ مَعونَة وَ لا عَطاء، وَ أَنا أَدْعوكُمْ ـ وَ أَنْتُمْ تَريكَةُ الاِْسْلامِ، وَ بَقِيَّةُ النّاسِ ـ إلَى الْمَعونَةِ أَو طائِفَة مِنَ الْعَطاءِ، فَتَفَرَّقونَ عَنّي.» «آيا اين شگفت‌آور نيست كه
معاویه (خبيث) اين جفا پيشگان اوباش را دعوت کند و آن‌ها بدون انتظار بخشش و کمکى متابعتش کنند؟ امّا من (با اين که شما بازماندگان
اسلام و بقاياى مردميد) دعوتتان به کمک و عطايا مى‌کنم، ولى از گردم پراکنده مى‌شويد.»
منظور این است که: شما جانشینان اسلام و بقیه گذشتگان هستید.
مواردی متعدد از این مادّه در «نهج‌البلاغه» به کار رفته است.
قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «ترک»، ص۱۷۳-۱۷۴.
