تَدور (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
تَدور:
(تَدورُ أَعْيُنُهُمْ كالَّذي يُغْشى عَلَيْهِ) تَدور در اصل از ماده «دَوْر» گرفته شده و به معنى «گرديدن، چرخيدن، گردش كردن، دگرگون شدن» است. (دارَ،يَدُورُ،دَوْراً و دَوَراناً)
آيه مورد بحث درباره منافقانى است كه از ميدان جنگ احزاب كناره‌گيرى كردند و ديگران را نيز به كناره‌گيرى مى‌خواندند و بعد از بيان بخل آنها و مضايقه از هرگونه ايثارگرى، به بيان اوصاف ديگرى از آنها كه تقريباً جنبه عمومى در همه منافقان در تمام اعصار و قرون دارد مى‌پردازد و مى‌گويد: «هنگامى كه لحظات ترسناک و بحرانى پيش مى‌آيد آن‌چنان جبان و ترسو هستند كه مى‌بينى به تو نگاه مى‌كنند درحالى‌كه چشم‌هايشان بى‌اختيار در حدقه به گردش آمده، همانند كسى كه در حال جان دادن است...» آنها چون از ايمان درستى برخوردار نيستند و تكيه‌گاه محكمى در زندگى ندارند، هنگامى كه در برابر حادثه سختى قرار گيرند كنترل خود را به‌كلى از دست مى‌دهند، گويى مى‌خواهند قبض روحشان كنند.
به موردی از کاربرد تَدور در قرآن، اشاره می‌شود:
(أَشِحَّةً عَلَيْكُمْ فإِذا جَاء الْخَوْفُ رَأَيْتَهُمْ يَنظُرونَ إِلَيْكَ تَدورُ أَعْيُنُهُمْ كالَّذي يُغْشى عَلَيْهِ مِنَ الْمَوْتِ فإِذا ذَهَبَ الْخَوْفُ سَلَقوكُم بِأَلْسِنَةٍ حِدادٍ أَشِحَّةً عَلى الْخَيْرِ أُوْلئِكَ لَمْ يؤْمِنوا فَأَحْبَطَ اللَّهُ أَعْمالَهُمْ وَ كانَ ذلِكَ عَلى اللَّهِ يَسيرًا) (آنها در همه چيز نسبت به شما بخيل هستند و هنگامى‌كه لحظات ترس و بحرانى پيش آيد، مى‌بينى آن‌چنان به تو نگاه مى‌كنند و چشم‌هايشان در حدقه مى‌چرخد، مانند كسى كه مى‌خواهد قالب تهى كند! امّا وقتى حالت خوف و ترس فرو نشست، زبان‌هاى تند و گزنده خود را با انبوهى خشم بر شما مى‌گشايند و سهم خود را از غنايم مطالبه مى‌كنند. درحالى‌كه در مال حريص و بخيل هستند. آنها هرگز ايمان نياورده‌اند، از اين رو
خداوند اعمالشان را حبط و نابود كرد و اين كار بر خدا آسان است.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید:
كلمه اشحة جمع شحيح است كه به معناى بخيل است و جمله
(كالَّذي يُغْشى عَلَيْهِ مِنَ الْمَوْتِ) به معناى كسى است كه غشوه مرگ او را گرفته باشد و در نتيجه مشاعر خود را از دست داده و چشمانش در حدقه بگردش درآمده باشد.
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «تَدور»، ج۲، ص۶۳-۶۴.
