تَخُطُّه (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
تَخُطُّه:(وَ لا تَخُطُّهُ بِيَمينِكَ) «تَخُطُّه» در اصل از مادّۀ «
خطّ» به معنى «نوشتن و
رسم كردن» گرفته شده، ولى در
قرآن مجید فقط در معانى «نوشتن» به‌كار رفته است.
به موردی از کاربرد «تَخُطُّه» در
قرآن، اشاره می‌شود:
(وَ ما كُنتَ تَتْلو مِن قَبْلِهِ مِن كِتابٍ وَ لا تَخُطُّهُ بِيَمينِكَ إِذًا لّارْتابَ الْمُبْطِلونَ) «تو هرگز پيش از اين هيچ كتابى نمى‌خواندى، و با
دست خود چيزى نمى‌نوشتى، مبادا كسانى كه در صدد تكذيب و ابطال سخنان تو هستند،
شک و ترديد كنند.»
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرمایند:
(وَ ما كُنْتَ تَتْلوا مِنْ قَبْلِهِ مِنْ كِتابٍ وَ لا تَخُطُّهُ بِيَمينِكَ إِذاً لارْتابَ الْمُبْطِلونَ) كلمه تتلوا از ماده
تلاوت است، كه به معناى خواندن است، چه خواندن از روى كتاب، و چه از
حفظ، و مراد از آن در آيه مورد بحث به قرينه مقام همان اول است.
كلمه تخطه از ماده خط است، كه به معناى نوشتن است، كلمه مبطلون جمع مبطل است، و مبطل كسى را گويند كه
قول باطلى را آورده باشد، و نيز به كسى مى‌گويند كه حق را باطل كند، يعنى ادعا كند كه باطل است، از اين دو معنا معناى دوم با آيه مناسب‌تر است، هر چند كه ممكن است معناى اول مراد باشد.
مکارم شیرازی در
تفسیر نمونه می‌فرمایند:
آيه مورد بحث، به يكى ديگر از نشانه‌هاى حقانيت
دعوت پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) اشاره مى‌كند و مى‌گويد:
«تو
قبل از نزول قرآن هرگز كتابى را نمى‌خواندى، و هرگز با
دست خود چيزى نمى‌نوشتى مبادا دشمنانى كه در صدد ابطال دعوت تو هستند گرفتار
شک و ترديد شوند.»
(و بگويند آن‌چه را او آورده نتيجۀ مطالعه كتب پيشين و نسخه‌بردارى از آن‌هاست.)
تو هرگز به مكتب نرفتى و خط ننوشتى، اما با اشاره
وحی الهى، مسئله‌آموز صد مدرس شدى!.
چگونه مى‌توان باور كرد، شخصى درس نخوانده و استاد و مكتب نديده با نيروى خودش كتابى بياورد و از همۀ جهان بشريت
دعوت به مقابله كند و همگان از آوردن مثل آن عاجز شوند؟!
آيا اين دليل برآن نيست كه نيروى تو از
قدرت بى‌پايان پروردگار مدد مى‌گيرد؟ و كتاب تو
وحی آسمانى است كه از ناحيه او بر تو القا شده است؟
توجه به اين نكته لازم است كه اگر كسى بگويد ما از كجا بدانيم كه پيامبر اسلام (ص) هرگز به مكتب نرفت و خط ننوشت! در پاسخ مى‌گوييم:
او در محيطى زندگى مى‌كرد كه با سواد در آن‌جا بسيار محدود و معدود بود به طورى كه مى‌گويند در تمام شهر
مکّه بيش از ۱۷ نفر قدرت بر خواندن و نوشتن نداشتند در چنين محيطى اگر كسى درس بخواند، مكتبى ببيند محال است بتواند كتمان كند، در همه جا مشهور و معروف مى‌شود و استاد و درسش شناخته خواهد شد.
چنين شخصى چگونه مى‌تواند ادعا كند پيامبر راستين است اما دروغى به اين آشكارى بگويد؟ بخصوص اين كه اين آيات در مكّه در
مهد نشو و نماى پيامبر (ص) نازل شده آن هم در برابر دشمنان لجوجى كه كوچک‌ترين نقطه ضعف‌ها از نظرشان مخفى نمى‌ماند.
• شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «تخطه»، ج۱، ص ۷۰۰.
