تماضر بنت عمرو سلمی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ام‌عمرو تماضر بنت عمرو بن حارث سلمی معروف به خنساء (م ۲۴ هـ)، زنی شاعر از
بنی‌سلیم بود که همراه قبیله‌اش نزد
رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) رفت و مسلمان شد. او صحابیه‌ای جلیل‌القدر، تواناترین شاعر زن و عابده‌ای از عابدات عرب بوده است. فرزندانش در
جنگ قادسیه به
شهادت رسیدند.
ام‌عمرو تماضر دختر عمرو بن حارث بن شرید بن ریاح بن یقظه خنساء ریاحیه سلمیه نخعیه، از بنی‌سلیم
(تیره‌ای از
قبیله مضر) و نسبش به مضر می‌رسد.
شاعر مشهوری بود که بهترین و شیواترین اشعارش مرثیه‌هایی است که در رثای برادرانش
صخر و
معاویه (که در دوران
جاهلیت کشته شده بودند) سرود.
خنساء در نجد دیده به جهان گشود.
او را به جهت اینکه بینی‌اش فرو رفته و پره‌های آن برجسته بود، «خنساء» نامیدند.
او صحابیه‌ای جلیل‌القدر
و به گفته علمای شعر، تواناترین شاعر زن
و عابده‌ای از عابدات عرب بوده است.
او در زمان
نابغه ذبیانی که از شعرای معروف بود، شعر می‌سرود و نابغه او را ستوده است.
پیامبر شعرهای او را خوش می‌دانست و از آن حضرت نقل شده که فرمود: «خنساء بنت عمرو شاعرترین مردمان است».
حکایاتی از او در مشاعره نقل شده که تحسین دیگران را بر انگیخته است.
گفته‌اند که بیشتر شعرهای او در رثای برادرش (صخر) بود
و آن‌قدر در عزای او گریست تا نابینا شد.
دُرَید بن صمّه که مردی سالخورده بود، از خنساء خواستگاری کرد و خنساء پاسخ رد به او داد و ترجیح داد که در میان قبیله‌اش ازدواج کند. این بود که با
رواحة بن عبدالعزای سلمی ازدواج کرد
و از او صاحب فرزندی به نام
عبدالله شد. پس از چندی همسرش درگذشت و
مرداس بن ابی‌عامر سلمی با او ازدواج کرد و زید، معاویه و عمر حاصل این ازدواج بودند.
بیشتر عمر خنساء در دوران جاهلیت گذشت و پس از اسلام
به همراه قبیله‌اش، بنی‌سلیم به محضر مبارک پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) رسید و اسلام آورد.
از اشعار خود برای پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) خواند که حضرت آنها را پسندید.
خنساء به اتفاق چهار پسرش در جنگ قادسیه شرکت کرد و با خواندن
آیات قرآن و تذکر فنای دنیا و بقای آخرت، آنها را تحریض به قتال نمود تا هر چهار فرزندش
شهید شدند، هنگامی که این خبر به گوش او رسید، گفت: "شکر خدای را که مرا به واسطه شهادت آنان بزرگی داد. از
خداوند مسالت دارم که مرا با آنان در وادی رحمت خود قرار دهد".
عمر بن خطاب تا پیش از مرگش، برای هر یک از چهار فرزندش، مبلغ دویست درهم به او می‌پرداخت.
خنساء در
سال ۲۴ قمری یا ۲۶ هـ
در دوره خلافت
عثمان در بیابان چشم از جهان فرو بست.
برخی نیز می‌گویند که مرگ وی در سال ۴۲ ق در روزگار
معاویه اتفاق افتاد.
از خنساء مجموعه شعری به نام دیوان الخنساء باقی مانده است.
برای مطالعه بیشتر به منابع زیر مراجعه شود.
پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، ج۱، ص۲۱۱، برگرفته از مقاله «تماضر بنت عمرو سلمی».
عبدالسلام ترمانینی، رویدادهای تاریخ اسلام، ترجمه پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، ج۱، ص۱۴۷.
