• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

تقصیر (قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



از عناوین و موضوعات مطرح شده در آیات قرآن، «تقصیر» است.



«تقصير» به معناى كوتاه كردن‌ و در اصطلاح فقه يكى از اعمال و مناسک حج و عمره است كه با گرفتن بعضى از مو يا ناخن، انجام مى‌گيرد و به وسيله آن، شخص مُحْرِم از احرام خارج مى‌شود.
در اين عنوان آیاتی معرفی می‌شوند که در آن‌ها از واژه «مقصّرين» و نيز از جمله «ليقضوا تفثهم» با توجّه به روايات و تفاسير برداشت شده است.


سوم از واجبات منی‌: تقصیر است.
بعد از ذبح واجب است حلق (سر بتراشد) یا تقصیر نماید و بین آن دو مخیّر است، مگر چند دسته:
اول: زنان که بر عهده آن‌ها تقصیر است نه حلق؛ پس اگر حلق نمایند کفایتشان نمی‌کند.
دوم: صروره یعنی کسی که اوّلین حج او است؛ که بنابر احتیاط (واجب) بر عهده او حلق است.
سوم: ملبّد و او کسی است که موی سرش را - با چیز چسبنده‌ای مانند عسل یا صمغ به منظور جلوگیری از شپش و مانند آن - چسبانده است که بنابر احتیاط (واجب) بر عهده این شخص سر تراشیدن است.
چهارم: کسی که موی خود را جمع نموده و پیچانده و گره زده است که بنابر احتیاط (واجب) بر عهده این شخص سر تراشیدن است.
پنجم: خنثای مشکل که اگر از این سه دسته اخیر نباشد بر او تقصیر واجب است وگرنه بنابر احتیاط (واجب) باید بین تقصیر و حلق جمع نماید.

۲.۱ - کیفیت تقصیر

در تقصیر، چیدن مقداری از مو یا ناخن با هر وسیله‌ای که بخواهد کفایت می‌کند، ولی بهتر آن است که مقداری از مو و مقداری هم از ناخن بگیرد. و برای کسی که باید حلق نماید احتیاط (واجب) آن است که همه سرش را بتراشد. و در تقصیر و حلق جایز است که خودش انجام دهد یا به دیگری واگذار نماید، و در هر دو نیّت با شرایطش‌ واجب است و باید خودش نیّت کند و بهتر آن است که وقتی به دیگری موکول نموده او هم نیّت کند.

۲.۱.۱ - کیفیت حلق یا تقصیر کسی که مو ندارد

اگر سر تراشیدن بر او تعیّن پیدا کرده و بر سرش مویی نباشد، تیغ کشیدن بر سرش کافی است و کفایت از تراشیدن می‌کند. و اگر کسی که مو ندارد بین تقصیر و حلق مخیّر باشد بر او متعیّن است که تقصیر نماید. و اگر، نه مویی- حتی در ابرو - داشته باشد و نه ناخنی، برای او کشیدن تیغ بر سرش کفایت می‌کند.

۲.۱.۲ - عدم کفایت تراشیدن ریش

اکتفا به کوتاه کردن موی عانه (زیر ناف) یا زیر بغل اشکال دارد. و تراشیدن ریش نه از تقصیر کفایت می‌کند و نه از حلق.

۲.۲ - زمان و مکان حلق و تقصیر

احتیاط (مستحب) آن است که حلق و تقصیر در روز عید باشد؛ اگرچه بعید نیست که تاخیر‌انداختن تا آخر ایام تشریق جایز باشد و محل هر دوی آن‌ها منی‌ است و در غیر منی‌ اختیاراً جایز نیست. و اگر آن‌ها را در منی‌ ترک کند و (از منی‌) کوچ نماید بر او واجب است به منی برگردد و فرقی بین عالم و جاهل و ناسی و غیر ناسی نیست و اگر نمی‌تواند برگردد همان جا سرش را بتراشد یا تقصیر نماید و در صورت امکان مویش را به منی‌ بفرستد و مستحب است آن را در محل چادر خودش زیر خاک کند.

۲.۳ - بعد از قربانی بودن حلق و تقصیر

احتیاط (واجب) آن است که حلق و تقصیر را از قربانی، و قربانی را از رمی عقب بیندازد؛ پس اگر سهواً این ترتیب را به هم بزند برای تحصیل آن اعاده واجب نیست، و بعید نیست که جاهل به حکم مانند شخصی باشد که سهو کرده است. و اگر (به هم زدن ترتیب) از روی علم و عمد باشد، احتیاط (واجب) آن است که در صورت امکان آن را تحصیل کند.

۲.۴ - وجوب تقدیم حلق و تقصیر بر طواف و سعی در حج

واجب است که طواف و سعی بعد از تقصیر یا حلق باشد، پس اگر عمداً آن‌ها را جلو بیندازد واجب است برگردد و تقصیر یا حلق نماید سپس طواف و نماز و سعی را اعاده کند و یک گوسفند بر عهده او است و همچنین است اگر عمداً طواف را مقدم بدارد. و در جلو‌انداختن سعی کفّاره نیست؛ اگرچه اعاده و تحصیل ترتیب واجب است. و اگر از روی جهل به حکم یا فراموشی یا از روی سهو، آن دو (طواف و سعی) را جلو بیندازد همچنین است (که باید برگردد و حلق یا تقصیر نماید سپس آن‌ها را اعاده کند) مگر در کفّاره که کفّاره‌ای بر او نیست.

۲.۵ - اعاده طواف و سعی در صورت رعایت نکردن ترتیب

اگر بعد از طواف یا سعی تقصیر یا حلق نماید احتیاط (واجب) آن است که برای تحصیل ترتیب، اعاده نماید، و اگر خصوص حلق بر او (واجب) بوده احتیاطاً تیغ را بر سرش بکشد.

۲.۶ - محرمات احرام که با حلق یا تقصیر برداشته می‌شود

بعد از رمی و قربانی و حلق یا تقصیر، هر چیزی که بر مُحرم به واسطه احرام، حرام شده بود حلال می‌شود مگر زن‌ها و بوی خوش و بعید نیست که صید هم حلال باشد، البته صید کردن در حرم برای مُحرم و غیر محرم به خاطر احترام حرم، حرام است.

۲.۷ - تقصیر در عمره

در عمره تمتع تقصیر متعیّن است و سر تراشیدن‌ جایز نیست و در عمره مفرده بین تقصیر و سر تراشیدن‌ مخیّر است.»


احکام تقصیر (قرآن) و تقصیر در رؤیا (قرآن).


۱. ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، ج ۵، ص ۹۵، «قصر».    
۲. طوسی، محمد بن حسن، المبسوط فی فقه الامامیه، ج ۱، ص ۳۶۳.    
۳. موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریر الوسیلة، ج‌۱، ص۴۷۶، کتاب الحج، القول فی واجبات منی، الثالث، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۳۴ ه. ق.    
۴. موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریر الوسیلة، ج‌۱، ص۴۷۶، کتاب الحج، القول فی واجبات منی، مسالة۲۷، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۳۴ ه. ق.    
۵. موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریر الوسیلة، ج‌۱، ص۴۷۶، کتاب الحج، القول فی واجبات منی، مسالة۲۸، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۳۴ ه. ق.    
۶. موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریر الوسیلة، ج‌۱، ص۴۷۷، کتاب الحج، القول فی واجبات منی، مسالة۲۹، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۳۴ ه. ق.    
۷. موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریر الوسیلة، ج‌۱، ص۴۷۷، کتاب الحج، القول فی واجبات منی، مسالة۳۰، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۳۴ ه. ق.    
۸. موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریر الوسیلة، ج‌۱، ص۴۷۷، کتاب الحج، القول فی واجبات منی، مسالة۳۱، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۳۴ ه. ق.    
۹. موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریر الوسیلة، ج‌۱، ص۴۷۷، کتاب الحج، القول فی واجبات منی، مسالة۳۲، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۳۴ ه. ق.    
۱۰. موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریر الوسیلة، ج‌۱، ص۴۷۷، کتاب الحج، القول فی واجبات منی، مسالة۳۳، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۳۴ ه. ق.    
۱۱. موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریر الوسیلة، ج‌۱، ص۴۷۸، کتاب الحج، القول فی واجبات منی، مسالة۳۴، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۳۴ ه. ق.    
۱۲. موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریر الوسیلة، ج‌۱، ص۴۷۸، کتاب الحج، القول فی واجبات منی، مسالة۳۵، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۳۴ ه. ق.    
۱۳. موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریر الوسیلة، ج‌۱، ص۴۳۰، کتاب الحج، القول فی صورة حج التمتع اجمالاً، مسالة۹، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۳۴ ه. ق.    



مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۸، ص۳۲۰، برگرفته از مقاله «تقصیر».    
ساعدی، محمد، (مدرس حوزه و پژوهشگر)    ، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی    






جعبه ابزار