تفریق (منطق)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

---

تفریق یکی از اصطلاحات به‌کار رفته در علم منطق بوده و به معنای یکی از اسباب اکتساب معرِّف است.

---

تفریق از اسباب اکتساب معرِّف، و عبارت است از اینکه امر واحدی (کل یا کلی) به اقسامی (اجزا یا افراد) که برایش ممکن است منقسم شود تا از ترکیب آن امر واحد با هر یک از اقسامش حد شیء تحصیل شود؛ برای مثال جوهر به قابل ابعاد ثلاثه و غیر قابل ابعاد ثلاثه تقسیم می‌شود، آن‌گاه از ترکیب جوهر با قابل ابعاد ثلاثه، حد جسم به دست می‌آید.
توضیح اینکه وحدت یک شیء یا ذاتی است؛ مانند: وحدت واحد بالذات که قابل تکثیر نیست؛ و یا عرضی است؛ مانند: وحدت اتصالی که مشتمل بر کثرت انفصالی است و وحدت جنسی که مشتمل بر کثرت نوعی صنفی و شخصی است و وحدت نوعی که مشتمل بر کثرت صنفی و شخصی است. تفریق عبارت است از: تکثیر وحدت‌های عَرَضی و تمییز افراد اجتماعی، اعم از اینکه ترکیبی باشد یا تالیفی.

---

تفریق دو نوع است:
۱. تفریق افراد یک مجموع مؤلَّف که به آن تفریق یا قسمت می‌گویند که بر دو قسم است: قسمت کلی به جزئیات، و قسمت کلّ به اجزا؛
۲. تمییز آحاد و افراد یک مجموع مرکب، که در باب معرف، تحلیل حد و رسم نام دارد.

---

در تنظیم این مقاله از منبع ذیل استفاده شده است:

• ابوالبركات ابن‌ملكا، هبه‌الله بن علي، الکتاب المعتبر فی الحکمة.

---