• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

تغایر اجزای قیاس با اجزای نتیجه

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


تغایر اجزای قیاس با اجزای نتیجه یکی از اصطلاحات به‌کار رفته در علم منطق بوده و از اسباب مغالطه معنوی تالیف قیاسی است.
[۱] مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه، ص۶۰۷.    



استدلال قیاسی از دو مقدمه و یک نتیجه تشکیل می‌شود و مقدمات، مواد استدلال هستند و نتیجه، قضیه‌ای است که از آنها استنباط می‌شود. یکی از اسباب مغالطه معنویِ تالیف قیاسی، این است که اجزای مقدمه قیاس با اجزای نتیجه متغایر باشند؛
[۲] مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه، ص۶۶۳.    
به دیگر سخن، حد اصغر و حد اکبر در دو مقدمه با نتیجه مختلف باشند؛ مانند آنکه گفته شود: «انسان کلی است» و «کلی در خارج وجود ندارد؛ پس انسان در خارج وجود ندارد». در این مثال، موضوع نتیجه با موضوع صغرا مغایرت دارد، زیرا موضوع در صغرا ذهنی است، ولی موضوع در نتیجه، انسان خارجی است. نتیجه صحیح آن است که گفته شود: «انسان ذهنی در خارج وجود ندارد».

توضیح اینکه در قیاس، سه اتحاد شرط است:
۱. اتحاد موضوع نتیجه با یکی از اجزای صغرا (موضوع یا محمول)؛
۲. اتحاد محمول نتیجه با یکی از اجزای کبرا؛
۳. اتحاد حدوسط در صغرا و کبرا.
گاهی بین این امور اختلافی وجود دارد که سبب عدم اتحاد آنها می‌شود، ولی این اختلاف آشکار نیست و اجزا در ظاهر متحد به نظر می‌آیند و همین امر باعث حصول نتیجه غلط می‌شود.
[۳] شهاب‌الدین سهروردی، یحیی بن حبش، منطق التلویحات، ص۸۷.


در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است:

• شهاب‌الدین سهروردی، یحیی بن حبش، منطق التلویحات.
• مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه.    

۱. ↑ مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه، ص۶۰۷.    
۲. ↑ مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه، ص۶۶۳.    
۳. ↑ شهاب‌الدین سهروردی، یحیی بن حبش، منطق التلویحات، ص۸۷.


پایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «تغایر اجزای قیاس با اجزای نتیجه»، تاریخ بازیابی۱۳۹۵/۱۲/۷.    




جعبه ابزار