• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

تعریف به لفظ غریب

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


تعریف به لفظ غریب یکی از اصطلاحات به‌کار رفته در علم منطق بوده و به معنای تعریف به الفاظ غیر متداول و غیر رایج است.


در تعریف باید از الفاظ صریح و رایج استفاده شود و از به کار بردن الفاظ بی‌قرینه، مبهم، دوپهلو و نامانوس اجتناب شود تا مقصود به مخاطب منتقل شود.
[۱] ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الاشارات و التنبیهات، ص۲۱۳-۲۱۶.    
[۲] قطب‌الدین رازی، محمد بن‌ محمد، تحریر القواعد المنطقیه فی شرح رسالة الشمسیه، ص۸۱.

بنابراین تعریف در موارد ذیل درست نیست:
۱. تعریف به لفظ غریب و وحشی (نامانوس و غیر متداول)، مانند «اُسطُقُس» (به معنای اصل) در تعریف آتش؛
۲. تعریف به لفظ مجاز، مانند «نور» در تعریف علم و یا «نظر» در تعریف فکر؛
[۳] مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه، ص۲۴۲-۲۴۳.    

۳. تعریف به لفظ مستعار، مانند «گنج» در تعریف علم و یا «میزان» در تعریف منطق؛
[۴] ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، النجاة، ص۱۷۲.    

۴. تعریف به لفظ مشترک، مانند به‌کارگیری لفظ مشترک «عین» در تعریف خورشید؛
۵. تعریف به لفظ مغلق یا الفاظ موهمه (غیر صریح)، یعنی لفظی که به صراحت بر مقصود دلالت نمی‌کند و روشن و واضح نیست؛ به همین سبب اشتباه‌انداز است؛ مانند لفظ «هعخع» به معنای چراگاه در تعریف بیابان و علفزار.
[۵] گرامی، محمدعلی، منطق مقارن، ص۸۴.


مجاز یا مجاز مرسل است یا استعاره.
[۶] خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس، ص۴۸۲.    
«مجاز مرسل»، نوعی مجاز است که بین معنای مجازی و معنای حقیقی، علاقه غیر مشابهت برقرار است؛ مانند استعمال لفظ «ید» در مفهوم نعمت، به این دلیل که «ید» علت فاعلی برای نعمت است و یا مانند استعمال کل در جزء، مثل استعمال لفظ «رقبة» به معنای گردن، یا لفظ عین به معنای چشم در انسان، زیرا «رقبة» به معنای انسان غیر آزاد (عبد) و «عین» به معنای مامور مخفی و جاسوس است.
«استعاره»، نوعی مجاز است که بین معنای مجازی و معنای حقیقی علاقه مشابهت وجود دارد با این قید که هنگام استعمال لفظ مستعار به ادات تشبیه تصریح نشده باشد؛ مانند: رایت اسداً یرمی.
[۷] خوانساری، محمد، منطق صوری، ص۱۶۷.
[۸] ابوالحسن سالاری، بهمنیار بن مرزبان، التحصیل، ص۲۶۱.
[۹] ابوالبركات ابن‌ملكا، هبه‌الله بن علي، الکتاب المعتبر فی الحکمة، ص۲۴۹.


در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است:

• گرامی، محمدعلی، منطق مقارن.
• خوانساری، محمد، منطق صوری.
• قطب‌الدین رازی، محمد بن‌ محمد، تحریر القواعد المنطقیه فی شرح رسالة الشمسیه.
• خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس.    
• ابوالحسن سالاری، بهمنیار بن مرزبان، التحصیل.
• ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الاشارات و التنبیهات.    
• ابوالبركات ابن‌ملكا، هبه‌الله بن علي، الکتاب المعتبر فی الحکمة.
• ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، النجاة.    
• مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه.    

۱. ↑ ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الاشارات و التنبیهات، ص۲۱۳-۲۱۶.    
۲. ↑ قطب‌الدین رازی، محمد بن‌ محمد، تحریر القواعد المنطقیه فی شرح رسالة الشمسیه، ص۸۱.
۳. ↑ مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه، ص۲۴۲-۲۴۳.    
۴. ↑ ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، النجاة، ص۱۷۲.    
۵. ↑ گرامی، محمدعلی، منطق مقارن، ص۸۴.
۶. ↑ خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس، ص۴۸۲.    
۷. ↑ خوانساری، محمد، منطق صوری، ص۱۶۷.
۸. ↑ ابوالحسن سالاری، بهمنیار بن مرزبان، التحصیل، ص۲۶۱.
۹. ↑ ابوالبركات ابن‌ملكا، هبه‌الله بن علي، الکتاب المعتبر فی الحکمة، ص۲۴۹.


پایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «تعریف به لفظ غریب»، تاریخ بازیابی۱۳۹۵/۱۲/۶.    




جعبه ابزار