تصور تام

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

---

تصور تام یکی از اصطلاحات به‌کار رفته در علم منطق بوده و به معنای تصورِ دربردارنده همه ذاتیات معرَّف است.

---

تصور تام، تصوری است که همه ذاتیات یک چیز را دربر داشته باشد، به نحوی که صورت ذهنی آن چیز، بی‌هیچ کم و کاستی مطابق صورت خارجی‌اش باشد. تصور ناقص، تصوری است که مشتمل بر همه ذاتیات معرَّف نباشد. در تصورات غیر بدیهی، تصور تام از راه تعریف به «حد تام» محقق می‌شود؛ مانند تعریف انسان به حیوان ناطق که در بر دارنده همه ذاتیات آن است.
تصور تام، بالذات، سبب معرفت حقیقت و شناختِ کنه یک چیز می‌شود و بالعرض، سبب جدایی و تمییز آن از اغیار نیز می‌شود، ولی تصور ناقص فقط باعث تمییز آن از غیر خود می‌شود.

---

خواجه نصیرالدین طوسی می‌گوید که مبادی تصورات مکتسب، تصورات بَیِّنِ غیر مکتسب است… و رسیدن از تصورات بَیِّنِ به تصورات اکتسابی از طریق انتقال است و این انتقال به یکی از صورت‌های ذیل امکان‌پذیر است:
۱. انتقال از محمولات ذاتیِ مقوِّمِ موضوع، که در ذهن برای ماهیات موضوعات به منزله علل‌اند به موضوعات؛
۲. انتقال از محمولات عرضی ذاتی، که به مثابه معلولات ذهنی‌اند، یا غیر ذاتی به معروضات؛
۳. انتقال از علل ذاتی در خارج به معلولات؛
۴. انتقال از معلولات ذاتی در خارج به علل؛
۵. انتقال از یک شبیه به شبیه دیگر؛
۶. انتقال از یک مقابل به مقابل دیگر.
بعضی از این انتقالات، مفید تصوری حقیقی و تام است، و آن عبارت است از: انتقال از ذاتیات مقوِّم به موضوعات یا از علل ذاتی به معلولات. بعضی نیز مفید تصوری ناقص است که شبیه تصوری تام یا غیر شبیه آن است و آن باقی اقسام انتقالات است بر حسب مراتب. انتقال از اعراض ذاتی به معروضات و از معلولات به علل، کامل‌ترین انتقال و انتقال از شبیه به شبیه و از مقابل به مقابل، که تعریفات مثالی است، ناقص‌ترین نوع انتقال است.

---

در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است:

• شیرازی، قطب‌الدین، درة التاج (منطق).
• خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس.    

---