تدبیر الحبالی و الأطفال و الصبیان و حفظ صحتهم (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کتاب «تدبیر الحبالی و الاطفال و الصبیان و حفظ صحتهم و مداواة الامراض العارضة لهم»، که بیشتر با نام اختصاری «تدبیر الحبالی والاطفال» شناخته می‌شود، توسط
احمد بن محمد بن یحیی بلدی برای وزیر دستگاه
فاطمی نگاشته شده است. مؤلف این اثر را برای درمان و
بهداشت کودکان و
مادران باردار نگاشته است و شاید بتوان آن را جامع‌ترین تالیف در این زمینه تا روزگار مؤلف دانست.
مؤلف مباحث تخصصی مربوط به طب و بهداشت
مادر و
کودک را در سه فصل (مقاله) به نگارش درآورده که هر یک از فصول به ترتیب مشتمل بر ۵۸، ۴۸ و ۶۰ باب تشکیل شده است. در فصل اول کتاب به تدبیر مادران باردار، جنین و اطفال و مداوای بیماری‌های آن‌ها پرداخته شده است. مؤلف در این فصل نکته‌های بسیار جالبی، که مقایسه آن‌ها با اطلاعات زمان ما اهمیت و دانش او را مشخص می‌کند، آورده است. مؤلف در فصل دوم مراقبت‌های اطفال و دگرگونی‌های بعد از تولد،
شیر مادر و
دایه ، رژیم خاص مادران شیرده و مراقبت‌های غذایی آن‌ها، آزمایش شیر مادر و اصلاح آن، مراحل رشد و تکامل کودک، تغذیه طفل، ورزش‌های مناسب و ده‌ها مطلب مفید دیگر را مطرح کرده است. وی در فصل سوم به ذکر بیماری‌های گوناگون دوران کودکی و درمان آن‌ها پرداخته است.
۱. مؤلف در این اثر از دو شیوه تجربی و نظری در کنار هم بهره می‌گیرد. وی در چند باب اول مبانی نظری و فلسفی‌ای را که در تدبیر و درمان کودکان و
زنان باردار مورد نیاز است، شرح و توضیح می‌دهد.
علاوه بر این در جای جای اثرش مصطلحات به کار رفته در متن کتاب را به دقت و در عین حال وضوح تعریف می‌کند.
۲. در کنار پرداختن به مباحث نظری، استفاده از تجربیات شخصی نیز یکی از شاخصه‌های مؤلف است. عبارت‌های «ان التجربة تشهد علی صحته»
«قد راینا ذلک»
و «ما احفظ انی رایتها»
شاهد توجه مؤلف به امور بالینی و تجربی است.
۳. یکی دیگر از مزایای قابل توجه این اثر جامعیت آن است. مؤلف در بررسی امراض سعی بر این دارد که از پرداختن به بیماری‌ای
غفلت نورزد، از این رو گاه به شرح و درمان بیماری‌هایی می‌پردازد که قبل از او کسی به آن‌ها توجهی ننموده است.
۴. مؤلف در کنار پرداختن به بیماری‌های
اطفال از توجه به حالات زنان باردار نیز غفلت نمی‌ورزد، چرا که سلامت طفل و
جنین به حالات مادر باردار بستگی تام دارد و نمی‌توان این‌ها را دو مبحث جدای از هم دانست. این مطلب نشانگر ذوق و آگاهی مؤلف به دانش
طب است.
۵. اهمیت این امر آنگاه برای ما روشن می‌شود که می‌بینیم که در
قانون ابن سینا که سالیان درازی پس از مؤلف نگاشته شده، این مباحث به صورت پراکنده و گاه استطرادی مطرح شده است.
این کتاب دکتر محمود حاج قاسم محمد با استفاده از پنج نسخه خطی موجود تحقیق و تصحیح نموده است. محقق علاوه بر تصحیح و تحقیق متن کتاب، مقدمه‌ای درباره زندگی و آثار مؤلف و نیز جایگاه این اثر نگاشته است. علاوه بر این، وی در خاتمه کتاب فهرستی را برای اعلامی (اشخاص و کتب) که ذکر آن‌ها در متن کتاب آمده، ترتیب داده است. مصحح در پاورقی‌های این اثر به بیان اختلاف نسخ و نیز بیان شرح حال اشخاصی که نام آن‌ها در متن کتاب آمده، و یا توضیح عباراتی از متن کتاب پرداخته است.
نرم افزار جامع طب، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
