تخریج (فقه)

تخريج یا همان اتحاد طريق المسألتين سرایت دادن حکم از مسئله منصوص به مسئله غير منصوص (مسکوت عنه) است؛ شرط جریان تخریج عدم وجود نصّ يا دلیل خاص است؛ همچنین تخريج گاهی به جهت مفهوم اولویّت و گاهی به جهت اشتراك و تساوی دو مسئله در علّت حکم است.

تخريج یا همان اتحاد طريق المسألتين سرایت دادن حكم از مسئلۀ منصوص به مسئلۀ غير منصوص (مسکوت عنه) است.

تخريج نوعى اجتهاد و استنباط است و مورد آن مسئله‌اى است كه نصّ معتبرى در خصوص حکم آن وارد نشده باشد، ليكن مجتهد در پرتو اجتهاد، حکم آن را از مسئلۀ منصوص، به عموم يا فحواى دلیل به دست مى‌آورد. بنابراين در موارد وجود نصّ يا دلیل خاص، تخريج موضوعیت ندارد.

تخريج گاهی به جهت مفهوم اولویّت است؛ بدين معنا كه مسئلۀ غير منصوص از مسئلۀ منصوص در آن حکم، اولى است، مانند دلالت حرمت «افّ» گفتن به والدین بر حرمت زدن آنان به طریق اولی.

تخریج گاهی به جهت اشتراك و تساوی دو مسئله در علّت حکم است؛ مانند دلالت حرمت فروختن خرما در برابر رطب بر حرمت فروختن کشمش در برابر انگور كه علّت حکم در هر دو، كاهش وزن يكى از دو عنصر بر اثر خشك شدن و در نتيجه مصداق معامله ربوی ( ربا) قرار گرفتن است. ( قیاس)

کتاب فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بيت عليهم السلام جلد۲ صفحه۳۹۰؛ تالیف شده توسط جمعى از پژوهشگران زير نظر سيد محمود هاشمى شاهرودى.