تبرئه سلیمان (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
تبرئه از واژه «برا» که شخصی
اتهامی را از خود یا دیگران دور می‌کند و نیز خداوند، کسی را از آنها مبرا می‌کند، برداشت شده است. ماجرای تبرئه
حضرت سلیمان از کفر در
سوره بقره آمده است.
در
سوره بقره آیه ۱۰۲ خداوند
حضرت سلیمان -علیه السلام - را از
اتهام کفر و
جادوگری تبرئه کرده است :
واتبعوا ما تتلوا الشیـطین علی ملک سلیمـن و ما کفر سلیمـن و لـکن الشیـطین کفروا یعلمون الناس السحر وما انزل علی الملکین ببابل هـروت ومـروت... «هر حکمی را نسخ کنیم یا آن را به(دست) فراموشی بسپاریم بهتر از آن یا مانندش را می‌آوریم مگر ندانستی که
خدا بر هر کاری
تواناست.»
واتبعوا ما تتلوا الشیاطین علی ملک... مفسرین در
تفسیر این
آیه اختلاف عجیبی براه انداخته‌اند، بطوریکه نظیر این اختلاف را در هیچ آیه‌ای از ایشان نمی‌یابیم، یک اختلاف کرده‌اند در اینکه مرجع ضمیر (اتبعوا) چه کسانند؟ آیا یهودیان
عهد سلیمانند؟ و یا یهودیان عهد
رسولخدا -صل الله علیه وآله-؟ و یا همه
یهودیان؟ دومین اختلافشان در این است که کلمه (تتلوا) آیا بمعنای این است که پیروی می‌کردند آنچه را که
شیاطین پیروی می‌کردند و به آن عمل می‌نمودند؟ یا بمعنای این است که (میخواندند)؟ و یا به معنای (
تکذیب می‌کردند) میباشد؟
اختلاف سومشان در این است که منظور از شیاطین کدام شیاطین است؟ شیاطین
جن؟ و یا شیاطین
انس؟ و یا هر دو؟ اختلاف چهارمشان در اینست که معنای (علی ملک سلیمان) چیست؟
آیا بمعنای (در
ملک سلیمان است)؟ و یا به معنای (در عهد ملک
سلیمان است؟ و یا همان ظاهر کلام با
استعلائی که در معنای کلمه (علی) هست مراد است؟ و یا معنایش (علی عهد ملک سلیمان) است؟
اختلاف پنجمشان در معنای جمله : (ولکن الشیاطین کفروا) الخ است، که آیا شیطانها بدین جهت کافر شدند که
سحر را برای مردم استخراج کردند؟ و یا برای این بود که سحر را به سلیمان نسبت دادند؟ و یا آنکه اصلا معنای (کفروا) (سحروا) میباشد؟
اختلاف ششم آنان در جمله: (یعلمون الناس السحر) الخ، است که آیا رسما
سحر را به مردم آموختند؟ و یا راه استخراج آنرا یاد دادند؟ و گفتند که سحر در زیر تخت سلیمان
مدفون است، و مردم آنرا بیرون آورده، و یاد گرفتند؟
اختلاف هفتمشان در این است : جمله (وما انزل علی الملکین) الخ، چه معنا دارد؟ آیا حرف (ما) در این جمله موصوله، و عطف بر (ما) ی موصوله در جمله (ما تتلوا) الخ، است؟ و یا آنکه موصوله و عطف بر کلمه (السحر) است؟ و معنایش اینستکه بمردم آنچه را که بر دو ملک نازل شد یاد دادند؟
و یا آنکه حرف (ما) موصوله نیست؟ بلکه نافیه و واو قبل از آن استینافیه است، و جمله، ربطی بماقبل ندارد، و معنایش این استکه هیچ سحری بر دو ملک نازل نشد و ادعای
یهود بیهوده است؟
اختلاف هشتمشان در معنای انزال است، که آیا منظور نازل کردن از آسمان است؟ یا نازل کردن از بلندیهای زمین؟
اختلاف نهمشان در معنای کلمه (ملکین) است، که آیا این دو ملک از
ملائکه آسمان بودند؟ یا دو
انسان زمینی و دو ملک بکسره لام یعنی پادشاه بوده‌اند؟ البته اگر کلمه نامبرده را مانند بعضی از قرائتهای شاذ بکسره لام بخوانیم و یا به قرائت مشهور دو ملک بفتحه لام بودند، ولی منظور از آن، دو
انسان صالح و متظاهر بصلاح میباشد.
اختلاف دهمشان در معنای کلمه (بابل) است، که آیا منظور از آن بابل
عراق است؟ یا
بابل دماوند؟ و یا از نصیبین گرفته تا
راءس العین است؟ اختلاف یازدهمشان در معنای جمله (وما یعلمان) است، که آیا معنای ظاهری تعلیم مراد است؟ و یا کلمه (علم) بمعنای (اعلم اعلام کرد) است.
اختلاف دوازدهمشان در معنای جمله (فلا تکفر) است، که آیا معنایش این است که با عمل
بسحر کفر مورز؟ و یا با آموختن و یا با هر دو؟
اختلاف سیزدهمشان در معنای جمله (فیتعلمون منهما) است، که آیا ضمیر (منهما) به
هاروت و
ماروت بر میگردد؟ و یا
بسحر و
کفر؟ و یا معنایش اینستکه مردم از دو ملک بجای آنچه که آنها تعلیمشان کردند، علم بر هم زدن میانه زن و شوهر را آموختند، با اینکه آندو از آن کار
نهی رده بودند.
اختلاف چهاردهمشان در جمله (ما یفرقون به بین المرء و زوجه) است، که آیا با سحر میانه
زن و
شوهر محبت و دشمنی ایجاد می‌کرده‌اند، و یا آنکه یکی از آن دو را مغرور ساخته، و
بکفر و
شرک وا می‌دا شتند، و میانه
زن و
شوهر اختلاف دینی می‌انداختند؟ و یا با سخن چینی و سعایت، بین آندو را گل آلود نموده و سرانجام جدائی می‌انداختند؟. این بود چند مورد از اختلافاتی که مفسرین در تفسیر جملات و مفردات این آیات و متن این قصه دارند.
مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۷، ص۳۱۷، برگرفته از مقاله «تبرئه سلیمان».
