تاریخ میورقة (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
تاریخ میورقة ۷ تالیف ابامطرف احمد بن عمیرة مخزومی (متوفی ۶۵۸ ق) به عربی است. این اثر، تاریخ مذکور را در عهد اخیر اسلامی (سال‌های ۶۰۶- ۶۲۸ ق/ ۱۲۰۹- ۱۲۳۰ م) با موضوع سقوط این
شهر و تسلط
مسیحیان بر آن، مورد بررسی قرار می‌دهد. وی آن را در پاسخ به درخواست یکی از برادران دینی اهل جزیره میورقه نوشته است. تاریخ دقیق تالیف ضبط نشده است؛ اما به طور قطع پس از ۶۲۸ ق بوده است.
در ابتدای کتاب مقدمه مفصل و جامعی به قلم محقق آمده است که حدود ثلث حجم آن را به خود اختصاص داده است. در این نوشتار به سرگذشت نویسنده و شیوه نگارش او و محتوای کتاب پرداخته شده است. پس از آن متن کتاب با یک مقدمه آغاز شده است و به اختصار و در ۲۴ بخش وقایع به گونه‌ای دقیق شرح کرده است تا آن جا که گروهی تصور کرده‌اند که خود نویسنده در میورقه بوده است.
ابامطرف، در نوشته خود از شیوه عماد اصبهانی- که در
تاریخ ادب یکی از ارکان کتابت عربی مسجع همراه با محسنات بدیعی است- الگوبرداری کرده است. ابن عمیره و کاتبان عصر او مانند حلقه‌ای مهم و مرحله مشخصی در سلسله تطور نثر فنی در ادب اندلسی به شمار می‌روند. این نثر مبتنی بر انواع سجع و اشکال مختلف جناس و استفاده از تلمیحات و اشارات و اصطلاحات و الفاظ فقهی و منطقی است. او در
سجع نظریه خاصی وضع نمود که در کتاب تنبیهات آن را حد وسط بین افراط و تفریط نامیده است. او متذکر می‌شود که این مساوات نباید به گونه‌ای باشد که به اوزان شعری تبدیل شود. او از شیوه معاصرینش؛ مانند: ابن آبار، ابن قطان که کتاب عماد اصبهانی الفتح القدسی را شرح و اختصار کردند، نیز پیروی نکرد و کتابی با موضوعی متفاوت ایجاد نمود. چه بسا او قصد داشته با تالیف جدیدش نگاه‌ها را به خود جلب کند.
آنچه در نثر او جلوه چشمگیر دارد، تکلف و افراط در کاربرد صنایع بدیعی، از قبیل
جناس و
طباق و
مقابله است و میل به اطناب و طولانی کردن بندهای سجع و التزام به حرف واحد در آنها و گاه در همه کلمه‌ها و خلاصه هر آنچه سخن را در عین آراستگی، از روانی و شادابی دور می‌کند، به همین سبب شیوه نگارش او را آمیزهای از شیوه‌های نگارش ادیبان و عالمان دانسته‌اند.
نویسنده پس از
حمد و
صلوات و ذکر هدفش از نگارش کتاب به شرح زندگی والی میورقه ابو یحیی التنملی می‌پردازد. او که ابتدا والی بلنسیه بوده و سپس به ولایت این جزیزه منصوب شده بود، بسیار مال دوست و
بخیل بود.
حکومت او بر میورقه بیش از بیست سال به طول انجامید؛ اما ابامطرف از این تاریخ طولانی گزارشی نکرده است، چرا که هدف نگارش تاریخ سقوط جزیره بوده است. تا سال ۶۲۳ ق/ ۱۲۲۶ م میورقه در امن به سر می‌برد و مورد تعرض بیگانگان واقع نشد. در این تاریخ بود که ابا یحیی احساس خطر کرد و جهت مقابله با این خطر محتمل دستور ساخت، کشتی‌هایی را صادر کرد. برای ساخت کشتی‌های جدید نیاز به چوب بود و لذا به جزیره یابس حمله کرده و بر مسیحیان پیروز شده و علاوه بر تامین چوب مورد نیاز، سلاح‌های آنها را نیز به
غنیمت گرفتند. پس از آن بلافاصله دستور حمله به قطلونیه و ارغون صادر شد که نتیجه آن به غنیمت گرفتن سلاح‌های رومی و به اسارت گرفتن یک
نصرانی مشهور به الثروة بود. تکرار مجدد این حملات جبهه گیری مسیحیان در برابر
مسلمانان را موجب گردید. تجار قطلونیه که سلامت کشتی‌های تجاری خود را در خطر می‌دیدند، در مجلس نیابی (الکورتیس) حمله نظامی بر ضد میورقه را تصویب کردند. بدین ترتیب بود که مطابق گزارش نویسنده ارتشی متشکل از ۱۵۰۰ اسب سوار و ۲۰ هزار پیاده نظام و... برای حمله به میورقه آماده شد. شرح وقایع پس از آن که در نهایت به شکستن مقاومت اسلامی در جزیره می‌انجامد، بخش‌های دیگر کتاب را تشکیل می‌دهد. پس از تسلط مسیحیان بر میورقه، ملک خایمی اول در نوشته‌ای که از دو جزء به لغت لاتین و عربی تشکیل شده بود و به مخطوط اللاتینی العربی مشهور شد، اقدام به تقسیم اراضی جزیره بین خود و بزرگان مسیحی نمود.
نرم افزار جغرافیای جهان اسلام، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور).
