اول - به فتح الف و سکون واو (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
أَوْل (به فتح الف و سکون واو) از واژگان بکار رفته در
قرآن کریم و به معنای رجوع است.
تَأویل (به فتح تاء و سکون همزه) به معنای واقع و حقیقت معانی
آیات، در قالب
علت غایی یا نتیجه یا وقوع خارجی عمل یا خبر است. این کلمه در هفت
سوره قرآن و هفده بار به کار رفته است.
أَوْل : اهل لغت، اول را رجوع معنى كرده‌اند گويند: «آلَ إِلَيْهِ: اى رجع»
تاویل: برگشت دادن و برگشتن است، (تاویل در قرآن مجید، لازم و متعدی بکار رفته است).
درباره تاویل و حقیقت آن سخن زیاد گفته و هر یک به راهی رفته‌اند،
تدبّر در قرآن معنی آن را روشن و از هر سخن بی‌نیاز می‌کند.
تَاْوِیلُ واقع و خارج یک عمل و یک خبر است که گاهی به صورت علّت غائی و نتیجه و گاهی به صورت وقوع خارجی متجلّی شده و به عمل و خبر بر می‌گردد:
در ماجرای
حضرت یوسف ایشان در خواب دید: یازده ستاره و خورشید و ماه بر او
سجده می‌کنند، بعد از سال‌ها رنج و زحمت که در
مصر به مقام بزرگ رسید: چون خانواده‌اش به مصر منتقل شدند یازده برادر و پدر و مادرش بر او
خضوع کردند گفت:
(یا اَبَتِ هذا تَاْوِیلُ رُءْیایَ مِنْ قَبْلُ) «پدرم این تاویل خواب گذشته‌ی من است». در اینجا می‌بینیم که خواب دیدن به صورت یک خبر، و تاویل، وقوع خارجی آن است.
در داستان
موسی و آن عالم که کشتی را سوراخ کرد، طفلی را کشت و دیواری را مرمّت نمود، موسی به هر سه عمل اعتراض کرد، عالم بعد از توضیح علل آن سه عمل گفت:
(ذلِکَ تَاْوِیلُ ما لَمْ تَسْطِعْ عَلَیْهِ صَبْراً) «این است تاویل آنچه نتوانستی تحمّل کنی!».
در اینجا قضیّه، بعکس جریان حضرت یوسف است آنجا اوّل خبر بود بعد وقوع خارجی و در اینجا وقوع اوّل است بعد خبر و توضیح علل، و در اینجا تاویل به معنی علّت غائی و غرض است.
در آیه
(وَ اَوْفُوا الْکَیْلَ اِذا کِلْتُمْ وَ زِنُوا بِالْقِسْطاسِ الْمُسْتَقِیمِ ذلِکَ خَیْرٌ وَ اَحْسَنُ تَاْوِیلًا)، تاویل به معنی نتیجه و عاقبت امر است، یعنی پیمانه را تمام کنید و با ترازوی صحیح بسنجید، آن خوب است و از حیث عاقبت و نتیجه بهتر است.
پس تاویل یک واقعیّت و خارج است که به اصل خود بر می‌گردد، خواه به صورت نتیجه باشد یا علّت و یا وقوع خارجی.
(وَ یُعَلِّمُکَ مِنْ تَاْوِیلِ الْاَحادِیثِ) یعنی برگشت دادن تازه‌ها را به واقع آنها به تو تعلیم می‌کند چنان که در تعبیر خواب دو نفر زندانی و تعبیر خواب پادشاه مصر این مطلب به ثبوت رسید.
تاویل قرآن، وقوع خارجی وعده‌های آن است و از جمله وقوع
قیامت می‌باشد.
(هَلْ یَنْظُرُونَ اِلَّا تَاْوِیلَهُ یَوْمَ یَاْتِی تَاْوِیلُهُ یَقُولُ الَّذِینَ نَسُوهُ مِنْ قَبْلُ قَدْ جاءَتْ رُسُلُ رَبِّنا بِالْحَقِّ فَهَلْ لَنا مِنْ شُفَعاءَ فَیَشْفَعُوا لَنا اَوْ نُرَدُّ فَنَعْمَلَ غَیْرَ الَّذِی کُنَّا نَعْمَلُ قَدْ خَسِرُوا اَنْفُسَهُمْ)سخنان قرآن اکنون به صورت خبر است، وقوع
آخرت و حسرت خوردن مردم تاویل آن می‌باشد و میان خبر و وقوع ارتباط به خصوصی است و دوّمی به اوّلی بر می‌گردد.
در آیه‌ی دیگری آمده: می‌گویند قرآن را از پیش خود ساخته بگو: یک سوره مانند آن را بیاورید...
(بَلْ کَذَّبُوا بِما لَمْ یُحِیطُوا بِعِلْمِهِ وَ لَمَّا یَاْتِهِمْ تَاْوِیلُهُ) در اینجا تاویل فقط راجع به قیامت نیست بلکه اعمّ از آن و واقعیّت‌های دنیوی است که قرآن خبر داده است، یعنی آنچه را که احاطه بدانش آن ندارند تکذیب کردند و هنوز وقوع خارجی آن به آنها نیامده است.
ناگفته نماند: علم به واقعیّات خارجی قرآن اعمّ از دنیوی و اخروی مخصوص
خداوند است، انسان هر قدر دانا و توانا باشد، آینده‌های قرآن را به طور تفصیل نخواهد دانست مگر آنکه خدا او را آگاه سازد، با توجّه به قرآن، آینده‌هائی را از قبیل غلبه حق، رسوائی ستمگران، برگشت اعمال و آمدن
روز جزا بطور اجمال می‌دانیم ولی تفصیل و کیفیّات آنها مربوط به خداست و از
بشر ساخته و در خور دانائی او نیست، به احتمال قوی مراد از آیه
(وَ ما یَعْلَمُ تَاْوِیلَهُ اِلَّا اللَّهُ) تاویل تفصیلی و همگانی آن است که جز خدا کسی نمی‌داند.
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «اول»، ج۱، ص۱۴۱.
