بِکْر (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
بِکْر (به کسر باء و سکون کاف) از
واژگان قرآن کریم به معنای دست نخورده است.
مشتقات
بِکْر و
بُکْرَة که در
آیات قرآن آمده عبارتند از:
بِکْر (به کسر باء و سکون کاف) به معنای دست نخورده و «
دوشیزه»؛
اَبْکار (به فتح همزه و سکون باء) به معنای دوشیزگان؛
بُکْرَة (به ضم باء، سکون کاف و فتح راء) به معنای اول روز؛
الْإِبْكارِ (به کسر همزه و سکون باء) به معنای صبح است.
بِکْر به معنای دست نخورده است.
راغب در
مفردات گوید: اصل این کلمه
بُکْرَة است به معنی اوّل روز و چون کسی اوّل روز خارج شود گویند: «
بَکَرَ فُلَانٌ.»
به حیوانی که نزاییده
بِکْر گویند زیرا نزاییدن اوّل است و زاییدن مرحله دوّم، به دوشیزه، بِکْر گویند چون این حالت پیش از
ثَیِّب بودن است.
بُکْرَة (به ضم باء، سکون کاف و فتح راء) به معنای «اول روز» است.
در
اقرب الموارد گوید:
إِبْكار مصدر افعال و نیز بامداد است و آن از اوّل طلوع فجر تا ارتفاع آفتاب می‌باشد.
بیضاوی نیز گفته از اوّل طلوع فجر تا ارتفاع آفتاب.
طبرسی از طلوع آفتاب تا ارتفاع آن گفته است.
بنابراین چنانکه
قاموس تصریح می‌کند إبکار اسم مصدر است.
به مواردی از
بِکْرٌ و
بُكْرَةً که در قرآن به کار رفته است، اشاره می‌شود:
(لا فارِضٌ وَ لا بِکْرٌ عَوانٌ بَیْنَ ذلِکَ) «نه پیر است که زمان زاییدنش گذشته باشد و نه نزاییده است، میان سنّ است.»
و اگر
فارض به معنی گاو پیر باشد چنانکه راغب گوید بکر هم به معنی جوان است.
«ما آن‌ها را به طرز مخصوصی آفریده و آن‌ها را دوشیزگان کرده‌ایم.»
شاید مراد از
(اَنْشَاْناهُنَّ اِنْشاءً) آن است که حوریان به طور ولادت به وجود نیامده‌اند و نیز ساختمان وجود آن‌ها طوری است که تغییر، پیری و سایر عوارض زنان به آنان راه ندارد. از ظاهر
آیه استفاده می‌شود و در
حدیث نیز آمده که
حوریان بهشتی همیشه دوشیزه‌اند.
«
پروردگارت را اوّل و آخر روز یاد کن.»
(وَ سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ بِالْعَشيِّ وَ الْإِبْكارِ) (و هر صبح و شام پروردگارت را
تسبیح و
حمد بگو.)
الْإِبْكارِ، جمع بُكْرَةً است.
(وَ لَهُمْ رِزْقُهُمْ فیها بُكْرَةً وَ عَشيًّا ) (و هر صبح و شام، روزى آنان در
بهشت آماده است.)
آیه‌ی شریفه درباره اهل بهشت است و ظاهرش آن است که در بهشت بامداد و شام هست اهل
تفسیر چون به عدم وجود صبح و شام در بهشت یقین کرده‌اند درباره آیه اقوال مختلف اظهار نموده‌اند.
فخر رازی در یکی از دو قولش گفته: مراد دوام و عدم انقطاع روزی است یعنی رزق آن‌ها همیشگی است.
المیزان فرماید: ظاهرا مراد توالی و عدم انقطاع است.
طبرسی به نقل از مفسّرین
و
طبری و
مراغی مصری گفته‌اند: مراد فاصله دو غذاست یعنی چنانکه در دنیا میان دو غذا فاصله می‌دادند به همان فاصله در بهشت می‌خورند.
ولی چنانکه گفتیم: ظهور آیه وجود
بکره و
عشیّ در بهشت است اگر گویند که در آیه دیگر آمده:
(لا يَرَوْنَ فیها شَمْسًا وَ لا زَمْهَريرًا) «در آن آفتاب و سردی نمی‌بینند.»
گوییم: آیه به صدد بیان نبودن گرما و سرما در بهشت است و این منافی با وجود
صباح و
مساء نیست.
در
صافی از
حضرت صادق (علیه‌السّلام) نقل شده
مردی به او از دردها و تخمه (بيمارى امتلاء كه بر اثر پرخورى در شخص پديد مى آيد) شکایت کرد امام فرمود: «صبح و شام بخور و میان این دو چیزی نخور زیرا آن مفسد بدن است، نشنیده‌ای که خدا فرموده
(لَهُمْ رِزْقُهُمْ فِیها بُکْرَةً وَ عَشِیًّا) این
روایت هم به ظاهر مفید همان مطلب است که از آیه، استظهار کردیم. با همه‌ی این، آیه قابل دقّت و تامّل است.
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «بکر»، ج۱، ص۲۱۸.
