بَطْن (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
بَطْن (به فتح باء و سکون طاء) از
واژگان قرآن کریم به معنای شکم و جمع آن
بُطون است.
مشتقات
بَطْن که در
آیات قرآن آمده عبارتند از:
بُطُونِ (به ضم باء و طاء) به معنای شکم‌ها؛
بَطَنَ (به فتح باء و طاء) به معنای نهان؛
بِطانَةً (به کسر باء و فتح نون) به معنای همراز و کسی که به
باطن امر و اسرار مطّلع باشد؛
الْباطِنُ (به کسر طاء) به معنای درون و پنهان؛
بَطائِنُها (به فتح باء) به معنای ابریشم ضخیم است.
بَطْن به معنای شکم و جمع آن
بطون است.
هم‌چنین
بطن به معنی نهان و ظهر به معنی آشکار است، این معنی با معنی اصلی آن که شکم است بی‌تناسب نیست.
بِطانَه به معنای همراز است و کسی که به
باطن امر و اسرار مطّلع باشد.
باطن از
اسماء حسنی است به شرطی که با ظاهر یک جا گفته شود هم‌چنین است اوّل و آخر.
به مواردی از
بَطْن که در
قرآن به کار رفته است، اشاره می‌شود:
(اِذْ اَنْتُمْ اَجِنَّةٌ فِی بُطُونِ اُمَّهاتِکُمْ) «آن‌گاه که شما در شکم‌های مادران
جنین بودید»
بطن به معنی نهان و ظهر به معنی آشکار است و این معنی با معنی اصلی آن که شکم است بی‌تناسب نیست.
(وَ لا تَقْرَبُوا الْفَواحِشَ ما ظَهَرَ مِنْها وَ ما بَطَنَ) «به فواحش آن‌چه آشکار است و آن‌چه نهان نزدیک نشوید.»
بِطانَه به معنای همراز است و کسی که به
باطن امر و اسرار مطّلع باشد.
(لا تَتَّخِذُوا بِطانَةً مِنْ دُونِکُمْ) «جز از خودتان همراز نگیرید»
کفّار را به
باطن امر مطّلع نگردانید و با آن‌ها مشورت نکنید آن‌ها در ناراحت کردن شما کوتاهی ندارند.
(لا یَاْلُونَکُمْ خَبالًا) (آن‌ها از هر گونه
شرّ و فسادى درباره شما، كوتاهى نمى‌كنند)
باطن از
اسماء حسنی است به شرطی که با ظاهر یک جا گفته شود هم‌چنین است اوّل و آخر.
(هُوَ الْاَوَّلُ وَ الْآخِرُ وَ الظَّاهِرُ وَ الْباطِنُ وَ هُوَ بِکُلِّ شَیْ‌ءٍ عَلِیمٌ) (اوست اوّل و آخر و پيدا و پنهان و او به هر چيز داناست)
ناگفته نماند: چهار اسم فوق از مفاهیم نسبیّه‌اند ممکن است به طور نسبی در یک شیئ ملاحظه شوند ولی به طور واقعی و حقیقی فقط در
ذات باری قابل جمع‌اند. تقدیم لفظ
(هو) که دلالت بر حصر دارد می‌رساند که مراد از این چهار اسم معنی واقعی آن‌ها است. بنابراین به دست می‌آید که:
اوّل و
آخر و
ظاهر و
باطن بودن و اختلاف آن‌ها، نسبت به ما است وگرنه ذات باری در عین
وحدت با همه‌ی آن‌ها توصیف می‌شود و عین همه‌ی آن‌ها است چنان‌که
غیب و
شهادت هم نسبت به ما است و نسبت به خدا نهان و آشکار نیست بلکه همه چیز پیش خدا عیان و آشکار است.
بِطَانَه لباس آستر و
باطن آن است، جمع آن
بَطَائِن می‌آید.
(مُتَّکِئِینَ عَلی فُرُشٍ بَطائِنُها مِنْ اِسْتَبْرَقٍ) «تکیه‌کنندگان‌اند بر بساط‌هایی که توی آن‌ها از ابریشم ضخیم برّاق است.»
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «بطن»، ج۱، ص۲۰۱.
