• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

بَخْس (مفردات‌قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



مقالات مرتبط: بخس (لغات‌قرآن)، بخس.


بَخْس (به فتح باء و سکون خاء) از واژگان قرآن کریم به معنای ناقص کردن و کم کردن است.
مشتقات بَخْس که در آیات قرآن آمده عبارتند از:
بَخْساً (به فتح باء و سکون خاء) به معنای نقصان؛
بَخْسٍ‌ (به فتح باء و سکون خاء) به معنای کم و ناقص؛
لا تَبْخَسُوا (به فتح باء و سکون خاء) به معنای کم نگذارید.


بَخْس به معنای ناقص کردن و کم کردن است.
راغب آن را کم کردن از روی ظلم معنی کرده است.
در قاموس آمده‌ که آن به معنای نقص و ظلم است.


به مواردی از بَخْس که در قرآن به‌ کار رفته است، اشاره می‌شود:

۲.۱ - بَخْساً (آیه ۱۳ سوره جن)

(فَلا یَخافُ‌ بَخْساً)
«از نقصان نمی‌ترسد.»


۲.۲ - بَخْسٍ‌ (آیه ۲۰ سوره یوسف)

(وَ شَرَوْهُ بِثَمَنٍ‌ بَخْسٍ‌)
«او را به قیمت کم و ناقص فروختند.»
بخس در آیه صفت و یا اسم مصدر است.
با تدبّر در استعمال قرآن قول راغب اقرب به نظر می‌رسد زیر موارد به کار رفتن آن توام با ظلم است.


۲.۳ - لا تَبْخَسُوا (آیه ۸۵ سوره اعراف)

(وَ لا تَبْخَسُوا النَّاسَ اَشْیاءَهُمْ)
(و از اموال مردم كم نگذاريد.)
در آیه‌ی‌ ۸۵ سوره اعراف و نظائر آن‌ (اَشْیاءَهُمْ) بدل اشتمال از (النَّاسَ) است.
تدبّر در آیات نشان می‌دهد که بخس در نقصان کمّی و کیفی هر دو به کار می‌رود.


۲.۴ - لا تَبْخَسُوا (آیه ۸۴-۸۵ سوره هود)

(وَ لا تَنْقُصُوا الْمِکْیالَ وَ الْمِیزانَ اِنِّی اَراکُمْ بِخَیْرٍ.... اَوْفُوا الْمِکْیالَ وَ الْمِیزانَ بِالْقِسْطِ وَ لا تَبْخَسُوا النَّاسَ اَشْیاءَهُمْ...)
(پيمانه و وزن را كم نكنيد و دست به كم‌فروشى نزنيد. كه من خيرخواه شما هستم ... حق پيمانه و وزن را با عدالت، ادا كنيد؛ و از اموال مردم چيزى كم نگذاريد.)
مثلا در آیه‌ی‌ ۸۵ سوره هود به نظر می‌آید که مراد از (تَبْخَسُوا) تعییب اشیا است یعنی بر متاع دیگران عیب نگیرید و آن چنان‌که گفته شد نقصان کیفی است.



۱. قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، ج۱، ص۱۶۹.    
۲. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ص۱۱۰.    
۳. طریحی نجفی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت-الحسینی، ج۴، ص۵۲.    
۴. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ص۱۱۰.    
۵. فیروزآبادی، مجدالدین، القاموس المحیط، ج۲، ص۱۹۹.    
۶. جن/سوره۷۲، آیه۱۳.    
۷. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۲۰، ص۶۹.    
۸. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۲۰، ص۴۵.    
۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۵، ص۳۸۳.    
۱۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۱۰، ص۵۵۹.    
۱۱. یوسف/سوره۱۲، آیه۲۰.    
۱۲. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۱، ص۱۴۴.    
۱۳. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۱، ص۱۰۷.    
۱۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۲، ص۱۸۳.    
۱۵. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۵، ص۳۳۶.    
۱۶. اعراف/سوره۷، آیه۸۵.    
۱۷. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن‌، ص۱۶۱.    
۱۸. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۸، ص۲۳۶.    
۱۹. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۸، ص۱۸۷.    
۲۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۹، ص۱۷۳.    
۲۱. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۴، ص۶۸۸.    
۲۲. هود/سوره۱۱، آیه۸۴- ۸۵.    
۲۳. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن‌، ص۲۳۱.    
۲۴. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی،ج۱۰، ص۵۴۲.    
۲۵. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۰، ص۳۶۲.    
۲۶. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۲، ص۱۱۰.    
۲۷. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۵، ص۲۸۵.    



قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «بخس»، ج۱، ص۱۶۹.    






جعبه ابزار