بنی‌اسرائیل و موسی (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
در
آیات قرآن به رفتارهای
بنی‌اسرائیل در مقابل رسالت موسی علیه‌السلام اشاره شده است.
آزار و ايذاى
موسی علیه‌السلام از سوى بنى‌اسرائيل:
۱. «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَكُونُوا كَالَّذِينَ آذَوْا مُوسَى ...؛
ای کسانی که
ایمان آورده‌اید! همانند کسانی نباشید که موسی را آزار دادند....»فاعل «اذوا»، بنی‌اسرائیل است.
۲. «وَإِذْ قَالَ مُوسَى لِقَوْمِهِ يَا قَوْمِ لِمَ تُؤْذُونَنِي ...؛
(به یاد آورید) هنگامی را که موسی به قومش گفت: ای قوم من! چرا مرا آزار می‌دهید....»
تمرّد و نافرمانى بنى‌اسرائيل از دستورات موسى علیه‌السلام، در ورود به
بیت المقدّس:
«يَا قَوْمِ ادْخُلُوا الأَرْضَ المُقَدَّسَةَ ... • قَالُواْ يَا مُوسَى إِنَّا لَن نَّدْخُلَهَا أَبَدًا مَّا دَامُواْ فِيهَا ...؛
ای قوم! به سرزمین مقدّس وارد شوید! ... (بنی‌اسرائیل) گفتند: ای موسی! تا آنها در آنجا هستند، ما هرگز وارد نخواهیم شد!....»
درخواست بنى‌اسرائيل از موسى علیه‌السلام، براى رفع كمبود
آب آشاميدنى خود:
«... وَأَوْحَيْنَا إِلَى مُوسَى إِذِ اسْتَسْقَاهُ قَوْمُهُ أَنِ اضْرِب بِّعَصَاكَ الْحَجَرَ ...؛
... و هنگامی که قوم موسی (در
بیابان) از او تقاضای آب کردند، به او
وحی فرستادیم که: عصای خود را بر
سنگ بزن!....»
انتظار بنى‌اسرائيل دوران موسى علیه‌السلام براى رفع بيدادگرى
فرعونیان از آنان و اميددهى آن حضرت به آنها:
«قَالُواْ أُوذِينَا مِن قَبْلِ أَن تَأْتِينَا
وَمِن بَعْدِ مَا جِئْتَنَا قَالَ عَسَى رَبُّكُمْ أَن يُهْلِكَ عَدُوَّكُمْ وَيَسْتَخْلِفَكُمْ فِي الأَرْضِ فَيَنظُرَ كَيْفَ تَعْمَلُونَ؛
گفتند: پیش از آنکه به سوی ما بیایی آزار دیدیم، (هم اکنون) پس از آمدنت نیز آزار می‌بینیم! (کی این آزارها سر خواهد آمد؟) گفت: امید است پروردگارتان
دشمن شما را هلاک کند، و شما را در
زمین جانشین (آنها) سازد، و بنگرد چگونه عمل می‌کنید!»
تقاضاى بنى‌اسرائيل از موسى علیه‌السلام جهت قرار دادن خدايى دست‌ساز، به سان بتهاى
مشرکان براى آنان:
«وَجَاوَزْنَا بِبَنِي إِسْرَائِيلَ الْبَحْرَ فَأَتَوْاْ عَلَى قَوْمٍ يَعْكُفُونَ عَلَى أَصْنَامٍ لَّهُمْ قَالُواْ يَا مُوسَى اجْعَل لَّنَا إِلَهًا كَمَا لَهُمْ آلِهَةٌ ...؛
و بنى‌اسرائيل را سالم از
دریا عبور داديم؛ ناگاه در راه خود به گروهى رسيدند كه اطراف بتهايشان، براى
عبادت، گرد آمده بودند. در اين هنگام، بنى‌اسرائيل به موسى گفتند: تو هم براى ما معبودى قرار ده، همان گونه كه آنها معبودان و خدايانى دارند....»
تبعیّت بنى‌اسرائيل از دستور موسى علیه‌السلام مبنى بر
توکّل بر خدا و مبارزه با
فرعون:
«فَمَا آمَنَ لِمُوسَى إِلاَّ ذُرِّيَّةٌ مِّن قَوْمِهِ عَلَى خَوْفٍ مِّن فِرْعَوْنَ وَمَلَئِهِمْ أَن يَفْتِنَهُمْ وَإِنَّ فِرْعَوْنَ لَعَالٍ فِي الأَرْضِ وَإِنَّهُ لَمِنَ الْمُسْرِفِينَ • وَقَالَ مُوسَى يَا قَوْمِ إِن كُنتُمْ آمَنتُم بِاللّهِ فَعَلَيْهِ تَوَكَّلُواْ إِن كُنتُم مُّسْلِمِينَ • فَقَالُواْ عَلَى اللّهِ تَوَكَّلْنَا رَبَّنَا لاَ تَجْعَلْنَا فِتْنَةً لِّلْقَوْمِ الظَّالِمِينَ؛
(در آغاز،) هیچ کس به موسی
ایمان نیاورد، مگر گروهی از فرزندان قوم او؛ (آن هم) با
ترس از فرعون و اطرافیانش، مبادا آنها را
شکنجه کنند؛ زیرا فرعون، برتری‌جویی در
زمین داشت؛ و از
اسرافکاران بود! موسی گفت: ای قوم من! اگر شما به خدا ایمان آورده‌اید، بر او توکّل کنید اگر
تسلیم فرمان او هستید! گفتند: تنها بر خدا توکل داریم؛ پروردگارا! ما را مورد شکنجه گروه ستمگر قرار مده!»
پيمان خدا از بنى‌اسرائيل، براى
گوش
سپارى و عمل به فرمانهاى موسى علیه‌السلام:
«وَإِذْ أَخَذْنَا مِيثَاقَكُمْ وَرَفَعْنَا فَوْقَكُمُ الطُّورَ خُذُواْ مَا آتَيْنَاكُم بِقُوَّةٍ وَاسْمَعُواْ ...؛
و (به یاد آورید) زمانی را که از شما پیمان گرفتیم؛ و
کوه طور را بالای سر شما برافراشتیم؛ (و گفتیم:) این دستوراتی را که به شما داده‌ایم محکم بگیرید، و درست بشنوید!....»
اعتراف استهزاآميز بنى‌اسرائيل به استماع سخنان موسى علیه‌السلام و مخالفت با آن:
«وَإِذْ أَخَذْنَا مِيثَاقَكُمْ وَرَفَعْنَا فَوْقَكُمُ الطُّورَ خُذُواْ مَا آتَيْنَاكُم بِقُوَّةٍ وَاسْمَعُواْ قَالُواْ سَمِعْنَا وَعَصَيْنَا وَأُشْرِبُواْ فِي قُلُوبِهِمُ الْعِجْلَ بِكُفْرِهِمْ ...؛
و (به یاد آورید) زمانی را که از شما پیمان گرفتیم؛ و کوه طور را بالای سر شما برافراشتیم؛ (و گفتیم:) این دستوراتی را که به شما داده‌ایم محکم بگیرید، و درست بشنوید! آنها گفتند: شنیدیم؛ ولی مخالفت کردیم....»
در «قالوا سمعنا و عصینا» یک احتمال این است که بنی‌اسرائیل، این سخن را از روی استهزا به زبان آوردند.
دشمنى
اشراف بنى‌اسرائيل با موسى علیه‌السلام و پيروانش:
«فَمَا آمَنَ لِمُوسَى إِلاَّ ذُرِّيَّةٌ مِّن قَوْمِهِ عَلَى خَوْفٍ مِّن فِرْعَوْنَ وَمَلَئِهِمْ أَن يَفْتِنَهُمْ ...؛
در آغاز، هيچ كس به موسى ايمان نياورد، مگر گروهى از فرزندان قوم او؛ آن هم با ترس از فرعون و اطرافيانش، مبادا آنها را شكنجه كنند....»
اعلام بنى‌اسرائيل به موسى علیه‌السلام مبنى بر ايمان نياوردن به وى، مگر در صورت
رؤیت خدا با
چشم خود:
«وَإِذْ قُلْتُمْ يَا مُوسَى لَن نُّؤْمِنَ لَكَ حَتَّى نَرَى اللَّهَ جَهْرَةً فَأَخَذَتْكُمُ الصَّاعِقَةُ وَأَنتُمْ تَنظُرُونَ؛
و (نیز به یاد آورید) هنگامی را که گفتید: ای موسی! ما هرگز به تو ایمان نخواهیم آورد؛ مگر اینکه خدا را آشکارا (با چشم خود) ببینیم! پس
صاعقه شما را گرفت؛ در حالی که تماشا می‌کردید.»
ادّعاى بنى‌اسرائيل مبنى بر
استهزا شدن آنان از سوى موسى علیه‌السلام در ماجراى
ذبح گاو:
«وَإِذْ قَالَ مُوسَى لِقَوْمِهِ إِنَّ اللّهَ يَأْمُرُكُمْ أَنْ تَذْبَحُواْ بَقَرَةً قَالُواْ أَتَتَّخِذُنَا هُزُوًا قَالَ أَعُوذُ بِاللّهِ أَنْ أَكُونَ مِنَ الْجَاهِلِينَ؛
و (به یاد آورید) هنگامی را که موسی به قوم خود گفت: خداوند به شما دستور می‌دهد ماده گاوی را ذبح کنید (و قطعه‌ای از
بدن آن را به مقتولی که
قاتل او شناخته نشده بزنید، تا زنده شود و قاتل خویش را معرفی کند؛ و غوغا خاموش گردد.) گفتند: آیا ما را مسخره می‌کنی؟ (موسی) گفت: به خدا پناه می‌برم از اینکه از
جاهلان باشم!»
غذاهای متنوع، خواسته بنی اسرائیل از موسی علیه‌السّلام:
«وَإِذْ قُلْتُمْ يَا مُوسَى لَن نَّصْبِرَ عَلَىَ طَعَامٍ وَاحِدٍ فَادْعُ لَنَا رَبَّكَ يُخْرِجْ لَنَا مِمَّا تُنبِتُ الأَرْضُ مِن بَقْلِهَا وَقِثَّآئِهَا وَفُومِهَا وَعَدَسِهَا وَبَصَلِهَا ...؛
و (نیز به خاطر بیاورید) زمانی را که گفتید: ای موسی! هرگز حاضر نیستیم به یک نوع غذا اکتفا کنیم! از خدای خود بخواه که از آنچه زمین می‌رویاند، از
سبزیجات و
خیار و
سیر و
عدس و
پیازش، برای ما فراهم سازد....»
بنی اسرائیل از موسی علیه‌السّلام درخواستهای نابجایی(رؤیت خدا و...):
«أَمْ تُرِيدُونَ أَن تَسْأَلُواْ رَسُولَكُمْ كَمَا سُئِلَ مُوسَى مِن قَبْلُ
وَمَن يَتَبَدَّلِ الْكُفْرَ بِالإِيمَانِ فَقَدْ ضَلَّ سَوَاء السَّبِيلِ؛
آیا می‌خواهید از پیامبر خود، همان تقاضای (نامعقولی را) بکنید که پیش از این، از موسی کردند؟! (و با این بهانه‌جویی‌ها، از ایمان آوردن سر باز زدند.) کسی که
کفر را به جای ایمان بپذیرد، از راه مستقیم (
عقل و
فطرت) گمراه شده است.»
بنی اسرائیل، خواهان نشان دادن خدا به آنان از سوی موسی علیه‌السّلام:
«يَسْأَلُكَ أَهْلُ الْكِتَابِ ... فَقَدْ سَأَلُواْ مُوسَى أَكْبَرَ مِن ذَلِكَ فَقَالُواْ أَرِنَا اللّهِ جَهْرَةً ...؛
اهل کتاب از تو می‌خواهند ... آنها از موسی، بزرگتر از این را خواستند، و گفتند: خدا را آشکارا به ما نشان ده!....»
گرايش بنى‌اسرائيل به
گوساله‌پرستی، پس از غياب موسى علیه‌السلام و رفتن آن حضرت به
میقات:
«وَاتَّخَذَ قَوْمُ مُوسَى مِن بَعْدِهِ مِنْ حُلِيِّهِمْ عِجْلًا جَسَدًا لَّهُ خُوَارٌ أَلَمْ يَرَوْاْ أَنَّهُ لاَ يُكَلِّمُهُمْ وَلاَ يَهْدِيهِمْ سَبِيلًا اتَّخَذُوهُ وَكَانُواْ ظَالِمِينَ؛
قوم موسى بعد از رفتن او (به ميعادگاه الهى)، از زيورهاى خود
مجسمه گوساله‌اى ساختند؛ كه صدايى همچون صداى گوساله داشت. آيا آنها نمى‌ديدند كه با آنان سخن نمى‌گويد، و به راه راست هدايتشان نمى‌كند؟! آن را خداى خود انتخاب كردند، و ستمكار بودند.»
اعلام بنى‌اسرائيل به
هارون علیه‌السلام مبنى بر ادامه گوساله‌پرستى تا برگشتن موسى علیه‌السلام (از ميقات):
«فَأَخْرَجَ لَهُمْ عِجْلًا جَسَدًا لَهُ خُوَارٌ فَقَالُوا هَذَا إِلَهُكُمْ وَإِلَهُ مُوسَى فَنَسِيَ • وَلَقَدْ قَالَ لَهُمْ هَارُونُ مِن قَبْلُ يَا قَوْمِ إِنَّمَا فُتِنتُم بِهِ وَإِنَّ رَبَّكُمُ الرَّحْمَنُ فَاتَّبِعُونِي وَأَطِيعُوا أَمْرِي • قَالُوا لَن نَّبْرَحَ عَلَيْهِ عَاكِفِينَ حَتَّى يَرْجِعَ إِلَيْنَا مُوسَى؛
و برای آنان مجسمه گوساله‌ای که صدایی همچون صدای گوساله (واقعی) داشت پدید آورد؛ و (به یکدیگر) گفتند: این خدای شما، و خدای موسی است! و او فراموش کرد (پیمانی را که با خدا بسته بود)! و پیش از آن، هارون به آنها گفته بود: ای قوم من! شما به این وسیله مورد
آزمایش قرار گرفته‌اید! پروردگار شما خداوند رحمان است! پس، از من پیروی کنید، و فرمانم را
اطاعت نمایید! ولی آنها گفتند: ما همچنان گرد آن می‌گردیم (و به
پرستش گوساله ادامه می‌دهیم) تا موسی به سوی ما بازگردد!»
موسی علیه‌السّلام دارای موقعیتی مهم تر از هارون علیه‌السّلام در بین بنی‌اسرائیل:
«فَأَخْرَجَ لَهُمْ عِجْلًا جَسَدًا لَهُ خُوَارٌ فَقَالُوا هَذَا إِلَهُكُمْ وَإِلَهُ مُوسَى فَنَسِيَ • وَلَقَدْ قَالَ لَهُمْ هَارُونُ مِن قَبْلُ يَا قَوْمِ إِنَّمَا فُتِنتُم بِهِ وَإِنَّ رَبَّكُمُ الرَّحْمَنُ فَاتَّبِعُونِي وَأَطِيعُوا أَمْرِي • قَالُوا لَن نَّبْرَحَ عَلَيْهِ عَاكِفِينَ حَتَّى يَرْجِعَ إِلَيْنَا مُوسَى؛
و برای آنان مجسمه گوساله‌ای که صدایی همچون صدای گوساله (واقعی) داشت پدید آورد؛ و (به یکدیگر) گفتند: این خدای شما، و خدای موسی است! و او فراموش کرد (پیمانی را که با خدا بسته بود)! و پیش از آن، هارون به آنها گفته بود: ای قوم من! شما به این وسیله مورد آزمایش قرار گرفته‌اید! پروردگار شما خداوند رحمان است! پس، از من پیروی کنید، و فرمانم را اطاعت نمایید! ولی آنها گفتند: ما همچنان گرد آن می‌گردیم (و به پرستش گوساله ادامه می‌دهیم) تا موسی به سوی ما بازگردد!»
مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۶، ص۳۳۶، برگرفته از مقاله «بنی‌اسرائیل و موسی علیه‌السّلام».
