• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

بنی حارث در قرآن

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


بنی حارث، از قبایل خزرجی یثرب در عهد پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) بود.


بنی حارث بن خزرج بن حارثه از قبایل خزرجی یثرب بودند که به هنگام هجرت پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) در یثرب حضور داشتند. ایشان همراه با قبایل خزرجی دیگر همچون بنی ساعده، بنی زریق، بنی نجار، بنی سالم و بنی سلمه خزرج را تشکیل می‌دادند.
[۱] ذهبی، شمس‌الدین، تاریخ الاسلام، ج۱، ص۳۰۳.    
[۲] ابن‌حزم، علی، جمهرة انساب العرب، ص۳۶۱.    
[۳] محمد بن یزید، المقتضب، ص۲۲۶.
باید توجه داشت که در میان اوسیان نیز گاه از بنی حارث بن خزرج گزارشهایی آمده است که به بنی حارث بن خزرج بن عمرو بن عوف اشاره دارد که از نسل او دو تیره مشهور اوسی یعنی بنی حارثه و بنی عبدالاشهل پدید آمده‌اند
[۴] ابن‌حزم، علی، جمهرة انساب العرب، ص۳۳۸.    
[۵] ابن‌حزم، علی، جمهرة انساب العرب، ص۳۶۱.    
و خود بنی حارث به عنوان تیره‌ای مستقل شناخته نمی‌شود.

حارث فرزندان متعددی داشت. برخی از ایشان چون جشم، زید منات، عوف، صخر (ضجر)؛ جروش (جردش) و همچنین برخی از مجموعه‌های دیگری از این قبیله که به فرزند دیگری از حارث به نام خزرج نسب می‌رسانیدند همگی پیش از اسلام به شام مهاجرت کرده، برخی از آنان به غسانیان شام پیوسته بودند،
[۶] محمد بن یزید، المقتضب، ص۲۲۶-۲۲۷.
[۷] ابن‌حزم، علی، جمهرة انساب العرب، ص۳۶۱.    
از این رو این مجموعه‌ها جزو بنی حارث مورد نظر نیستند و از انصار نیز محسوب نمی‌شوند.

بنی حارث پیش از اسلام در نبردهای اوس و خزرج حضور داشتند.
[۸] ابن‌هشام، عبدالملک، السیرة النبویه، ج۱، ص۲۸۸.    
ایشان افزون بر شرکت در نبردهایی که در آنها عموم اوسیان با خزرجیان درگیر بودند، در نبرد سَرارة با یکی از مجموعه‌های اوس به نام بنی عمرو بن عوف معروف به «نبیت» درگیر شدند و آنان را شکست دادند.
[۹] ابن‌اثیر، عزالدین، الکامل، ج۱، ص۶۶۲.    
[۱۰] ابن‌کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة والنهایه، ج۳، ص۱۹۰.    


درباره آیینها و مناسک بنی حارث اطلاع چندانی در دست نیست و می‌توان پرستش بت منات را که به عموم اوس و خزرج منتسب است در میان آنان رایج دانست،
[۱۱] کلبی، هشام بن محمد، الاصنام، ص۱۴.
افزون بر این در پیمان‌نامه‌ای که از پیامبر نقل شده سخن از یهودیان بنی حارث به میان آمده است
[۱۲] ابن‌هشام، عبدالملک، السیرة النبویه، ج۲، ص۴۴۲.    
که این خود نشان گرایش برخی از بنی حارث به آیین یهود است.

منازل و مناطق مسکونی بنی حارث در یثرب متمرکز نبود؛ بخشی از ایشان در سُنْح مستقر بودند که با مسجد نبوی یک میل فاصله داشت. بخشی دیگر در منطقه جرار سعد ساکن بودند که نسبت به سُنح فاصله کمتری با مسجدالنبی داشت.
[۱۳] منقری، نصر بن مزاحم، وفاء الوفا، ج۱، ص۱۹۸-۱۹۹.
[۱۴] ابن‌هشام، عبدالملک، السیرة النبویه، ج۲، ص۳۴۳.


پس از هجرت پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم زمانی که از قبا حرکت کرد، قبایل متعددی که سکونتگاههایشان در مسیر حرکت آن حضرت بود، از ایشان می‌خواستند در منطقه ایشان مستقر شود؛ امّا پیامبر از آنها می‌خواست زمام شتر را رها کنند تا مسیری را که ماموریت دارد بپیماید. بنی حارث نیز چون در این مسیر قرار داشتند از پیامبر چنین درخواستی کرده بودند.
[۱۵] منقری، نصر بن مزاحم، وفاء الوفا، ج۱، ص۱۹۸.    
[۱۶] مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۱۹، ص۱۲۳.    


از نخستین مسلمانان بنی حارث در پیمان عقبه دوم یاد شده است؛ پیمانی که زمینه مهاجرت پیامبر را فراهم آورد. در آن پیمان ۷ تن از مسلمانان ایشان با پیامبر بیعت کردند تا از وی حمایت کنند. پیامبر از میان بیعت کنندگان ۱۲ نقیب برگزید که نمایندگان ایشان در میان مسلمانان یثرب باشند. بنی حارث از معدود قبایلی بود که از دو نقیب برخوردار بود: سعد بن ربیع و عبدالله بن رواحه.
[۱۷] ابن‌هشام، عبدالملک، السیرة النبویه، ج۲، ص۴۴۳.    
[۱۸] قاسم بن سلام، النسب، ص۲۸۰.


مشهورترین مهاجری که نزد بنی حارث و در منطقه سُنْح مستقر شد ابوبکر بود. وی آنجا با یکی از زنان بنی حارث ازدواج کرد.
[۱۹] ابن‌سعد، محمد، الطبقات، ج۳، ص۱۳۰.    
[۲۰] ابن‌حزم، علی، جمهرة انساب العرب، ص۳۶۱.    


بنی حارث در حمایت از پیامبر و آیین اسلام نقش قابل توجهی دارند، چنان که پیامبر ایشان را از معدود قبایل برتر یثرب معرفی کرده است.
[۲۱] بخاری، محمد، صحیح البخاری، ج۴، ص۲۷۱.
۹ تن از ایشان در بدر حضور داشتند و یک تن از آنها در این نبرد به شهادت رسید.
[۲۲] ابن‌هشام، عبدالملک، السیرة النبویه، ج۲، ص۶۹۲-۷۰۷.    
[۲۳] واقدی، محمد، المغازی، ج۱، ص۱۴۶.    
[۲۴] واقدی، محمد، المغازی، ج۱، ص۱۶۵.    
[۲۵] ابن‌سعد، الطبقات، ج۳، ص۴۰۸.    
از مجموع ۷۰ و اندی شهدای احد ۳ تن از بنی حارث بودند.
[۲۶] ابن‌هشام، عبدالملک، السیرة النبویه، ج۳، ص۱۲۵.
ایشان در نبردهای دیگر نیز شرکت داشتند.
[۲۷] تاریخ المدینه، ج۱، ص۱۹۲.
[۲۸] ابن‌هشام، عبدالملک، الطبقات، ج۲، ص۱۱۵.    
[۲۹] واقدی، محمد، المغازی، ج۲، ص۷۶۹.    


از معروف‌ترین افراد این قبیله می‌توان به ابوسعید خُدْری
[۳۰] ابن‌عبدالبر، الاستیعاب، ج۴، ص۱۶۷۱.    
از جهادگران و بزرگان انصار، عبدالله بن رواحه جانشین دوم جعفر بن ابی طالب برای فرماندهی سپاه در نبرد موته، که در همین جنگ به شهادت رسید،
[۳۱] ابن‌عبدالبر، الاستیعاب، ج۳، ص۳۳.
سعد بن ربیع نقیب ـ برگزیده در پیمان عقبه دوم ـ و شهید اُحد ،
[۳۲] ابن‌عبدالبر، الاستیعاب، ج۲، ص۱۵۶.
عقبة بن عمرو والی امیرمؤمنان، علی علیه‌السّلام بر کوفه در زمان نبرد صفین،
[۳۳] حموی، یاقوت، معجم البلدان، ج۱، ص۳۵۸.    
[۳۴] منقری، نصر بن مزاحم، وقعة صفین، ص۱۲۱.    
قرظة بن کعب والی امام علی بر کوفه
[۳۵] ابن‌خیاط، خلیفه، تاریخ ابن خیاط، ص۱۵۲.    
در نبرد جمل،
[۳۶] بلاذری، احمد، انساب الاشراف، ج۳، ص۲۹.
عمرو بن قرظة بن کعب شهید کربلا،
[۳۷] ازدیی، ابومخنف، مقتل الحسین علیه‌السّلام، ص۱۳۱.    
[۳۸] سید بن طاووس، اللهوف، ص۱۳۲.
نعمان بن بشیر والی کوفه در زمان معاویه
[۳۹] بخاری، محمد بن اسماعیل، التاریخ الکبیر، ج۸، ص۷۵.    
و یزید یاد کرد.
[۴۰] محمد بن یزید، المقتضب، ص۲۲۷.
ابن سعد از ۱۵ تن از زنان حارثی نام برده که با پیامبر بیعت کرده‌اند.
[۴۱] ابن‌سعد، محمد، الطبقات، ج۸، ص۲۶۸-۲۷۵.    


الاستیعاب فی معرفة الاصحاب؛ انساب الاشراف؛ بحارالانوار؛ البدایة و النهایه؛ تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام؛ تاریخ خلیفة بن خیاط؛ التاریخ الکبیر؛ تاریخ المدینة المنوره؛ تفسیر القرآن العظیم، ابن ابی حاتم؛ جامع البیان عن تاویل آی القرآن؛ الجامع لاحکام القرآن، قرطبی؛ جمهرة انساب العرب؛ السیرة النبویه، ابن هشام؛ صحیح البخاری؛ الطبقات الکبری؛ الکامل فی التاریخ؛ کتاب الاصنام (تنکیس الاصنام)؛ کتاب النسب؛ اللهوف فی قتلی الطفوف؛ معجم البلدان؛ المغازی؛ المقتضب من کتاب جمهرة النسب؛ مقتل الحسین علیه‌السّلام؛ وفاء الوفاء باخبار المصطفی صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم؛ وقعة صفین.

۱. ↑ ذهبی، شمس‌الدین، تاریخ الاسلام، ج۱، ص۳۰۳.    
۲. ↑ ابن‌حزم، علی، جمهرة انساب العرب، ص۳۶۱.    
۳. ↑ محمد بن یزید، المقتضب، ص۲۲۶.
۴. ↑ ابن‌حزم، علی، جمهرة انساب العرب، ص۳۳۸.    
۵. ↑ ابن‌حزم، علی، جمهرة انساب العرب، ص۳۶۱.    
۶. ↑ محمد بن یزید، المقتضب، ص۲۲۶-۲۲۷.
۷. ↑ ابن‌حزم، علی، جمهرة انساب العرب، ص۳۶۱.    
۸. ↑ ابن‌هشام، عبدالملک، السیرة النبویه، ج۱، ص۲۸۸.    
۹. ↑ ابن‌اثیر، عزالدین، الکامل، ج۱، ص۶۶۲.    
۱۰. ↑ ابن‌کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة والنهایه، ج۳، ص۱۹۰.    
۱۱. ↑ کلبی، هشام بن محمد، الاصنام، ص۱۴.
۱۲. ↑ ابن‌هشام، عبدالملک، السیرة النبویه، ج۲، ص۴۴۲.    
۱۳. ↑ منقری، نصر بن مزاحم، وفاء الوفا، ج۱، ص۱۹۸-۱۹۹.
۱۴. ↑ ابن‌هشام، عبدالملک، السیرة النبویه، ج۲، ص۳۴۳.
۱۵. ↑ منقری، نصر بن مزاحم، وفاء الوفا، ج۱، ص۱۹۸.    
۱۶. ↑ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۱۹، ص۱۲۳.    
۱۷. ↑ ابن‌هشام، عبدالملک، السیرة النبویه، ج۲، ص۴۴۳.    
۱۸. ↑ قاسم بن سلام، النسب، ص۲۸۰.
۱۹. ↑ ابن‌سعد، محمد، الطبقات، ج۳، ص۱۳۰.    
۲۰. ↑ ابن‌حزم، علی، جمهرة انساب العرب، ص۳۶۱.    
۲۱. ↑ بخاری، محمد، صحیح البخاری، ج۴، ص۲۷۱.
۲۲. ↑ ابن‌هشام، عبدالملک، السیرة النبویه، ج۲، ص۶۹۲-۷۰۷.    
۲۳. ↑ واقدی، محمد، المغازی، ج۱، ص۱۴۶.    
۲۴. ↑ واقدی، محمد، المغازی، ج۱، ص۱۶۵.    
۲۵. ↑ ابن‌سعد، الطبقات، ج۳، ص۴۰۸.    
۲۶. ↑ ابن‌هشام، عبدالملک، السیرة النبویه، ج۳، ص۱۲۵.
۲۷. ↑ تاریخ المدینه، ج۱، ص۱۹۲.
۲۸. ↑ ابن‌هشام، عبدالملک، الطبقات، ج۲، ص۱۱۵.    
۲۹. ↑ واقدی، محمد، المغازی، ج۲، ص۷۶۹.    
۳۰. ↑ ابن‌عبدالبر، الاستیعاب، ج۴، ص۱۶۷۱.    
۳۱. ↑ ابن‌عبدالبر، الاستیعاب، ج۳، ص۳۳.
۳۲. ↑ ابن‌عبدالبر، الاستیعاب، ج۲، ص۱۵۶.
۳۳. ↑ حموی، یاقوت، معجم البلدان، ج۱، ص۳۵۸.    
۳۴. ↑ منقری، نصر بن مزاحم، وقعة صفین، ص۱۲۱.    
۳۵. ↑ ابن‌خیاط، خلیفه، تاریخ ابن خیاط، ص۱۵۲.    
۳۶. ↑ بلاذری، احمد، انساب الاشراف، ج۳، ص۲۹.
۳۷. ↑ ازدیی، ابومخنف، مقتل الحسین علیه‌السّلام، ص۱۳۱.    
۳۸. ↑ سید بن طاووس، اللهوف، ص۱۳۲.
۳۹. ↑ بخاری، محمد بن اسماعیل، التاریخ الکبیر، ج۸، ص۷۵.    
۴۰. ↑ محمد بن یزید، المقتضب، ص۲۲۷.
۴۱. ↑ ابن‌سعد، محمد، الطبقات، ج۸، ص۲۶۸-۲۷۵.    


دائرة المعارف قرآن کریم، برگرفته از مقاله«بنی حارث در قرآن»    



جعبه ابزار