بلاغت و فواصل قرآن (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«بلاغت و فواصل قرآن» نوشته جواد طاهرخانی و به زبان فارسی است که به بررسی یکی از جنبه اعجاز ادبی قرآن؛ یعنی موضوع
سجع و فاصله در آن می‌پردازد.
سجع در لغت به معنای آواز کبوتر و در اصطلاح آوردن دو واژه که در وزن و روی یا یکی از این دو برابر باشند، در پایان دو جمله در نثر یا نظم می‌باشد. و فاصله عبارتست از آخر
آیه مانند قافیه شعر و قرینه سجع و یا
کلمه آخر
جمله است که از مابعدش منفصل است و یا.... نویسنده ابتدا تاریخچه‌ای کوتاه از آثار نوشته شده درباره
اعجاز قرآن بیان کرده و در این زمینه از کسانی چون جاحظ، ابن یزید واسطی، ابو عیسی رمانی و... یاد می‌کند. سپس با استناد به آیاتی چند از
قرآن، اعجاز آن را اثبات می‌کند. تعریف لغوی و اصطلاحی واژه «اعجاز» جهات اعجاز قرآن که برخی آن را به جهت اسلوب و
فصاحت آن و برخی به جهت «صرفه» می‌دانند، اشاره‌ای به
علوم قرآن - که علم
بلاغت بخشی از آن است- و تاریخ تالیفات دانشمندان در
علوم قرآنی،
حقیقت و مجاز در قرآن و انواع مجاز تشبیهات و استعاره‌های قرآنی و اقسام هریک، امثال و اقسام آن در قرآن،
بدایع قرآنی و معرفی انواع مشهور صنایع لفظی و معنوی بدیع نظیر
جناس، عکس،
ایهام، التفات، افتنان،
لف و نشر و غیره، تعریف واژه «سجع» و تقسیم آن به
سجع مطرف،
مرصع و متوازی، تاریخچه تطور و تحول سجع در ادبیات عرب و فارسی، بررسی سجع در عصر جاهلیت، سجع در قرآن و آراء مختلف
عالمان درباره وجود و عدم وجود آن در قرآن، فاصله در قرآن و تفاوت سجع با فاصله و عام بودن فاصله نسبت به سجع، اقسام فواصل در قرآن؛ یعنی
تمکین،
تصدیر،
توشیح و
ایغال، انواع فاصله از دیدگاه علمای علم بدیع، بسامد اسجاع قرآنی از جمله مطالبی است که در این کتاب بدانها پرداخته شده است.
کتاب مشتمل بر یک پیشگفتار و دو بخش اصلی است: بخش اول: «بلاغت قرآن» که به بررسی سایر جنبه‌های اعجاز قرآن اختصاص یافته و در سه فصل تنظیم و تدوین شده است.
فصل اول به عنوان مقدمه‌ای بر بحث اصلی (بلاغت و فواصل قرآن) به بحث اعجاز به خصوص اعجاز ادبی قرآن پرداخته است. فصل دوم به علوم قرآن که علم بلاغت بخشی از این علوم است اختصاص یافته است. در این فصل به سیر تطور علوم قرآن و نیز تاریخچه تالیفات عالمان در این
علم پرداخته شده است. فصل سوم هم به بدایع قرآنی اختصاص یافته است و به برخی از محسنات لفظی و معنوی قرآن اشاره شده است. بخش دوم: «فواصل قرآن» سه فصل ذیل را دربرمی گیرد:
فصل اول: سجع و انواع آن، که به تعریف سجع، اقسام سجع (
صفت ترصیع،
صنعت موازنه،
سجع متوازی، سجع مطرف و
سجع متوازن) می‌پردازد. فصل دوم: تاریخ تطور سجع در ادب تازی و پارسی، که به بررسی سجع در عصر
جاهلیت، سجع در
قرآن کریم، سجع در قرون اول تا چهارم هجری و تاریخ تطور سجع در نثر پارسی می‌پردازد. فصل سوم: فاصله در قرآن، به تعریف فاصله، تناسب
آیات قرآن، اقسام فواصل قرآن، انواع فاصله و... می‌پردازد. در پایان هرفصل هم پانوشتهای مربوط به آن فصل ذکر شده است. در پایان فهرست کاربرد رتبه فواصل آیات، فهرست آیات، فهرست اعلام و فهرست منابع کتاب آمده است.
کتاب به قلم آقای جواد طاهرخانی، عضو هیئت علمی دانشگاه (؟) نوشته و در قطع وزیری با جلد شومیز در ۱۸۱ صفحه نخستین بار در سال ۱۳۸۳ شمسی از سوی «سازمان انتشارات جهاد دانشگاهی شعبه واحد تهران» منتشر شده است.
نرم افزار مشکات الانوار، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
