بقا بر جنابت
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
بقا بر جنابت یعنی شب را با حالت
جنابت به روز آوردن.
عنوان بقا بر
جنابت در کلمات فقها، در مورد باقى ماندن
مکلّف بر
جنابت در شب ماه
رمضان تا بعد از
طلوع فجر یا هر شبى دیگر که تصمیم دارد فرداى آن را
روزه بگیرد، به کار رفته واز آن در باب
صوم سخن گفته شده است.
بقا بر
جنابت یا عمدى است ویا غیر عمدى.
۱) بقاى عمدى بر
جنابت بدون عذر؛
الف) در ماه
رمضان براى کسى که
روزه بر او
واجب است بنا بر مشهور
حرام مى‌باشد وموجب
بطلان روزه و
وجوب قضا و
کفّاره مى‌گردد.
ب)قضاى
روزه ی ماه
رمضان نیز در
بطلان روزه با بقاى عمدى بر
جنابت،
حکم روزه ی ماه
رمضان را دارد.
ج)در
روزه ی
مستحب مشهور بین کسانى که متعرّض مسئله شده‌اند عدم
بطلان است.
د)در بطلان دیگر روزه‌هاى
واجب اختلاف است، قول به
بطلان به
مشهور نسبت داده شده است.
۲)در بقاى عمدى بر
جنابت بین فرد بیدار وخوابیده‌اى که مصمّم بوده پس از بیدارى
غسل نکند یا مى‌دانسته اگر بخوابد تا
صبح بیدار نمى‌شود، فرقى نیست
ونیز کسى که نزدیک
طلوع فجر- به‌گونه‌اى که زمان براى
غسل و
تیمّم نمانده باشد- به عمد خود را
جنب کرده حکم بقاى عمدى بر
جنابت را دارد ولى اگر وقت براى
تیمّم باشد وفرد
جنب با
تیمّم وارد صبح شود
صحّت روزه‌اش محلّ اختلاف است.
۱) بقاى غیر عمدى بر
جنابت- مانند کسى که
محتلم شده وتا
طلوع فجر از خواب بیدار نشده است- موجب
بطلان روزه نمى‌شود مگر در
قضا ى ماه
رمضان. بنابر قول به بطلان در بقاى عمدى نسبت به سایر روزه‌هاى
واجب آیا این
حکم در بقاى غیر عمدى در روزه‌هاى یاد شده نیز سرایت مى‌کند یا نه؟ اختلاف است.
۲)در
بطلان روزه ی کسى که از روى فراموشى در ماه رمضان یک یا چند روز بر
جنابت باقى مانده اختلاف مى‌باشد، نظر بیشتر فقها
بطلان است.
۳)اگر
جنب در شب ماه
رمضان بخوابد واحتمال بیدار شدن قبل از
طلوع فجر را بدهد؛
الف)ودر
غسل کردن پیش از اذان، تردید داشته باشد واتفاقا تا
صبح بیدار نشود روزه‌اش
باطل است، و
واجب است قضاى آن را بگیرد،هرچند برخى در
بطلان روزه و
وجوب قضاى آن، تأمّل واشکال کرده‌اند.
ب) اگر با غفلت از
غسل، بخوابد وبیدار نشود در اینکه غفلت از
غسل، در
حکم نیّت غسل است یا تردید در
غسل، اختلاف است.
ج) اگر با
نیّت غسل، بخوابد واتفاقا تا صبح بیدار نشود روزه‌اش
صحیح است؛ لیکن اگر یک بار بیدار شود ودوباره بخوابد روزه‌اش
باطل وقضاى آن
واجب است. برخى
کفّاره را نیز
واجب دانسته‌اند.
واگر دوباره بیدار شود وبار سوم بخوابد وتا صبح، بیدار نشود قضاى آن روز را باید بگیرد وبنابر
مشهور،
کفّاره نیز
واجب مى‌شود.
نظرات
امام خمینی در این باره در
کتاب‌های فقهی ایشان بخصوص در
تحریرالوسیله آمده است.
باقی‌ماندن بر جنابت
عمداً تا سپیده صبح، در
ماه رمضان یا
قضای آن مبطل روزه است.
مفطر روزه بودن بقای بر جنابت ازروی‌عمد،
مشهور بین فقها است بلکه ادعای
اجماع بر آن شده است، اگرچه به گروهی مانند
صدوق و
اردبیلی و
کاشانی و بعض دیگر مخالفت با آن نسبت داده‌شده است، لکن در محکی ریاض ادعا شده است که اخبار دال بر آن
متواتر است.
به‌هرحال چنانچه «با علم به اینکه برای
غسل یا
تیمّم وقت نیست، خود را
جنب کند، مانند کسی است که عمداً بر جنابت باقی مانده. و اگر فقط به‌اندازه تیمّم وقت باشد، گناه کرده و روزه واجب معیّن او صحیح است و احتیاط (مستحب) آن است که روزه‌اش را قضا کند.»
و «اگر
ظن پیدا کند به اینکه وقت وسیع است و خود را جنب کند، سپس خلاف آن ظاهر شود، در صورتی که با بررسی و تفحّص از وقت بوده، چیزی بر او نیست وگرنه باید قضا کند.»
در غیر ماه رمضان و قضای آن، چه
واجب معیّن باشد و چه
موسّع و یا
مستحب، اگر عمداً بر جنابت باقی بماند، باطل شدن آن محل اشکال است، که بنابر احتیاط باطل است، مخصوصاً در واجب موسّع و بنابر اقوی باطل نمی‌شود، مخصوصاً در روزه مستحبی.
در قضای ماه رمضان اگر با جنابت داخل صبح شود، بنابر اقوی باطل است اگرچه عمدی نباشد.
چنان‌که در ماه رمضان اگر در شب - قبل از سپیده - غسل جنابت را
فراموش کند تا یک روز یا چند روز بگذرد، روزه او بنابر اقوی باطل است.
احتیاط (مستحب) ملحق کردن غیر ماه رمضان مثل
نذر معیّن و مانند آن به
رمضان است (در بطلان روزه)، اگرچه اقوی خلاف آن (عدم بطلان) است، به جز در قضای ماه رمضان که احتیاط در آن نباید ترک شود.
فاقد الطهورین (کسی که آب‌وخاک در دسترس ندارد) اگر تا
اذان صبح بر جنابت یا حیض و نفاس باقی بماند، روزه‌اش صحیح است. البته روزه‌ای که بقای بر جنابت غیرعمدی هم آن را باطل می‌کند، مانند
قضای ماه رمضان، ظاهر آن است که از فاقد الطهورین هم باطل است.
کسی که در
شب ماه رمضان
جنب شده، اگر احتمال می‌دهد که بیدار شود، می‌تواند قبل از
غسل کردن بخوابد، حتی بعد از آنکه یک بار یا دو بار بلکه بیشتر بیدار شده (بازهم می‌تواند بخوابد) مخصوصاً اگر به بیدارشدن عادت داشته باشد، بنابراین خوابیدنش
حرام نیست، اگرچه احتیاط (استحبابی) شدید ترک خواب دوم و بالاتر از آن است.
اگر با احتمال بیدارشدن، خوابید و تا طلوع سپیده صبح بیدار نشد، اگر تصمیم داشته که بر فرض بیدارشدن هم غسل نکند یا در غسل کردن
مردّد بوده و یا تصمیمی درباره غسل نداشته است - اگرچه تردید یا نسیان یا غفلت هم نداشته - در حکم کسی است که
عمداً بر
جنابت باقی مانده که باید روزه را
قضا کند و
کفّاره هم بدهد، ولی اگر تصمیم داشته غسل کند هیچ چیزی برای او واجب نیست نه قضا و نه کفّاره.
برای کسی که بعد از
محتلم شدن، بیدار شده و دوباره خوابیده و تا صبح بیدار نشده است، ترک
احتیاط سزاوار نیست، به‌این‌ترتیب که آن روز را
روزه بگیرد و قضا هم بکند، اگرچه بنابر اقوی روزه او صحیح است. و اگر بیدار شد و بار دوم خوابید تا اینکه
سپیده صبح طلوع کرد، روزه‌اش
باطل است و باید آن روز را تادّباً از انجام
مبطلات خودداری نماید و قضا هم بکند. و اگر بار سوم خوابید و بیدار نشد، بنابر
مشهور باید کفّاره هم بدهد، اما وجوب کفّاره مورد تردید است، بلکه واجب نبودن آن خالی از قوّت نیست، لکن ترک احتیاط سزاوار نیست. و اگر غسل را فراموش کرد و از آن غفلت نمود و نه تصمیم غسل داشت و نه تصمیم ترک آن، در ملحق شدن به خواب اول یا دوم، دو وجه است، وجیه‌تر آن است که به دوم ملحق شود.
•
فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، ج۲، ص۱۲۱ تا۱۲۳. •
ساعدی، محمد، (مدرس حوزه و پژوهشگر) ،
موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی
