برگزیدگی امامان (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
این مقاله درباره برگزیدگی
امامان معصوم علیهم‌السلام از جانب
خدا است.
امامان معصوم علیهم‌السّلام بندگان برگزیده
خداوند بودند:
والذی اوحینا الیک من الکتـب..
ثم اورثنا الکتب الذین اصطفینا من عبادنا فمنهم ظالم لنفسه و منهم مقتصد و منهم سابق بالخیرت باذن الله...
و آنچه از
کتاب به تو
وحی كرديم
حق است .... سپس اين كتاب (آسمانى) را
به گروهى از
بندگان برگزيده خود
به میراث داديم (امّا) از ميان آنها عده‌اى بر خود
ستم كردند، و عده‌اى ميانه رو بودند، و گروهى
به اذن
خدا در نيكي‌ها (از همه) پيشى گرفتند، و اين، همان فضيلت بزرگ است!
مقصود از «الکتاب»
به قرینه
آیه پیشین،
قرآن است. در
روایات مستفیض از امامان معصوم علیهم‌السّلام نقل شده است که آیه، مربوط
به ذریه پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم از اولاد
فاطمه زهرا علیهاالسّلام است و مرجع ضمیر «فمنهم» احتمال دارد «الذین اصطفینا» و شاید «عبادنا» باشد. در صورت اول، «الذین اصطفینا»
ذریه پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم هستند و
به سه دسته تقسیم می‌شوند: «ظالم لنفسه» و «مقتصد» و «سابق بالخیرات» که «سابق بالخیرات» امامان علیهم‌السّلام هستند. روایات بسیاری نیز آن را تایید می‌کند.
بنا بر احتمال دوم، مقصود از «الذین اصطفینا» فقط امامان علیهم‌السّلام هستند و «فاء» در «فمنهم» در مقام تفصیل و تعلیل است.بدین معنا که چون «عباد» سه دسته‌اند (
ظالم، مقتصد و سابق بالخیرات) ما یک دسته از آنان را برگزیدیم و
وارث علم قرآن قرار دادیم. در این صورت منافات ندارد که «الذین اصطفینا» جزو «سابق بالخیرات» نیز باشد. گفتنی است که در بعضی از روایات، بندگان برگزیده، بر امامان علیهم‌السّلام تطبیق شده است.
ظاهر
آیه اين است كه اين گروه‌هاى سه گانه در ميان" برگزيدگان خداوند" كه وارثان و حاملان كتاب الهى هستند مى‌باشند.
به تعبير روشنتر: خداوند پاسدارى اين كتاب آسمانى را بعد از پيامبرش بر عهده اين
امت گذاشته، امتى كه برگزيده
خدا است، ولى در ميان اين امت گروه‌هاى مختلفى يافت مى‌شود: بعضى
به وظيفه بزرگ خود در پاسدارى از اين كتاب و
عمل به احكامش كوتاهى كرده، و در حقيقت بر خويشتن ستم نمودند، اينها مصداق" ظالم لنفسه" مى‌باشند.
گروهى ديگر تا حد زيادى
به اين وظيفه پاسدارى و عمل
به كتاب
قیام نموده‌اند، هر چند لغزش‌ها و نارسايي‌هايى در كار خود نيز داشته‌اند، اينها مصداق" مقتصد" (ميانه رو) مى‌باشند.
و بالآخره گروه ممتازى وظائف سنگين خود را
به نحو احسن انجام داده، و در اين ميدان مسابقه بزرگ بر همگان پيشى گرفته‌اند، اين گروه پيشرو همان‌ها هستند كه در آيه فوق از آنها
به عنوان" سابِقٌ بِالْخَيْراتِ بِإِذْنِ اللَّهِ" تعبير شده.
مفسرين در اينكه منظور از اين بندگان خاص چه كسانى هستند اختلاف كرده‌اند، بعضى گفته‌اند:"
انبیاء هستند". بعضى ديگر گفته‌اند:" بنى اسرائيل‌ند، كه جزو مشمولين آيه" إِنَّ اللَّهَ اصْطَفى آدَمَ وَ نُوحاً وَ آلَ إِبْراهِيمَ وَ آلَ عِمْرانَ عَلَى الْعالَمِينَ"
هستند".
و بعضى ديگر گفته‌اند:"
امت محمد صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم هستند كه
قرآن را از
پیغمبر خود
ارث برده، و نيز
به سوى او بازگشت مى‌كنند، و علمايشان بدون واسطه و بقيه امت
به واسطه
علما از
قرآن بهره‌مند مى‌شوند". و بعضى ديگر گفته‌اند:" تنها
علماى امت محمد صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم هستند".
بعضى ديگركه روايات بسيار زيادى از
امام باقر و
امام صادق علیهماالسلام بر طبق گفته آنان هست- گفته‌اند:" مراد از اين كسان كه اصطفاء شده‌اند،
ذريه رسول
خدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم از اولاد فاطمه (علیهاالسلام) هستند، كه جزو
آل ابراهیم نيز هستند. و رسول
خدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم هم تصريح فرموده،
به اينكه: آنان
عالم به قرآن هستند، و نظر ايشان در باره
قرآن صائب است.
پس بنا بر اين، معناى آيه چنين مى‌شود: بعد از آنكه ما
قرآن را
به تو
وحی كرديم- چون كلمه" ثم" معناى تاخير رتبه را افاده می‌كند آن را
به ذريه تو ارث داديم، البته آن
ذريه‌ات كه ما اصطفايشان كرديم، و از بين همه بندگان آنان را در همان روزى كه آل ابراهيم را برمى‌گزيديم انتخاب كرديم، و اضافه شدن كلمه" عباد"
به كلمه" نا" كه نون عظمت است اضافه تشريفى است، و مى‌خواهد
به شرافت
ذريه اشاره كند.
مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۴، ص۲۱۹، برگرفته از مقاله «برگزیدگی امامان».
