بررسی تطبیقی مهدویت در روایات شیعه و اهل سنت (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«بررسی تطبیقی مهدویت در روایات شیعه و اهل سنت»
اثر مهدی اکبر نژاد ، مطالعه تطبیقی حدیث‌های
شیعه و
سنی در حوزه
مهدویت است که به
زبان فارسی و در
سال ۱۳۸۶ ش نوشته شده است.
کتاب با مقدمه مؤلف آغاز شده و مطالب در چهار فصل به مطالعه تطبیقی مسئله مهدویت از نظر تاریخی، حدیثی و کلامی از دیدگاه شیعه و
اهل تسنن پرداخته است.
مباحث در آغاز، نگاهی تاریخی به ثبت
احادیث مربوط به مهدویت در کتاب‌های اسلامی دارد و آنگاه دیدگاه کلی
مسلمانان درباره این احادیث مورد کاوش قرار گرفته و طی دو فصل مجزا، بخش‌های مشترک و موارد اختلافی شیعه و
اهل سنت درباره مهدویت، به شکل جداگانه ارزیابی شده و در ادامه، دیدگاه‌های برخی منتقدان این احادیث، تجزیه و تحلیل شده است.
پرسش‌هایی که این اثر درصدد پاسخ گویی به آن هاست، به دو بخش تقسیم می‌شوند:
۱- پرسش‌هایی که درباره
اصل و اساس مهدویت در اندیشه و
مذاهب اسلامی بوده که جایگاه،
اصل ضرورت و میزان مقبولیت این فکر در میان فرقه‌های اسلامی را کاوش می‌کنند. در این بخش، میزان اعتبار احادیث اسلامی و سابقه تدوین آن‌ها به شکل جوامع حدیثی، مورد سوال است؛ بدین گونه که آیا این روایت‌ها از اعتبار و صلاحیت لازم برای
اثبات چنین اندیشه‌ای برخوردارند یا نه؟ چند تن از اندیشوران اسلامی اصل اساس این احادیث را با نگاه مثبت نگریسته‌اند؟ و...
۲- پرسش‌هایی که به موارد اتفاقی شیعه و سنی در مورد
امام مهدی عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف بازمی گردند؛ مانند این که آیا اساسا اتفاق نظری در بخش جزئیات این اندیشه در میان این فرقه‌ها وجود دارد یا نه؟ اگر چنین چیزی هست، در چه مواردی است؟. ..
مؤلف معتقد است که در بخش کلیات مهدویت، فرضیه توافق همه مذاهب اسلامی قابل طرح بوده و تمام فرقه‌های اسلامی، این اندیشه و نظر را پذیرفته‌اند. در حوزه جزئیات هم می‌توان فرضیه توافق و تفاوت دیدگاه آنان در برخی موارد را مطرح کرد.
وی عقیده به مهدویت را به عنوان یک باور اسلامی و نه صرفا شیعی تلقی کرده و
آثار سنی و شیعی را در این باره به صورت جداگانه- چه منابعی که اختصاصا برای امام مهدی عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف نوشته شده است و چه منابع حدیثی و تاریخی عامی که احادیث مربوط به
حضرت مهدی عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف را نیز دربر دارد، بررسی می‌کند.
هر چند مؤلف در برخی از جاها ممکن است نکته‌های بدیعی ارائه نکرده باشد؛ ولی به
یقین در شناساندن و معرفی مواضع مشترک
مسلمانان که در حدیث‌ها و منابع آنان منعکس شده، کوشیده است. از این رو، کتاب می‌تواند برای اهل نظر که جویای چنین مباحثی هستند، مفید واقع شود.
در مقدمه، بحث‌هایی درباره جایگاه مهدویت در میان مسلمانان و نیز چگونگی نگاه دانشمندان اسلامی به این موضوع بررسی شده و این عقیده، به عنوان یک باور اسلامی و نه شیعی، معرفی گردیده است که
آثار و نوشته‌های حدیثی و تاریخی، گواه بر این واقعیت‌اند.
در فصل نخست، ابتدا نگاهی کلی به
احادیث مهدویت شده و آنگاه سیر تاریخی تدوین این حدیث‌ها در جوامع حدیثی معتبر اهل سنت ارزیابی شده‌اند که در این نگاه تاریخی، آن دسته از جوامع حدیثی که تا
سده دهم هجری، روایت‌های مهدویت را یاد کرده‌اند، معرفی شده و در ادامه،
حجیت و
تواتر این احدیث در گفته‌ها و نوشته‌های دانشمندان اهل سنت به تفصیل یادآوری شده‌اند.
بررسی سیر تاریخی تدوین حدیث‌های مهدویت در کتاب‌های
شیعه ، قسمت دیگر این فصل را تشکیل می‌دهد و در پایان آن، با
استناد به منابع معتبر، نام صحابه‌ای که در
اسناد روایت‌های مهدویت حضور دارند نیز یادآوری شده است.
در دوم، به بیان احادیث و موارد مشترک میان شیعه و اهل سنت درباره امام مهدی عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف پرداخته شده و از جنبه‌های گوناگون، این موارد ارزیابی شده‌اند؛ مانند نسب و نام آن حضرت، ویژگی‌های جسمانی، نشانه‌های
ظهور و تغییر و تحولاتی که جهان با ظهور ایشان پیدا خواهد کرد.
سوم، به بررسی دیدگاه‌های گوناگون این دو فرقه درباره امام مهدی عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف اختصاص یافته که مهم‌ترین آن‌ها در چهار مورد خلاصه شده است:
ولایت آن حضرت، نام پدر امام مهدی عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف ،
اختلاف مربوط به
تفسیر روایت‌های امامان دوازده گانه و نسب پدری آن حضرت که آیا از نسل
امام حسن علیه‌السّلام است یا
امام حسین علیه‌السّلام .
آخرین فصل، به بیان نظریات منتقدان احادیث مهدویت و بررسی میزان اعتبار و ارزشمندی این نقدها اختصاص پیدا کرده که ضمن طرح دیدگاه معروف‌ترین آن‌ها، به تفصیل و تفکیک به نقد نظریات آنان پرداخته شده است.
شاخص‌ترین این افراد؛ عبارتند از:
ابن خلدون ،
رشید رضا ،
احمد امین ، و در دوره اخیر؛ دکتر
عداب محمود الحمش .
کتاب، برگزیده سومین دوره کتاب فصل در
سال ۱۳۸۶ ش شده است.
فهرست مطالب در ابتدا و کتاب نامه منابع مورد استفاده مؤلف و نمایه
آیات و
روایات در انتهای کتاب آمده است.
پاورقی‌ها بیشتر به ذکر منابع اختصاص دارد.
نرم افزار کتابخانه مهدویت، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
