برادر کافر (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
خداوند در
قرآن، از دوستی برادران
مؤمنان با برادران کفرپیشه نهی کرده است.
یـایها الذین ءامنوا لاتتخذوا... واخونکم اولیآء ان استحبوا الکفر علی الایمـن...
ای کسانی که
ایمان آورده‌اید! هر گاه پدران و برادران شما،
کفر را بر
ایمان ترجیح دهند، آنها را
ولی (و یار و یاور و تکیه گاه) خود قرار ندهید!
این
آیه از دوستی
کفار نهی می‌کند، هر چند که کفار پدران و برادران
مؤمنین باشند. و سر آنهم روشن است برای اینکه ملاک دوستی نکردن با کفار یک ملاک عمومی است، و لذا در آیه بعدی غیر
پدر و
برادر را هم مشمول این
حکم کرده است. چیزی که هست ظاهر آیه مورد بحث نهی از این دوستی است در صورتی که پدران و برادران کفر را بر
ایمان ترجیح دهند.
و اگر از میان همه خویشاوندان تنها پدران و برادران را اسم برد، و از
زن و
فرزند چیزی نگفت، با اینکه این دو
طائفه و مخصوصا دومی یعنی فرزندان مانند پدران و برادران در نظر پدرهایشان محبوبند، برای این است که دوستی و تولی، شخص محبوب را وادار می‌کند به اینکه در
امور دوستدارش مداخله و در بعضی شؤون حیاتی او تصرف کند، و بخاطر همین محذور بوده که خداوند از دوستی کفار نهی کرده، و خواسته است که کفار در
امور داخلی مؤمنین مداخله ننموده و به تدریج در
دل آنان رخنه نکنند، و در نتیجه مؤمنین را از
قیام علیه آنان باز ندارند.
و اما زن و فرزند، چنین خطری درباره آن توقع نمی‌رود، زیرا معمولا در
کار پدران و شوهران خود مداخله نمی‌کنند، مگر اینکه باز کفار آنان را تحریک کنند، و لذا خدای تعالی نهی از دوستی را اختصاص داد به پدران و برادران
کافر، آری این دو طایفه‌اند که
ترس آن هست که در دل فرزندان و برادران
مؤمن خود رخنه کرده، و در پاره‌ای از شؤون زندگی ایشان دخل و تصرف کنند.
روابط دوستانه و علاقه‌مندی به برادران کفرپیشه، موجب قرار گرفتن در شمار
ستمگران می‌شود:
یـایها الذین ءامنوا لاتتخذوا... اخونکم اولیآء ان استحبوا الکفر علی الایمـن ومن یتولهم منکم فاولـئک هم الظـلمون.
ای کسانی که ایمان آورده‌اید! هر گاه پدران و برادران شما، کفر را بر ایمان ترجیح دهند، آنها را ولی (و یار و یاور و تکیه گاه) خود قرار ندهید! و کسانی از شما که آنان را ولی خود قرار دهند، ستمگرند!
اگر در
آیه مورد بحث فرمود: (( و من یتولهم منکم فاولئک هم الظالمون )) و نفرمود: (( و من یتولهم منکم فانه منهم )) براى این است که ممکن بود بعضى از همین مؤمنینى که پدر و برادر کافر دارند خیال کنند معناى آیه این است که هر کس از شما پدر و برادر کافر خود را
دوست بدارد خیلى مقصر نیست چون او خودش از
خانواده ایشان است، آن وقت آیه شریفه در
تهدید، اثر جدیدى ندارد که
مؤمنین را از دوستى ایشان باز بدارند.
و به هر حال ،
جمله (( و من یتولهم منکم فاولئک هم الظالمون )) از جهت اینکه جمله ایست اسمى و
حرف لام هم بر سر خبرش در آمده ، و
ضمیر فصل در آن بکار رفته، و همه اینها مفید تاکیدند، لذا
ظلم ایشان را به طور تحقیق و قطع اثبات نموده و مى‌رساند که در ظلمشان پایدارند، به همین جهت در بسیارى از
آیات قرآن آمده که : (( ان الله لا یهدى القوم الظالمین )) و در
سوره مائده در آیه‌اى که راجع به مسأله مورد بحث است همین معنا را نیز اضافه کرده و فرموده : (( و من یتولهم منکم فانه منهم ان الله لا یهدى القوم الظالمین )).
پس نتیجه مى گیریم که چنین کسانى از
نعمت الهی محرومند، و هیچ یک از
اعمال صالح و حسناتشان در جلب
سعادت و
رستگاری اثر ندارد.
مؤمنان راستین با
برادر خود در صورت دشمنی برادرشان با
خدا و
رسول صلی‌الله‌علیه‌وآله نباید دوستی کنند:
لاتجد قوما یؤمنون بالله والیوم الاخر یوادون من حاد الله ورسوله ولو کانوا ءاباءهم او ابناءهم او اخونهم...
هیچ قومی را که
ایمان به خدا و
روز رستاخیز دارند نمی‌یابی که با دشمنان خدا و رسولش دوستی کنند، هر چند پدران یا فرزندان یا برادران یا خویشاوندانشان باشند... .
در آخرین آیه مورد بحث که آخرین آیه از
سوره مجادله، و از کوبنده‌ترین
آیات قرآن است، به مؤمنان
هشدار می‌دهد که جمع میان
محبت خدا و
محبت دشمنان خدا در یک دل ممکن نیست، و باید از میان این دو یکی را برگزینند، اگر راستی مؤمنند باید از دوستی دشمنان خدا بپرهیزند و الا ادعای مسلمانی نکنند می‌فرماید: هیچ گروهی را که ایمان به خدا و
روز قیامت دارد نمی‌یابی که با دشمنان خدا و رسولش دوستی کنند، هر چند پدران یا فرزندان یا برادران یا خویشاوندان آنها باشند (لا تجد قوما یؤمنون بالله و الیوم الآخر یوادون من حاد الله و رسوله و لو کانوا آباءهم او ابناءهم او اخوانهم او عشیرتهم).
آری در یک
دل دو محبت متضاد نمی‌گنجد، و آنها که دم از هر دو می‌زنند یا ضعیف الایمانند، و یا
منافق، و لذا می‌بینیم که در
غزوات اسلامی در صف مخالف جمعی از بستگان و خویشاوندان
مسلمین بودند، ولی چون خطشان را از خط الهی جدا کرده، و به صفوف دشمنان
حق پیوسته بودند، با آنها پیکار کردند، و حتی جمعی از آنها را کشتند.
محبت پدران و فرزندان و برادران و
اقوام بسیار خوب است، و نشانه زنده بودن
عواطف انسانی است، اما هنگامی که این محبت رو در روی محبت خدا قرار گیرد
ارزش خود را از دست می‌دهد. البته افراد مورد علاقه
انسان تنها این چهار گروه که در آیه ذکر شده‌اند نمی‌باشد، ولی اینها نزدیکترین افراد انسانند، و با توجه به آنها حال بقیه نیز روشن می‌شود.
عدم دوستی با برادر خود در صورت دشمنی او با خدا و رسول صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم نشانه
ایمان حقیقی می‌باشد:
لاتجد قوما یؤمنون بالله والیوم الاخر یوادون من حاد الله ورسوله ولو کانوا ءاباءهم او ابناءهم او اخونهم...
در این آیه شریفه یافتن قومی با چنین صفتی را نفی نموده، می‌فرماید: چنین مؤمنینی نخواهی یافت. و این
کنایه است از اینکه
ایمان راستین به
خدا و
روز جزا با چنین صفاتی نمی‌سازد آن کس که واقعا به
خدا و رسول و روز جزا ایمان دارد، ممکن نیست با دشمنان خدا دوستی کند، هر چند که همه
قسم سبب و انگیزه دوستی در آنان وجود داشته باشد، مثل اینکه پدرش یا پسرش یا برادرش باشد، و یا قرابتی دیگر داشته باشد، برای اینکه این چنین دوستی با ایمان به خدا منافات دارد.
مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۶، ص۱۸۸، برگرفته از مقاله «برادر کافر».
