• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

بدنه (فقه)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


مقالات مرتبط: بُدْن (لغات‌قرآن).
دیگر کاربردها: بدن (ابهام‌زدایی).


بدنه به شتر یا گاو آماده برای قربانی یا کفاره در مناسک حج گویند. نحر بدنه، نذر نحر بدنه میان اعراب روزگار جاهلیت مرسوم بوده است؛ و با شرایط خاصی آن را قربانی می‌کردند. بدنه به عنوان کفاره برای برخی از کارها به شمار می‌رود که عباتند از: آمیزش جنسی، خودارضایی، کامیابی جنسی، انعقاد عقد نکاح به دست احرام‌گزار، بیرون رفتن عمدی از عرفات پیش از غروب روز عرفه و بازنگشتن به آنجا تا غروب، ادا نکردن طواف زیارت به سبب جهل یا فراموشی و آمیزش با همسر در پی حج، ادای طواف زیارت در حال جنابت و اعاده نکردن آن با شرایط کامل، سوگند دروغ خوردن به خداوند برای بار سوم، فساد حج، ناتوانی از ادای حج با پای پیاده که به موجب نذر واجب شده باشد، کشتن شترمرغ، نابود کردن تخم شترمرغ، کشتن الاغ وحشی و کشتن فیل.

فهرست مندرجات

۱ - معنای لغوی
۲ - معنای اصطلاع فقهی
۳ - نحر بدنه
۴ - شرایط قربانی شدن بدنه
۵ - موارد کفاره بودن بدنه
       ۵.۱ - آمیزش جنسی
       ۵.۲ - خودارضایی
       ۵.۳ - کامیابی جنسی
       ۵.۴ - عقد نکاح توسط احرام‌گزار
       ۵.۵ - ترک عمدی عرفات
       ۵.۶ - ادا نکردن طواف زیارت
       ۵.۷ - طواف زیارت در حال جنابت
       ۵.۸ - سوگند دروغ خوردن
       ۵.۹ - فساد حج و عمره
       ۵.۱۰ - ناتوانی ازادای حج با پای پیاده
       ۵.۱۱ - کشتن شترمرغ
       ۵.۱۲ - نابود کردن تخم شترمرغ
       ۵.۱۳ - کشتن الاغ وحشی
       ۵.۱۴ - کشتن فیل
۶ - آداب مستحب
۷ - فهرست منابع
۸ - پانویس
۹ - منبع

واژه «بَدَنه» از ریشه «ب ـ د ـ ن» (چاق و تنومند بودن) و به معنای شتر نر یا ماده
[۱] فراهیدی، خلیل بن احمد، العین، ج۸، ص۵۲، «بدن».    
و شتری است که برای قربانی شدن آن را چاق کرده‌اند.
[۲] عسکری، ابوهلال، معجم الفروق اللغویه، ص۹۲-۹۳.    
[۳] ابن فارس، احمد، معجم مقاییس اللغه، ج۱، ص۲۱۱، «بدن».    
جمع این واژه، «بُدْن» و «بُدُن» است.
[۴] فراهیدی، خلیل بن احمد، العین، ج۸، ص۵۲.    
[۵] جوهری، ابونصر، الصحاح، ج۵، ص۲۰۷۷، «بدن».    
در پاره‌ای منابع لغوی، «شعیره» معادل بدنه به شمار رفته است؛
[۶] فراهیدی، خلیل بن احمد، العین، ج۱، ص۲۵۱.    
[۷] جوهری، ابونصر، الصحاح، ج۲، ص۶۹۸.    
[۸] ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، ج۴، ص۴۱۴، «شعر».    
تفاوت مفهوم واژه «هَدْی» با بدنه آن است که هدی شامل شتر، گاو و گوسفندی است که برای قربانی در نظر گرفته شده؛ اما بدنه تنها شامل شتر می‌شود؛
[۹] عسکری، ابوهلال، معجم الفروق اللغویه، ص۹۳.    
البته گاهی بدنه بر گاو نیز اطلاق شده است.
[۱۰] ابن اثیر، مجدالدین، النهایه، ج۱، ص۱۰۸، «بدن».    


مراد از بدنه در اصطلاح فقهی، شتر
[۱۱] موسوی عاملی، سید محمد، مدارک الاحکام، ج۸، ص۳۲۱.    
[۱۲] بحرانی، یوسف، الحدائق الناضره، ج۱۵، ص۱۷۵.    
[۱۳] انصاری، زکریا، فتح الوهاب، ج۱، ص۲۶۳.    
یا گاوی
[۱۴] کاسانی، علاءالدین، بدائع الصنائع، ج۲، ص۲۲۴.    
[۱۵] ابن قدامة مقدسی، موفق‌الدین، المغنی، ج۳، ص۴۷۴.    
است که قربانی می‌شود، خواه به سبب وجوب یا استحباب در مناسک حج یا غیر آن
[۱۶] نووی، ابوزکریا، المجموع، ج۸، ص۳۸۳.    
[۱۷] نووی، ابوزکریا، المجموع، ج۸، ص۳۹۵.    
و خواه برای کفاره شماری از کارهای شخصی حج‌گزار یا غیر حج‌گزار
[۱۸] ابن قدامه مقدسی، موفق‌الدین، المغنی، ج۳، ص۴۷۳.    
[۱۹] ابن قدامه مقدسی، موفق‌الدین، المغنی، ج۳، ص۱۹۷.    
[۲۰] ابن قدامه مقدسی، موفق‌الدین، المغنی، ج۳، ص۴۲۴.    
[۲۱] دمشقی حنفی، ابن عابدین، حاشیة رد المحتار، ج۶، ص۳۳۳.    
[۲۲] طباطبائی، سید علی، ریاض المسائل، ج۷، ص۲۵۳.    
[۲۳] طباطبائی، سید علی، ریاض المسائل، ج۷، ص۲۵۵.    
امامیان و مالکیان
[۲۴] ابن انس، مالک، المدونة الکبری، ج۱، ص۳۸۷.
[۲۵] طوسی، محمد بن حسن، النهایه، ص۲۵۷.    
[۲۶] ابن دریس حلی، فخرالدین، السرائر، ج۳، ص۶۷.    
و بیشتر شافعیان
[۲۷] نووی، ابوزکریا، المجموع، ج۸، ص۴۷۰.    
[۲۸] نووی، ابوزکریا، روضة الطالبین، ج۳، ص۳۳۰.    
واژه بدنه را تنها بر شتر اطلاق می‌کنند حنبلیان و حنفیان
[۲۹] کاسانی، علاءالدین، بدائع الصنائع، ج۵، ص۸۵.    
[۳۰] ابن قدامه مقدسی، موفق‌الدین، المغنی، ج۳، ص۳۷۱.    
[۳۱] بهوتی، منصور، کشاف القناع، ج۳، ص۱۸.    
بدنه را بر شتر و گاو و پاره‌ای از منابع شافعی
[۳۲] نووی، ابوزکریا، المجموع، ج۸، ص۴۷۰.    
[۳۳] نووی، ابوزکریا، روضة الطالبین، ج۳، ص۳۳۰.    
بر شتر و گاو و نیز گوسفند اطلاق کرده‌اند؛ در آیه ۳۶ سوره حج بدنه از شعائر الهی خوانده شده است: «وَ الْبُدْنَ جَعَلْناها لَکُمْ مِنْ شَعائِرِ اللهِ»
[۳۴] حج/سوره۲۲، آیه۳۶.    
مفسران مقصود از «بُدْن» را در این آیه، شتران بزرگ‌اندام دانسته
[۳۵] سمعانی، ابومظفر، تفسیر سمعانی، ج۳، ص۴۳۹.    
[۳۶] طبرسی، فضل بن حسن، جوامع الجامع، ج۲، ص۵۶۰.    
[۳۷] مکارم شیرازی، ناصر، الامثل، ج۱۰، ص۳۴۹-۳۵۰.    
و سبب قرار گرفتن آن‌ها را در زمره شعائر، اِشعار و تقلید (نشانه‌گذاری ویژه قربانی حج) شمرده‌اند که در احکام فقهی مقرر شده است.
[۳۸] سمعانی، ابومظفر، تفسیر سمعانی، ج۳، ص۴۳۹.    
[۳۹] بغوی، ابومحمد، تفسیر بغوی، ج۳، ص۳۳۹.    
برخی نیز بدنه را از نشانه‌های دین خدا یا مناسک حج شمرده و سوق بدنه (همراه آوردن و راندن بدنه برای قربانی)، اشعار، تقلید، نحر و اطعام فقیران از گوشت بدنه را از مظاهر عبادت خداوند و در شمار شعائر الهی دانسته‌اند.
[۴۰] طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ج۷، ص۱۵۴.    


نحر بدنه، نذر نحر بدنه
[۴۱] ابن حنبل، احمد، مسند احمد، ج۱۱، ص۳۰۷.    
[۴۲] شوکانی، محمد بن علی، نیل الاوطار، ج۴، ص۱۱۱.    
[۴۳] الوسی، شهاب‌الدین، روح المعانی، ج۲۷، ص۶۶.    
و حرکت دادن و راندن بدنه برای نحر در حج،
[۴۴] ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ دمشق، ج۱۵، ص۱۱۳.    
[۴۵] مزی، جمال‌الدین، تهذیب الکمال، ج۷، ص۱۸۵.    
[۴۶] ذهبی، شمس‌الدین، سیر اعلام النبلاء، ج۳، ص۴۹.    
میان اعراب روزگار جاهلیت مرسوم بوده است اگر کسی در دوران جاهلیت بدنه‌ای را برای حرم الهی، حتی در غیر ماه‌های حج، اشعار می‌نمود، از آسیب نبرد و راهزنی در امان بود اسلام نیز این رسم را تقریر و تایید کرد.
[۴۷] واحدی، علی بن احمد، تفسیر واحدی، ج۱، ص۳۰۷.    
[۴۸] رازی، فخرالدين، التفسیر الکبیر، ج۱۱، ص۱۲۹.
بر پایه منابع تاریخی
[۴۹] یعقوبی، احمد بن اسحاق، تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۱۰۹.    
[۵۰] ابن کثیر، اسماعیل، البدایة و النهایه، ج۵، ص۱۳۴.    
[۵۱] مقریزی، تقی‌الدین، امتاع الاسماع، ج۲، ص۹۸.    
[۵۲] تقی‌الدین، امتاع الاسماع، ج۹، ص۳۷.    
و حدیثی امامیان
[۵۳] قاضی نعمان مغربی، ابی حنییفه، دعائم الاسلام، ج۱، ص۳۲۴-۳۲۵.    
[۵۴] صدوق، محمد بن علی، علل الشرائع، ج۲، ص۴۱۲.    
[۵۵] صدوق، محمد بن علی، من لا یحضره الفقیه، ج۲، ص۲۳۷.    
و اهل سنت،
[۵۶] بخاری، محمد بن اسماعیل، صحیح البخاری، ج۲، ص۱۷۲.    
[۵۷] ابن ماجه، محمد بن یزید، سنن ابن ماجه، ج۲، ص۱۰۲۷.    
[۵۸] حاکم نیشابوری، ابوعبدالله، المستدرک، ج۳، ص۵۶.    
پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) در حجة الوداع ۱۰۰ بدنه همراه خود آورده بود که بیش از ۶۰ نفر از آن‌ها را خود نحر فرمود و نحر کردن بقیه را به امام علی (علیه‌السّلام) واگذار کرد بر پایه شماری از منابع تاریخی، در پی گسترش مسجدالحرام به دست ابن زبیر، بیشترین نحر بدنه تا آن روز انجام گرفت.
[۵۹] ازرقی، محمد بن عبدالله، اخبار مکه، ج۱، ص۲۱۰.    

از واجبات حج تمتع، بر پایه دیدگاه فقیهان امامی
[۶۰] شریف مرتضی، علی بن حسین، الانتصار، ص۲۳۸.    
[۶۱] طوسی، محمد بن حسن، المبسوط، ج۱، ص۳۰۷-۳۰۸.    
[۶۲] موسوی عاملی، سید محمد، مدارک الاحکام، ج۸، ص۱۵.    
و اهل سنت
[۶۳] کاسانی، علاءالدین، بدائع الصنائع، ج۲، ص۱۷۲-۱۷۳.    
[۶۴] ابن قدامه مقدسی، موفق‌الدین، المغنی، ج۳، ص۴۱۲.    
[۶۵] نووی، ابوزکریا، المجموع، ج۷، ص۱۷۳.    
به پشتوانه ادله شرعی از جمله آیه ۱۹۶ سوره بقره
[۶۶] بقره/سوره۲، آیه۱۹۶.    
و احادیث
[۶۷] طوسی، محمد بن حسن، التهذیب، ج۵، ص۳۶.    
قربانی کردن است و بدنه از مصداق‌های قربانی به شمار می‌رود همچنین امامیان
[۶۸] ابن زهرة، حمزة بن علی، غنیة النزوع، ص۱۸۹.    
[۶۹] محقق ثانی، علی بن حسین، جامع المقاصد، ج۳، ص۲۴۰.    
[۷۰] سیستانی، سید علی، مناسک الحج، ص۱۶۱، مسئله ۱۶۱.    
و اهل سنت
[۷۱] شافعی، محمد بن ادریس، الام، ج۲، ص۱۵۵.
[۷۲] ابن قدامه مقدسی، موفق‌الدین، المغنی، ج۳، ص۴۶۷.    
[۷۳] رافعی، عبدالکریم، فتح العزیز، ج۷، ص۱۲۶.    
در حج قران بر خلاف حج افراد، به وجوب قربانی کردن یعنی نحر شتر یا ذبح گاو یا گوسفند باور دارند بر پایه احادیث امامیان
[۷۴] کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۴، ص۴۸۹.    
[۷۵] طوسی، محمد بن حسن، التهذیب، ج۵، ص۲۰۴.    
و اهل سنت
[۷۶] بخاری، محمد بن اسماعيل، صحیح البخاری، ج۱، ص۲۱۳.
[۷۷] قشيری نيسابوری، مسلم بن حجاج، صحیح مسلم، ج۳، ص۴.
[۷۸] بیهقی، ابوبکر، السنن الکبری، ج۱۰، ص۱۴۳.    
و بر پایه منابع فقهی
[۷۹] طوسی، محمد بن حسن، النهایه، ص۲۵۷.    
[۸۰] نووی، ابوزکریا، المجموع، ج۴، ص۵۳۹-۵۴۰.    
[۸۱] کاسانی، علاءالدین، بدائع الصنائع، ج۵، ص۸۵.    
[۸۲] ابن قدامه مقدسی، موفق‌الدین، المغنی، ج۳، ص۴۷۳.    
برترین‌گونه قربانی، بدنه (شتر) است و به باور فقیهان امامی
[۸۳] حلی، حسن بن یوسف، تذکرة الفقهاء، ج۸، ص۲۶۶.    
[۸۴] موسوی عاملی، سید محمد، مدارک الاحکام، ج۸، ص۴۰.    
[۸۵] فاضل هندی، ابوالفضل، کشف اللثام، ج۶، ص۱۶۹-۱۷۰.    
شتر ماده از شتر نر برتر است حتی‌ اندکی از پیشینیان به وجوب قربانی کردن شتر ماده باور داشته‌اند.
[۸۶] ابن براج، عبدالعزیز، المهذب، ج۱، ص۲۵۷.    
[۸۷] طوسی، محمد بن حسن، الاقتصاد، ص۳۰۷.    


قربانی کردن شتر با نحر یعنی فروبردن چاقو یا خنجر در گودی زیر گلوی شتر صورت می‌گیرد.
[۸۸] طوسی، محمد بن حسن، التهذیب، ج۵، ص۲۲۱.    
[۸۹] ابن قدامه مقدسی، موفق‌الدین، المغنی، ج۹، ص۳۹۹.    
شرایط اصلی بدنه برای قربانی شدن عبارتند از:

۱- پنج سال کامل داشتن، به باور فقیهان امامی
[۹۰] طوسی، محمد بن حسن، المبسوط، ج۱، ص۳۷۲.    
[۹۱] محقق مقدس اردبیلی، احمد، مجمع الفائده، ج۷، ص۲۷۳-۲۷۴.    
[۹۲] روحانی، سید محمدصادق، فقه الصادق، ج۱۲، ص۶۴-۶۵.    
و اهل سنت
[۹۳] ابی ازهری قیروانی، عبدالسمیع، رساله ابن ابی‌زید، ص۳۹۱.    
[۹۴] سرخسی، محمدبن احمد، المبسوط، ج۴، ص۱۴۱-۱۴۲.    
[۹۵] ابن قدامه مقدسی، موفق‌الدین، المغنی، ج۹، ص۴۴۰.    
[۹۶] نووی، ابوزکریا، المجموع، ج۸، ص۳۹۳.    
[۹۷] نووی، ابوزکریا، المجموع، ج۱۹، ص۱۰۱.    
به پشتوانه احادیث.
[۹۸] کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۴، ص۴۸۹.    
[۹۹] بیهقی، ابوبکر، السنن الکبری، ج۹، ص۴۶۸.    
[۱۰۰] طوسی، محمد بن حسن، التهذیب، ج۵، ص۲۰۴، ح۲۰.    

۲- نابینا و معیوب و معلول نبودن، به باور فقیهان امامی
[۱۰۱] حلی، جمال‌الدین، تحریر الاحکام، ج۱، ص۶۲۴.    
[۱۰۲] محقق ثانی، علی بن حسین، جامع المقاصد، ج۳، ص۲۴۱.    
[۱۰۳] گلپایگانی، سید محمدرضا، مناسک الحج، ص۱۴۷.    
و اهل سنت
[۱۰۴] سرخسی، محمد بن احمد، المبسوط، ج۴، ص۱۴۱-۱۴۲.    
[۱۰۵] ابن قدامه مقدسی، موفق‌الدین، المغنی، ج۳، ص۴۷۵.    
[۱۰۶] ابن قدامه مقدسی، موفق‌الدین، المغنی، ج۹، ص۴۴۱.    
[۱۰۷] نووی، ابوزکریا، المجموع، ج۸، ص۳۹۹-۴۰۰.    
[۱۰۸] نووی، ابوزکریا، المجموع، ج۸، ص۴۰۴.    
با استدلال به روایات.
[۱۰۹] سجستانی، ابوداود، سنن ابی داود، ج۳، ص۹۷.    
[۱۱۰] طوسی، محمد بن حسن، التهذیب، ج۵، ص۲۱۳.    

۳- خصیّ نبودن بدنه، به باور بیشتر فقیهان امامی
[۱۱۱] طوسی، محمد بن حسن، النهایه، ص۲۵۸.    
[۱۱۲] حلی، حسن بن یوسف، تذکرة الفقهاء، ج۸، ص۲۶۴.    
[۱۱۳] بحرانی، شیخ یوسف، الحدائق، ج۱۷، ص۱۰۰.    
به پشتوانه احادیث.
[۱۱۴] طوسی، محمد بن حسن، التهذیب، ج۵، ص۲۱۱، ح۴۷.    

به تصریح فقیهان امامی
[۱۱۵] طوسی، محمد بن حسن، الخلاف، ج۶، ص۶۵.    
[۱۱۶] فاضل الآبی، حسن بن ابی‌طالب، کشف الرموز، ج۱، ص۳۶۷.    
[۱۱۷] خوئی، سید بوالقاسم، کتاب الحج، ج۵، ص۲۱۸.    
و مالکی
[۱۱۸] ابن انس، مالک، الموطّا، ج۱، ص۳۸۷.    
به دلیل احادیث
[۱۱۹] طوسی، محمد بن حسن، التهذیب، ج۵، ص۲۰۷-۲۰۸.    
[۱۲۰] ابن انس، مالک، الموطّا، ج۱، ص۳۸۷.    
[۱۲۱] ابن قدامه مقدسی، موفق‌الدین، المغنی، ج۹، ص۴۵۸.    
مشارکت حج‌گزار با دیگری در قربانی واجب یک بدنه جائز نیست و هرکس باید به گونه مستقل یک قربانی داشته باشد. شافعیان
[۱۲۲] نووی، ابوزکریا، المجموع، ج۸، ص۳۹۷-۳۹۸.    
و حنفیان
[۱۲۳] سرخسی، محمد بن احمد، المبسوط، ج۴، ص۱۳۱-۱۳۲.    
[۱۲۴] سمرقندی، علاءالدین‌محمد، تحفة الفقهاء، ج۳، ص۸۵.    
[۱۲۵] کاسانی، علاءالدین، بدائع الصنائع، ج۲، ص۲۱۷.    
و حنبلیان
[۱۲۶] ابن قدامه مقدسی، موفق‌الدین، المغنی، ج۹، ص۴۵۸.    
[۱۲۷] ابن قدامه مقدسی، موفق‌الدین، المغنی، ج۳، ص۴۷۴.    
به پشتوانه روایات
[۱۲۸] دارمی، ابومحمد، سنن الدارمی، ج۲، ص۱۲۴۴.    
[۱۲۹] قشیری نیسابوری، مسلم بن حجاج، صحیح مسلم، ج۲، ص۹۵۵-۹۵۶.    
[۱۳۰] ابن ماجه، محمد بن یزید، سنن ابن ماجه، ج۲، ص۱۰۴۷.    
به جواز اشتراک چند تن در قربانی کردن یک بدنه به صورت مستحب یا واجب باور دارند احکام و آداب ویژه نحر بدنه در منابع فقهی به تفصیل یاد شده است.

افزون بر قربانی حج، در شماری از موارد دیگر نیز قربانی کردن بدنه، واجب به شمار رفته است، از جمله به عنوان کفاره برخی از کارها که عبارتند از:

۵.۱ - آمیزش جنسی

آمیزش جنسی به باور فقیهان امامی،
[۱۳۱] طوسی، محمد بن حسن، المبسوط، ج۱، ص۳۳۶.    
[۱۳۲] طوسی، محمد بن حسن، المبسوط، ج۱، ص۳۳۸.    
[۱۳۳] ابن ادریس حلی، فخرالدین، السرائر، ج۱، ص۵۴۹.    
[۱۳۴] ابن ادریس حلی، فخرالدین، السرائر، ج۱، ص۵۵۱-۵۵۲.    
[۱۳۵] ابن ادریس حلی، فخرالدین، السرائر، ج۱، ص۵۷۴.    
[۱۳۶] تبریزی، میرزا جواد، مناسک حج، ص۱۱۱.    
شافعی
[۱۳۷] شافعی، محمد بن ادریس، الام، ج۲، ص۲۳۹.
[۱۳۸] رافعی، عبدالکریم، فتح العزیز، ج۷، ص۴۷۲.    
[۱۳۹] نووی، ابوزکریا، المجموع، ج۷، ص۴۱۴.    
[۱۴۰] نووی، ابوزکریا، المجموع، ج۷، ص۴۰۵-۴۰۶.    
و مالکی
[۱۴۱] ابن انس، مالک، الموطّا، ج۱، ص۳۸۱-۳۸۲.    
[۱۴۲] نک:دسوقی، محمد، حاشیة الدسوقی، ج۲، ص۶۸-۶۹.    
[۱۴۳] نک:ازهری، صالح بن عبدالسمیع، الثمر الدانی، ص۳۸۰.    
به دلیل احادیث
[۱۴۴] کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۴، ص۳۷۳-۳۷۴.    
[۱۴۵] بیهقی، ابوبکر، السنن الکبری، ج۵، ص۲۷۵.    
کفاره آمیزش جنسی در حال احرام حج یا عمره، قربانی کردن بدنه است فقیهان حنبلی
[۱۴۶] ابن قدامه مقدسی، موفق‌الدین، المغنی، ج۳، ص۳۰۹.    
[۱۴۷] بهوتی، منصور بن یونس، کشاف القناع، ج۲، ص۴۵۶.    
و حنفی
[۱۴۸] سرخسی، محمد بن احمد، المبسوط، ج۴، ص۴۰.    
[۱۴۹] کاسانی، علاءالدین، بدائع الصنائع، ج۲، ص۲۱۸.    
به پشتوانه روایات
[۱۵۰] ابن ابی‌شیبه، ابوبکر، المصنف، ج۳، ص۱۳۹.    
[۱۵۱] بیهقی، ابوبکر، السنن الکبری، ج۵، ص۲۷۵.    
فقط کفاره آمیزش جنسی در حج را قربانی بدنه می‌دانند به باور فقیهان حنفی
[۱۵۲] سرخسی، محمد بن احمد، المبسوط، ج۴، ص۵۷.    
[۱۵۳] کاسانی، علاءالدین، بدائع الصنائع، ج۲، ص۲۱۷.    
[۱۵۴] آخوند گلشاهی، آنه طواق، توضیح المسائل از دیدگاه مذهب حنفی، ص۱۶۸.
شرط این وجوب آن است که آمیزش در پی وقوف در عرفه و پیش از حلق و طواف زیارت صورت گرفته باشد مالکیان
[۱۵۵] ابن انس، مالک، المدونة الکبری، ج۱، ص۴۱۵.
[۱۵۶] ابن انس، مالک، الموطّا، ج۱، ص۳۸۲.    
و شماری از شافعیان
[۱۵۷] رافعی، عبدالکریم، فتح العزیز، ج۷، ص۴۷۲.    
[۱۵۸] رافعی، عبدالکریم، فتح العزیز، ج۷، ص۴۷۷.    
[۱۵۹] نووی، ابوزکریا، المجموع، ج۷، ص۴۰۵-۴۰۶.    
و حنبلیان
[۱۶۰] ابن قدامه مقدسی، موفق‌الدین، المغنی، ج۳، ص۴۲۴.    
[۱۶۱] ابن قدامه مقدسی، موفق‌الدین، المغنی، ج۳، ص۴۰۹.    
[۱۶۲] ابن قدامه مقدسی، عبدالرحمن بن محمد، الشرح الکبیر، ج۳، ص۳۲۰.    
شرط کرده‌اند که آمیزش جنسی در پی «تحلل اول» و پیش از «تحلل دوم» رخ داده باشد. فقیهان امامی،
[۱۶۳] طوسی، محمد بن حسن، الخلاف، ج۲، ص۳۷۰.    
[۱۶۴] حلبی، ابوالصلاح، الکافی فی الفقه، ص۲۰۳.    
[۱۶۵] فاضل هندی، ابوالفضل، کشف اللثام، ج۶، ص۴۳۸.    
شافعی،
[۱۶۶] رافعی، عبدالکریم، فتح العزیز، ج۷، ص۴۷۱.    
[۱۶۷] نووی، ابوزکریا، المجموع، ج۷، ص۴۰۹.    
حنبلی
[۱۶۸] بهوتی، منصور بن یونس، کشاف القناع، ج۲، ص۴۵۶.    
و شماری از فقیهان مالکی
[۱۶۹] خرشی، محمد بن عبدالله، شرح مختصر خلیل، ج۲، ص۳۵۸.    
[۱۷۰] نک:رافعی، عبدالکریم، فتح العزیز، ج۷، ص۴۷۱.    
افزون بر مباشرت زن و مرد، آمیزش با هم‌جنس و حیوان را نیز موجب واجب شدن قربانی بدنه دانسته‌اند.

۵.۲ - خودارضایی

خودارضایی بر پایه دیدگاه امامیان،
[۱۷۱] حلبی، ابوالصلاح، الکافی فی الفقه، ص۲۰۳.    
[۱۷۲] ابن ادریس حلی، فخرالدین، السرائر، ج۱، ص۵۵۲.    
[۱۷۳] تبریزی، میرزا جواد، مناسک حج، ص۱۱۴-۱۱۵.    
مالکیان
[۱۷۴] مواق، محمد بن یوسف، مختصر خلیل، ج۴، ص۲۴۲.    
[۱۷۵] خرشی، محمد بن عبدالله، شرح مختصر خلیل، ج۲، ص۳۵۸.    
[۱۷۶] خرشی، محمد بن عبدالله، شرح مختصر خلیل، ج۲، ص۳۶۰.    
[۱۷۷] دسوقی، محمد بن احمد، حاشیة الدسوقی، ج۲، ص۶۸.    
و حنبلیان
[۱۷۸] ابن قدامه مقدسی، عبدالرحمن بن محمد، الشرح الکبیر، ج۳، ص۳۴۱.    
[۱۷۹] بهوتی، منصور بن یونس، کشاف القناع، ج۲، ص۴۵۶.    
به پشتوانه احادیث
[۱۸۰] کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۴، ص۳۷۶.    
[۱۸۱] طوسی، محمد بن حسن، الاستبصار، ج۲، ص۱۹۲-۱۹۳.    
[۱۸۲] طوسی، محمد بن حسن، التهذیب، ج۵، ص۳۲۴.    
و ادله دیگر
[۱۸۳] بهوتی، منصور بن یونس، کشاف القناع، ج۲، ص۴۵۶.    
[۱۸۴] خرشی، محمد بن عبدالله، شرح مختصر خلیل، ج۲، ص۳۶۰.    
کفّاره خودارضایی برای احرام‌گزار، قربانی کردن بدنه است.

۵.۳ - کامیابی جنسی

کامیابی جنسی در صورتی که کامیابی‌های جنسی مانند ملاعبه، بوسیدن و نگاه شهوت‌آمیز با انزال همراه باشد، بر پایه دیدگاه امامیان،
[۱۸۵] حلبی، ابوالصلاح، الکافی فی الفقه، ص۲۰۳.    
[۱۸۶] ابن ادریس حلی، فخرالدین، السرائر، ج۱، ص۵۵۲.    
[۱۸۷] محقق مقدس اردبیلی، احمد، مجمع الفائده، ج۷، ص۲۸.    
مالکیان
[۱۸۸] مواق، محمد بن یوسف، مختصر خلیل، ج۳، ص۳۶۱.    
[۱۸۹] خرشی، محمد بن عبدالله، شرح مختصر خلیل، ج۲، ص۳۵۸.    
[۱۹۰] خرشی، محمد بن عبدالله، شرح مختصر خلیل، ج۲، ص۳۶۰.    
[۱۹۱] دسوقی، محمد بن احمد، حاشیة الدسوقی، ج۲، ص۶۸.    
و حنبلیان
[۱۹۲] ابن قدامه مقدسی، موفق‌الدین، المغنی، ج۳، ص۱۹۷.    
[۱۹۳] ابن قدامه مقدسی، موفق‌الدین، المغنی، ج۳، ص۳۱۰.    
[۱۹۴] ابن قدامه مقدسی، موفق‌الدین، المغنی، ج۳، ص۳۱۲.    
[۱۹۵] ابن قدامه مقدسی، عبدالرحمن بن محمد، الشرح الکبیر، ج۳، ص۳۴۱.    
[۱۹۶] بهوتی، منصور بن یوسف، کشاف القناع، ج۲، ص۴۵۶.    
به استناد احادیث
[۱۹۷] کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۴، ص۳۷۵.    
[۱۹۸] کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۴، ص۳۷۷.    
[۱۹۹] طوسی، محمد بن حسن، الاستبصار، ج۲، ص۱۹۲-۱۹۳.    
[۲۰۰] طوسی، محمد بن حسن، التهذیب، ج۵، ص۳۲۴.    
و ادله دیگر
[۲۰۱] ابن قدامه مقدسی، موفق‌الدین، المغنی، ج۳، ص۳۱۰.    
[۲۰۲] ابن قدامه مقدسی، عبدالرحمن بن محمد، الشرح الکبیر، ج۳، ص۳۳۹.    
از جمله آیه ۱۹۷ سوره بقره
[۲۰۳] بقره/سوره۲، آیه۱۹۷.    
قربانی بدنه به عنوان کفاره، واجب می‌شود به باور شماری از فقیهان امامی
[۲۰۴] مفید، محمد بن محمد، المقنعه، ص۴۳۴.    
[۲۰۵] طوسی، محمد بن حسن، المبسوط، ج۱، ص۳۳۸.    
[۲۰۶] محقق مقدس اردبیلی، مجمع الفائده، ج۷، ص۲۷.    
و نیز مشهور فقیهان مالکی
[۲۰۷] ازهری، صالح بن عبدالسمیع، الثمر الدانی، ص۳۸۰.    
حتی اگر این قبیل کامیابی‌ها به انزال نینجامد، کفاره بدنه واجب است.

۵.۴ - عقد نکاح توسط احرام‌گزار

انعقاد عقد نکاح به دست احرام‌گزار، به باور فقیهان امامی
[۲۰۸] ابن ادریس حلی، فخرالدین، السرائر، ج۱، ص۵۵۳.    
[۲۰۹] بهجت، محمدتقی، مناسک حج، ص۸۸.
[۲۱۰] تبریزی، میرزا جواد، مناسک حج، ص۱۱۵.    
به دلیل احادیث.
[۲۱۱] کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۴، ص۳۷۲، ح۵.    
[۲۱۲] طوسی، محمد بن حسن، التهذیب، ج۵، ص۳۳۱.    


۵.۵ - ترک عمدی عرفات

بیرون رفتن عمدی از عرفات پیش از غروب روز عرفه و بازنگشتن به آن جا تا غروب، بر پایه دیدگاه مشهور امامیان
[۲۱۳] حلی، حسن بن یوسف، تذکرة الفقهاء، ج۸، ص۱۸۶-۱۸۹.    
[۲۱۴] نجفی جواهری، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۱۹، ص۲۸.    
[۲۱۵] خوئی، سید ابوالقاسم، کتاب الحج، ج۵، ص۱۴۹-۱۵۰.    
به پشتوانه احادیث
[۲۱۶] کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۴، ص۴۶۸.    
[۲۱۷] طوسی، محمد بن حسن، التهذیب، ج۵، ص۱۸۶.    
حتی شماری برآنند که در صورت بازگشت به عرفات تا غروب نیز کفاره بدنه بر حج‌گزار واجب است.
[۲۱۸] حلی، یحیی بن سعید، نزهة الناظر، ص۵۷.    


۵.۶ - ادا نکردن طواف زیارت

ادا نکردن طواف زیارت به سبب جهل یا فراموشی و آمیزش با همسر در پی حج، بر پایه دیدگاه شماری از فقیهان امامی
[۲۱۹] طوسی، محمد بن حسن، النهایه، ص۲۴۰.    
[۲۲۰] نک:حلی، حسن بن یوسف، تحریر الاحکام، ج۱، ص۵۹۰-۵۹۱، تحقیق:ابراهیم بهادری.    
به پشتوانه احادیث.
[۲۲۱] کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۴، ص۳۷۸.    
[۲۲۲] طوسی، محمد بن حسن، الاستبصار، ج۲، ص۲۲۸.    
[۲۲۳] طوسی، محمد بن حسن، التهذیب، ج۵، ص۱۲۷-۱۲۸.    


۵.۷ - طواف زیارت در حال جنابت

ادای طواف زیارت در حال جنابت و اعاده نکردن آن با شرایط کامل، بر پایه دیدگاه فقیهان حنفی.
[۲۲۴] سرخسی، محمد بن احمد، المبسوط، ج۴، ص۳۸-۳۹.    
[۲۲۵] ابن عابدین، محمدامین بن عمر، الدر المختار، ج۲، ص۶۱۵.    
[۲۲۶] آخوند گلشاهی، آنه طواق، توضیح المسائل از دیدگاه مذهب حنفی، ص۱۶۸.


۵.۸ - سوگند دروغ خوردن

سوگند دروغ خوردن به خداوند برای بار سوم، به باور مشهور فقیهان امامی
[۲۲۷] بحرانی، یوسف، الحدائق الناضره، ج۱۵، ص۴۶۵-۴۶۷.    
[۲۲۸] نراقی، مولی احمد، مستند الشیعه، ج۱۳، ص۲۹۰-۲۹۲.    
[۲۲۹] نجفی جواهری، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۲۰، ص۴۲۰-۴۲۲.    
به دلیل احادیث.
[۲۳۰] صدوق، محمد بن علی، من لا یحضره الفقیه، ج۲، ص۳۲۹.    


۵.۹ - فساد حج و عمره

فساد حج بر پایه دیدگاه فقیهان امامی،
[۲۳۱] طوسی، محمد بن یعقوب، الخلاف، ج۲، ص۳۶۲.    
[۲۳۲] طوسی، محمد بن یعقوب، الخلاف، ج۲، ص۳۷۱.    
شافعی،
[۲۳۳] نووی، ابوزکریا، المجموع، ج۷، ص۳۸۹.    
مالکی
[۲۳۴] ابن انس، مالک، الموطّا، ج۱، ص۳۸۲.    
[۲۳۵] صعیدی عدوی، علی، حاشیة العدوی، ج۱، ص۵۵۸-۵۵۹.    
[۲۳۶] باجی، سلیمان بن خلف، المنتقی، ج۳، ص۳.    
و حنبلی
[۲۳۷] ابن قدامه مقدسی، موفق‌الدین، المغنی، ج۳، ص۴۲۳.    
و نیز فساد عمره به باور فقیهان امامی،
[۲۳۸] طوسی، محمد بن یعقوب، الخلاف، ج۲، ص۳۷۱.    
[۲۳۹] موسوی عاملی، سید محمد، مدارک الاحکام، ج۸، ص۴۲۲.    
شافعی
[۲۴۰] نووی، ابوزکریا، المجموع، ج۷، ص۲۳۹.    
و مالکی
[۲۴۱] باجی، سلیمان بن خلف، المنتقی، ج۳، ص۳.    
به پشتوانه احادیث.
[۲۴۲] کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۴، ص۳۷۳.    
[۲۴۳] بیهقی، ابوبکر، السنن الکبری، ج۵، ص۲۷۵.    
[۲۴۴] طوسی، محمد بن حسن، التهذیب، ج۵، ص۳۲۴.    


۵.۱۰ - ناتوانی ازادای حج با پای پیاده

ناتوانی از ادای حج با پای پیاده که به موجب نذر واجب شده باشد، به باور شماری از فقیهان امامی
[۲۴۵] طوسی، محمد بن یعقوب، المبسوط، ج۱، ص۳۰۳.    
[۲۴۶] فیاض، محمد اسحاق، تعالیق مبسوطه، ج۸، ص۳۲۲.    
به پشتوانه روایات.
[۲۴۷] طوسی، محمد بن حسن، الاستبصار، ج۲، ص۱۴۹.    
[۲۴۸] طوسی، محمد بن حسن، الاستبصار، ج۴، ص۴۹.    
[۲۴۹] طوسی، محمد بن حسن، التهذیب، ج۸، ص۳۱۵.    


۵.۱۱ - کشتن شترمرغ

کشتن شترمرغ، به باور فقیهان امامی،
[۲۵۰] ابن بابویه، علی، فقه الرضا، ص۲۲۷.    
[۲۵۱] حلبی، ابوالصلاح، الکافی فی الفقه، ص۲۰۵.    
شافعی،
[۲۵۲] شافعی، محمد بن ادریس، الام، ج۲، ص۲۰۹.
حنبلی
[۲۵۳] ابن قدامه، عبدالله، المغنی، ج۳، ص۴۴۱.    
[۲۵۴] ابن قدامه، عبدالله، المغنی، ج۳، ص۴۴۷.    
و مالکی
[۲۵۵] ابن انس، مالک، الموطّا، ج۱، ص۴۱۵.    
[۲۵۶] دسوقی، محمد بن احمد، حاشیة الدسوقی، ج۲، ص۸۱-۸۲.    
به استناد احادیث.
[۲۵۷] صنعانی، عبدالرزاق، المصنف، ج۴، ص۳۹۸-۳۹۹.    
[۲۵۸] دار قطنی، علی بن عمر، سنن الدارقطنی، ج۳، ص۲۷۵.    
[۲۵۹] طوسی، محمد بن حسن، التهذیب، ج۵، ص۳۴۱.    


۵.۱۲ - نابود کردن تخم شترمرغ

نابود کردن تخم شترمرغ به باور مشهور فقیهان امامی
[۲۶۰] سبزواری، محمدباقر، کفایة الاحکام، ج۱، ص۳۱۲.    
[۲۶۱] نراقی، مولی احمد، مستند الشیعه، ج۱۳، ص۱۶۸.    
به پشتوانه احادیث
[۲۶۲] کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۴، ص۳۸۹.    
[۲۶۳] طوسی، محمد بن حسن، التهذیب، ج۵، ص۳۵۵.    
[۲۶۴] طوسی، محمد بن حسن، الاستبصار، ج۲، ص۲۰۱-۲۰۲.    
کفاره آن در صورت زنده بودن جوجه، قربانی کردن یک شتر بکر و در غیر این صورت، قربانی کردن بچه شتر پدید آمده از اقدام احرام‌گزار به جفت‌گیری دو شتر نر و ماده است.
[۲۶۵] محقق مقدس اردبیلی، احمد، مجمع الفائده، ج۶، ص۳۶۹.    
[۲۶۶] محقق سبزواری، محمدباقر بن محمد، ذخیرة المعاد، ج۳، ص۶۰۵.    
[۲۶۷] فیض کاشانی، محمدمحسن، مفاتیح الشرائع، ج۱، ص۳۲۳.    


۵.۱۳ - کشتن الاغ وحشی

کشتن الاغ وحشی، به باور شماری از فقیهان امامی
[۲۶۸] صدوق، محمد بن علی، المقنع، ص۲۴۶.    
به دلیل شماری از احادیث
[۲۶۹] کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۴، ص۳۸۵.    
البته بیشتر امامیان کفاره آن را قربانی کردن گاو دانسته‌اند
[۲۷۰] مفید، محمد بن محمد، المقنعه، ص۴۳۵.    
[۲۷۱] حلبی، ابوالصلاح، الکافی فی الفقه، ص۲۰۵.    
[۲۷۲] طوسی، ممد بن حسن، المبسوط، ج۱، ص۳۴۰.    
که مستند به احادیثی دیگر است.
[۲۷۳] کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۴، ص۳۸۵-۳۸۶.    
[۲۷۴] صدوق، محمد بن علی، من لا یحضره الفقیه، ج۲، ص۳۶۵.    
[۲۷۵] طوسی، محمد بن حسن، التهذیب، ج۵، ص۳۴۱.    
[۲۷۶] طوسی، محمد بن حسن، التهذیب، ج۵، ص۳۴۳.    
شماری نیز با جمع کردن میان دو دسته احادیث و حمل احادیث وجوب کفاره بدنه بر استحباب، به تخییر میان قربانی بدنه یا گاو باور دارند.
[۲۷۷] نک:حلی، حسن بن یوسف، مختلف الشیعه، ج۴، ص۹۵.    
[۲۷۸] نک:حلی، حسن بن یوسف، مختلف الشیعه، ج۴، ص۹۶-۹۷.    
[۲۷۹] نک:موسوی عاملی، سید محمد، مدارک الاحکام، ج۸، ص۳۲۶.    
[۲۸۰] تبریزی، جواد، مناسک حج، تبریزی، ص۱۰۵.    


۵.۱۴ - کشتن فیل

کشتن فیل، بر پایه دیدگاه مالکیان
[۲۸۱] مواق، محمد بن یوسف، مختصر خلیل، ص۷۵.    
[۲۸۲] دسوقی، محمد بن احمد، حاشیة الدسوقی، ج۲، ص۸۲.    
[۲۸۳] صعیدی عدوی، علی، حاشیة العدوی، ج۱، ص۵۶۱.    
که کفاره آن قربانی کردن یک شتر دو کوهانه است.
[۲۸۴] مواق، محمد بن یوسف، مختصر خلیل، ص۷۵.    
[۲۸۵] دسوقی، محمد بن احمد، حاشیة الدسوقی، ج۲، ص۸۲.    
[۲۸۶] صعیدی عدوی، علی، حاشیة العدوی، ج۱، ص۵۶۱.    
به باور مشهور فقیهان امامی
[۲۸۷] قاضی ابن البراج، عبدالعزیز، المهذب، ج۱، ص۲۰۱-۲۰۲.    
[۲۸۸] حلی، حسن بن یوسف، تحریر الاحکام، ج۲، ص۵۴-۵۵، تحقیق ابراهیم بهادری.    
[۲۸۹] موسوی عاملی، سید محمد، مدارک الاحکام، ج۸، ص۶۲.    
به پشتوانه احادیث
[۲۹۰] کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۴، ص۳۸۵.    
در صورت ناممکن بودن قربانی کردن بدنه، باید بدل آن ادا شود که هم در بیشتر کفارات و هم در نذر، به ترتیب قربانی کردن هفت گوسفند و ۱۸ روز روزه گرفتن است فقیهان مالکی،
[۲۹۱] ابن انس، مالک، المدونة الکبری، ج۱، ص۴۷۷.
[۲۹۲] مواق، محمد بن یوسف، مختصر خلیل، ص۸۶.    
[۲۹۳] دردیر، احمد بن محمد، الشرح الکبیر، ج۲، ص۱۶۳.    
شافعی
[۲۹۴] شافعی، محمد بن ادریس، الام، ج۲، ص۲۸۳.
[۲۹۵] شافعی، محمد بن ادریس، الام، ج۷، ص۷۳.
و شماری از فقیهان امامی
[۲۹۶] محق حلی، نجم‌الدین، شرائع الاسلام، ج۳، ص۷۳۰.    
[۲۹۷] حلی، حسن بن یوسف، تحریر الاحکام، ج۱، ص۶۲۹، تحقیق ابراهیم بهادری.    
[۲۹۸] حلی، فخرالمحققین، ایضاح الفوائد، ج۴، ص۷۴.    
بدل بدنه را در نذر، به ترتیب قربانی کردن گاو یا هفت گوسفند؛ و فقیهان حنبلی
[۲۹۹] ابن قدامه مقدسی، موفق‌الدین، المغنی، ج۳، ص۴۷۳-۴۷۴.    
[۳۰۰] بهوتی، منصور بن یونس، کشاف القناع، ج۲، ص۴۶۲-۴۶۳.    
تنها قربانی کردن هفت گوسفند دانسته‌اند به باور فقیهان امامی به پشتوانه احادیث
[۳۰۱] کلینی، محمد یعقوب، الکافی، ج۴، ص۳۷۴-۳۸۵.    
بدل قربانی بدنه در کفاره صید، به ترتیب اطعام ۶۰ مسکین، دو ماه روزه گرفتن و ۱۸ روز روزه گرفتن است
[۳۰۲] مفید، محمد بن محمد، المقنعه، ص۴۳۵.    
[۳۰۳] حلی، حسن بن یوسف، تحریر الاحکام، ج۲، ص۵۴-۵۵، تحقیق ابراهیم بهادری.    
[۳۰۴] تبریزی، میرزا جواد، مناسک حج، ص۱۰۵.    
به باور فقیهان مالکی و حنبلی به پشتوانه آیه ۹۵ سوره مائده
[۳۰۵] مائده/سوره۵، آیه۹۵.    
این بدل، خرید غذا معادل ارزش بدنه و اطعام مساکین با آن یا یک روز روزه گرفتن به ازای غذای هر مسکین است.
[۳۰۶] ابن انس، مالک، المدونة الکبری، ج۱، ص۳۷۳.
[۳۰۷] بهوتی، منصور بن یونس، کشاف القناع، ج۲، ص۴۵۲.    
فقیهان امامی
[۳۰۸] حلی، حسن بن یوسف، تذکرة الفقهاء، ج۸، ص۴۷.    
[۳۰۹] شهید اول، شمس‌الدین، الدروس، ج۱، ص۳۷۲.    
و شافعی
[۳۱۰] شافعی، محمد بن ادریس، الام، ج۲، ص۲۴۰.
[۳۱۱] نووی، ابوزکریا، المجموع، ج۷، ص۳۸۵.    
برآنند که بدل قربانی بدنه در افساد حج مانند آمیزش جنسی، به ترتیب عبارت است از: قربانی کردن گاو، قربانی نمودن هفت گوسفند و فراهم ساختن غذا به‌ اندازه بهای بدنه و صدقه دادن آن فقیهان حنبلی این بدل را ۱۰ روز روزه گرفتن، سه روز در ایام حج و هفت روز در پی بازگشت از حج، دانسته‌اند.
[۳۱۲] ابن قدامه مقدسی، عبدالرحمن بن محمد، الشرح الکبیر، ج۳، ص۳۱۵.    
[۳۱۳] بهوتی، منصور بن یونس، کشاف القناع، ج۲، ص۴۵۶.    


از جمله آداب سفارش شده و مستحب درباره بدنه، «اِشعار» (شکافتن کوهان شتر و آغشته نمودن آن با خون خود شتر)، «تقلید» (آویزان کردن کفش یا طناب بر گردن حیوان) و «تجلیل» (پوشاندن قربانی با پارچه یا چیزی مانند آن) است فقیهان امامی
[۳۱۴] حلی، حسن بن یوسف، تذکرة الفقهاء، ج۷، ص۲۵۷.    
[۳۱۵] حلی، حسن بن یوسف، منتهی المطلب، ج۱۰، ص۲۴۳، مشهد، مجمع البحوث الاسلامیة‌.    
[۳۱۶] بحرانی، یوسف، الحدائق، ج۱۵، ص۵۱-۵۲.    
و شماری از فقیهان اهل سنت
[۳۱۷] قرطبی، شمس‌الدین، تفسیر قرطبی، ج۶، ص۴۰.    
[۳۱۸] ابن حزم، علی بن احمد، المحلی، ج۷، ص۱۱۰.    
[۳۱۹] ابن انس، مالک، الموطّا، ج۱، ص۳۹۴.    
اِشعار را ویژه شتر دانسته‌اند.

(۱) احکام و آداب حج، سید گلپایگانی (م،۱۴۱۴ق)، قم، دار القرآن الکریم، ۱۴۱۳ق.
(۲) اخبار مکه، ازرقی (م،۲۴۸ق)، به کوشش رشدی الصالح، مکه، مکتبة الثقافه، ۱۴۱۵ق.
(۳) الاستبصار، طوسی (م ۴۶۰ق)، به کوشش موسوی، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۶۳ش.
(۴) الاقتصاد الهادی، طوسی (م،۴۶۰ق)، تهران، مکتبة جامع چهل ستون، ۱۴۰۰ق.
(۵) الام، شافعی (م ۲۰۴ق)، بیروت، دار الفکر، ۱۴۰۳ق.
(۶) امتاع الاسماع، مقریزی (م،۸۴۵ق)، به کوشش محمد عبدالحمید، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۲۰ق.
(۷) الامثل، مکارم شیرازی، قم، مدرسه امام علی بن ابی‌طالب (علیه‌السّلام)، ۱۴۲۱ق.
(۸) الانتصار، سید مرتضی (م،۴۳۶ق)، قم، النشر الاسلامی، ۱۴۱۵ق.
(۹) ایضاح الفوائد، محمد بن حسن بن یوسف حلی (م،۷۷۱ق)، به کوشش اشتهاردی و دیگران، قم، العلمیه، ۱۳۸۷ق.
(۱۰) البدایة و النهایه، ابن کثیر (م،۷۷۴ق)، به کوشش علی شیری، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۸ق.
(۱۱) بدائع الصنائع، علاءالدین کاسانی (م،۵۸۷ق)، پاکستان، المکتبة الحبیبیه، ۱۴۰۹ق.
(۱۲) تاریخ مدینة دمشق، ابن عساکر (م،۵۷۱ق)، به کوشش علی شیری، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۵ق.
(۱۳) تاریخ الیعقوبی، احمد بن یعقوب (م،۲۹۲ق)، بیروت، دار صادر، ۱۴۱۵ق.
(۱۴) تحریر الاحکام الشرعیه، علامه حلی (م،۷۲۶ق)، به کوشش بهادری، قم، مؤسسة الامام الصادق (علیه‌السّلام)، ۱۴۲۰ق.
(۱۵) تحفة الفقهاء، علاءالدین سمرقندی (م،۵۳۵/۵۳۹ق)، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۴ق.
(۱۶) تذکرة الفقهاء، علامه حلی (م،۷۲۶ق)، قم، آل البیت، ۱۴۱۴ق.
(۱۷) تعالیق مبسوطه، محمد اسحق فیاض، انتشارات محلاتی.
(۱۸) تفسیر بغوی (معالم التنزیل)، بغوی (م،۵۱۰ق)، به کوشش خالد عبدالرحمن، بیروت، دار المعرفه.
(۱۹) تفسیر سمعانی (تفسیر القرآن)، منصور سمعانی (م،۴۸۹ق)، به کوشش غنیم و یاسر، ریاض، دار الوطن، ۱۴۱۸ق.
(۲۰) تفسیر قرطبی (الجامع لاحکام القرآن)، قرطبی (م،۶۷۱ق)، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۵ق.
(۲۱) التفسیر الکبیر، فخر الرازی (م،۶۰۶ق)، قم، دفتر تبلیغات، ۱۴۱۳ق.
(۲۲) تفسیر واحدی (الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز)، واحدی (م،۴۶۸ق)، به کوشش داودی، بیروت، دار القلم، ۱۴۱۵ق.
(۲۳) توضیح المسائل از دیدگاه مذهب حنفی، آنه طواق آخوند گلشاهی، مؤلف، ۱۳۸۶ش.
(۲۴) تهذیب الاحکام، طوسی (م،۴۶۰ق)، به کوشش موسوی و آخوندی، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۶۵ش.
(۲۵) تهذیب الکمال، مزی (م،۷۴۲ق)، به کوشش بشار عواد، بیروت، الرساله، ۱۴۱۵ق.
(۲۶) الثمر الدانی، آبی ازهری (م،۱۳۳۰ق)، بیروت، المکتبة الثقافیه
(۲۷) جامع المقاصد، کرکی (م،۹۴۰ق)، قم، آل البیت، ۱۴۱۱ق.
(۲۸) الجامع للشرائع، یحیی بن سعید حلی (م،۶۹۰ق)، به کوشش گروهی از فضلا، قم، سید الشهداء، ۱۴۰۵ق.
(۲۹) جوامع الجامع، طبرسی (م،۵۴۸ق)، قم، النشر الاسلامی، ۱۴۱۸ق.
(۳۰) حاشیة الدسوقی، دسوقی (م،۱۲۳۰ق)، احیاء الکتب العربیه.
(۳۱) حاشیة العدوی، علی صعیدی عدوی (م،۱۱۸۹ق)، به کوشش البقاعی، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۲ق.
(۳۲) حاشیة رد المحتار، ابن عابدین (م،۱۲۵۲ق)، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۵ق.
(۳۳) الحدائق الناضره، یوسف بحرانی (م،۱۱۸۶ق)، به کوشش آخوندی، قم، نشر اسلامی، ۱۳۶۳ش.
(۳۴) الخلاف، طوسی (م،۴۶۰ق)، به کوشش خراسانی و دیگران، قم، نشر اسلامی، ۱۴۰۷ق.
(۳۵) الدروس الشرعیه، شهید اول (م،۷۸۶ق)، قم، نشر اسلامی، ۱۴۱۲ق.
(۳۶) دعائم الاسلام، نعمان مغربی (م،۳۶۳ق)، به کوشش فیضی، قاهره، دار المعارف، ۱۳۸۳ق.
(۳۷) ذخیرة المعاد، محمدباقر سبزواری (م،۱۰۹۰ق)، آل البیت.
(۳۸) رسالة ابن ابی‌زید، قیروانی (م،۳۸۹ق)، به کوشش الازهری، بیروت، المکتبة الثقافیه.
(۳۹) روح المعانی، آلوسی (م،۱۲۷۰ق)، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
(۴۰) روضة الطالبین، نووی (م،۶۷۶ق)، به کوشش عادل احمد و علی محمد، بیروت، دار الکتب العلمیه.
(۴۱) ریاض المسائل، سید علی طباطبائی (م،۱۲۳۱ق)، قم، النشر الاسلامی، ۱۴۲۲ق.
(۴۲) السرائر، ابن ادریس (م،۵۹۸ق)، قم، نشر اسلامی، ۱۴۱۱ق.
(۴۳) سنن ابن ماجه، ابن ماجه (م،۲۷۵ق)، به کوشش محمد فؤاد، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۳۹۵ق.
(۴۴) سنن ابی‌داود، سجستانی (م،۲۷۵ق)، به کوشش سعید محمد اللحام، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۰ق.
(۴۵) سنن الدارقطنی، دار قطنی (م،۳۸۵ق)، به کوشش مجدی الشوری، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۷ق.
(۴۶) سنن الدارمی، دارمی (م،۲۵۵ق)، احیاء السنة النبویه.
(۴۷) السنن الکبری، بیهقی (م،۴۵۸ق)، بیروت، دار الفکر.
(۴۸) سیر اعلام النبلاء، ذهبی (م،۷۴۸ق)، به کوشش گروهی از محققان، بیروت، الرساله، ۱۴۱۳ق.
(۴۹) شرائع الاسلام، محقق حلی (م،۶۷۶ق)، به کوشش سید صادق شیرازی، تهران، استقلال، ۱۴۰۹ق.
(۵۰) الشرح الکبیر، ابوالبرکات (م،۱۲۰۱ق)، مصر، دار احیاء الکتب العربیه.
(۵۱) الشرح الکبیر، عبدالرحمن بن قدامه (م،۶۸۲ق)، بیروت، دار الکتب العلمیه.
(۵۲) شرح مختصر خلیل، محمد بن عبدالله خرشی (م،۱۱۰۱ق)، بیروت، دار الفکر.
(۵۳) الصحاح، جوهری (م،۳۹۳ق)، به کوشش العطار، بیروت، دار العلم للملایین، ۱۴۰۷ق.
(۵۴) صحیح البخاری، بخاری (م،۲۵۶ق)، بیروت، دار الفکر، ۱۴۰۱ق.
(۵۵) صحیح مسلم، مسلم (م،۲۶۱ق)، بیروت، دار الفکر.
(۵۶) علل الشرائع، صدوق (م،۳۸۱ق)، به کوشش بحر العلوم، نجف، المکتبة الحیدریه، ۱۳۸۵ق.
(۵۷) العین، خلیل (م،۱۷۵ق)، به کوشش المخزومی و السامرائی، دار الهجره، ۱۴۰۹ق.
(۵۸) غنیة النزوع، ابن زهره حلبی (م،۵۸۵ق)، به کوشش بهادری، قم، مؤسسه امام صادق۷، ۱۴۱۷ق.
(۵۹) فتح العزیز، عبدالکریم بن محمد رافعی (م،۶۲۳ق)، دار الفکر.
(۶۰) فتح الوهاب، زکریا بن محمد انصاری (م،۹۳۶ق)، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۸ق.
(۶۱) فقه الرضا (علیه‌السّلام)، علی بن بابویه (م،۳۲۹ق)، مشهد، المؤتمر العالمی للامام الرضا (علیه‌السّلام)، ۱۴۰۶ق.
(۶۲) فقه الصادق (علیه‌السّلام)، سید محمدصادق روحانی، قم، دار الکتاب، ۱۴۱۳ق.
(۶۳) الکافی، کلینی (م،۳۲۹ق)، به کوشش غفاری، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۷۵ش.
(۶۴) الکافی فی الفقه، ابوالصلاح حلبی (م،۴۴۷ق)، به کوشش استادی، اصفهان، مکتبة امیرالمؤمنین (علیه‌السّلام)، ۱۴۰۳ق.
(۶۵) کتاب الحج، محاضرات خوئی (م،۱۴۱۳ق)، الخلخالی، قم، مدرسة دار العلم، ۱۴۱۰ق.
(۶۶) کشاف القناع، منصور بهوتی (م،۱۰۵۱ق)، به کوشش محمد حسن، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۸ق.
(۶۷) کشف الرموز، فاضل آبی (م،۶۹۰ق)، به کوشش اشتهاردی و یزدی، قم، نشر اسلامی، ۱۴۰۸ق.
(۶۸) کشف اللثام، فاضل هندی (م،۱۱۳۷ق)، قم، نشر اسلامی، ۱۴۱۶ق.
(۶۹) کفایة الاحکام (کفایة الفقه)، محمدباقر سبزواری (م،۱۰۹۰ق)، به کوشش الواعظی، قم، النشر الاسلامی، ۱۴۲۳ق.
(۷۰) لسان العرب، ابن منظور (م،۷۱۱ق)، قم، ادب الحوزه، ۱۴۰۵ق.
(۷۱) المبسوط، سرخسی (م،۴۸۳ق)، بیروت، دار المعرفه، ۱۴۰۶ق.
(۷۲) مجمع البیان، طبرسی (م،۵۴۸ق)، به کوشش گروهی از علما، بیروت، اعلمی، ۱۴۱۵ق.
(۷۳) مجمع الفائدة و البرهان، محقق اردبیلی (م،۹۹۳ق)، به کوشش عراقی و دیگران، قم، انتشارات اسلامی، ۱۴۱۶ق.
(۷۴) المجموع شرح المهذب، نووی (م،۶۷۶ق)، دار الفکر.
(۷۵) المحلی بالآثار، ابن حزم اندلسی (م،۴۵۶ق)، به کوشش سلیمان بنداری، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۰۵ق.
(۷۶) مختصر خلیل، محمد بن یوسف (م،۸۹۷ق)، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۶ق.
(۷۷) مختلف الشیعه، علامه حلی (م،۷۲۶ق)، قم، النشر الاسلامی، ۱۴۱۲ق.
(۷۸) مدارک الاحکام، سید محمد بن علی موسوی عاملی (م،۱۰۰۹ق)، قم، آل البیت، ۱۴۱۰ق.
(۷۹) المدونة الکبری، مالک بن انس (م،۱۷۹ق)، مصر، مطبعة السعاده.
(۸۰) المستدرک علی الصحیحین، حاکم نیشابوری (م،۴۰۵ق)، به کوشش مرعشلی، بیروت، دار المعرفه، ۱۴۰۶ق.
(۸۱) مستمسک العروة الوثقی، سید محسن حکیم (م،۱۳۹۰ق)، قم، مکتبة النجفی، ۱۴۰۴ق.
(۸۲) مستند الشیعه، احمد نراقی (م،۱۲۴۵ق)، قم، آل البیت، ۱۴۱۵ق.
(۸۳) مسند احمد، احمد بن حنبل (م،۲۴۱ق)، بیروت، دار صادر.
(۸۴) المصنّف، ابن ابی‌شیبه (م،۲۳۵ق)، به کوشش سعید محمد، دار الفکر، ۱۴۰۹ق.
(۸۵) المصنّفف عبدالرزاق صنعانی (م،۲۱۱ق)، به کوشش حبیب الرحمن، المجلس العلمی.
(۸۶) معجم الفروق اللغویه، ابوهلال عسکری (م،۳۹۵ق)، قم، انتشارات اسلامی، ۱۴۱۲ق.
(۸۷) معجم مقاییس اللغه، ابن فارس (م،۳۹۵ق)، به کوشش عبدالسلام، قم، دفتر تبلیغات، ۱۴۰۴ق.
(۸۸) المغنی، عبدالله بن قدامه (م،۶۲۰ق)، بیروت، دار الکتب العلمیه.
(۸۹) مفاتیح الشرائع، فیض کاشانی (م،۱۰۹۱ق)، قم، مکتبة النجفی.
(۹۰) المقنع، صدوق (م،۳۸۱ق)، قم، مؤسسة الامام الهادی (علیه‌السّلام)، ۱۴۱۵ق.
(۹۱) المقنعه، مفید (م،۴۱۳ق)، قم، نشر اسلامی، ۱۴۱۰ق.
(۹۲) من لا یحضره الفقیه، صدوق (م،۳۸۱ق)، به کوشش غفاری، قم، نشر اسلامی، ۱۴۰۴ق.
(۹۳) مناسک الحج، سیستانی، قم، ۱۴۱۳ق.
(۹۴) مناسک الحج، گلپایگانی، قم، دار القرآن الکریم، ۱۴۱۳ق.
(۹۵) مناسک حج، بهجت، مهدیه، ۱۴۱۵ق.
(۹۶) مناسک حج، میرزا جواد تبریزی، قم، مهر، ۱۴۱۴ق.
(۹۷) المنتقی شرح الموطا، سلیمان بن خلف باجی (م،۴۷۴ق)، قاهره، مطبعة السعاده.
(۹۸) منتهی المطلب، علامه حلی (م،۷۲۶ق)، مشهد، آستان قدس رضوی، ۱۴۱۲ق.
(۹۹) الموطّا، مالک بن انس (م،۱۷۹ق)، به کوشش محمد فؤاد، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۶ق.
(۱۰۰) المهذب، قاضی ابن البراج (م،۴۸۱ق)، قم، نشر اسلامی، ۱۴۰۶ق.
(۱۰۱) نزهة الناظر، یحیی بن سعید حلی (م،۶۸۹ق)، به کوشش حسینی و واعظی، النجف، مطبعة الآداب، ۱۳۸۶ق.
(۱۰۲) النهایه، طوسی (م،۴۶۰ق)، بیروت، دار الکتاب العربی، ۱۴۰۰ق.
(۱۰۳) النهایه، مبارک ابن اثیر (م،۶۰۶ق)، به کوشش الزاوی و الطناحی، قم، اسماعیلیان، ۱۳۶۷ش.
(۱۰۴) نیل الاوطار، شوکانی (م،۱۲۵۵ق)، بیروت، دار الجیل، ۱۹۷۳م.

۱. ↑ فراهیدی، خلیل بن احمد، العین، ج۸، ص۵۲، «بدن».    
۲. ↑ عسکری، ابوهلال، معجم الفروق اللغویه، ص۹۲-۹۳.    
۳. ↑ ابن فارس، احمد، معجم مقاییس اللغه، ج۱، ص۲۱۱، «بدن».    
۴. ↑ فراهیدی، خلیل بن احمد، العین، ج۸، ص۵۲.    
۵. ↑ جوهری، ابونصر، الصحاح، ج۵، ص۲۰۷۷، «بدن».    
۶. ↑ فراهیدی، خلیل بن احمد، العین، ج۱، ص۲۵۱.    
۷. ↑ جوهری، ابونصر، الصحاح، ج۲، ص۶۹۸.    
۸. ↑ ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، ج۴، ص۴۱۴، «شعر».    
۹. ↑ عسکری، ابوهلال، معجم الفروق اللغویه، ص۹۳.    
۱۰. ↑ ابن اثیر، مجدالدین، النهایه، ج۱، ص۱۰۸، «بدن».    
۱۱. ↑ موسوی عاملی، سید محمد، مدارک الاحکام، ج۸، ص۳۲۱.    
۱۲. ↑ بحرانی، یوسف، الحدائق الناضره، ج۱۵، ص۱۷۵.    
۱۳. ↑ انصاری، زکریا، فتح الوهاب، ج۱، ص۲۶۳.    
۱۴. ↑ کاسانی، علاءالدین، بدائع الصنائع، ج۲، ص۲۲۴.    
۱۵. ↑ ابن قدامة مقدسی، موفق‌الدین، المغنی، ج۳، ص۴۷۴.    
۱۶. ↑ نووی، ابوزکریا، المجموع، ج۸، ص۳۸۳.    
۱۷. ↑ نووی، ابوزکریا، المجموع، ج۸، ص۳۹۵.    
۱۸. ↑ ابن قدامه مقدسی، موفق‌الدین، المغنی، ج۳، ص۴۷۳.    
۱۹. ↑ ابن قدامه مقدسی، موفق‌الدین، المغنی، ج۳، ص۱۹۷.    
۲۰. ↑ ابن قدامه مقدسی، موفق‌الدین، المغنی، ج۳، ص۴۲۴.    
۲۱. ↑ دمشقی حنفی، ابن عابدین، حاشیة رد المحتار، ج۶، ص۳۳۳.    
۲۲. ↑ طباطبائی، سید علی، ریاض المسائل، ج۷، ص۲۵۳.    
۲۳. ↑ طباطبائی، سید علی، ریاض المسائل، ج۷، ص۲۵۵.    
۲۴. ↑ ابن انس، مالک، المدونة الکبری، ج۱، ص۳۸۷.
۲۵. ↑ طوسی، محمد بن حسن، النهایه، ص۲۵۷.    
۲۶. ↑ ابن دریس حلی، فخرالدین، السرائر، ج۳، ص۶۷.    
۲۷. ↑ نووی، ابوزکریا، المجموع، ج۸، ص۴۷۰.    
۲۸. ↑ نووی، ابوزکریا، روضة الطالبین، ج۳، ص۳۳۰.    
۲۹. ↑ کاسانی، علاءالدین، بدائع الصنائع، ج۵، ص۸۵.    
۳۰. ↑ ابن قدامه مقدسی، موفق‌الدین، المغنی، ج۳، ص۳۷۱.    
۳۱. ↑ بهوتی، منصور، کشاف القناع، ج۳، ص۱۸.    
۳۲. ↑ نووی، ابوزکریا، المجموع، ج۸، ص۴۷۰.    
۳۳. ↑ نووی، ابوزکریا، روضة الطالبین، ج۳، ص۳۳۰.    
۳۴. ↑ حج/سوره۲۲، آیه۳۶.    
۳۵. ↑ سمعانی، ابومظفر، تفسیر سمعانی، ج۳، ص۴۳۹.    
۳۶. ↑ طبرسی، فضل بن حسن، جوامع الجامع، ج۲، ص۵۶۰.    
۳۷. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، الامثل، ج۱۰، ص۳۴۹-۳۵۰.    
۳۸. ↑ سمعانی، ابومظفر، تفسیر سمعانی، ج۳، ص۴۳۹.    
۳۹. ↑ بغوی، ابومحمد، تفسیر بغوی، ج۳، ص۳۳۹.    
۴۰. ↑ طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ج۷، ص۱۵۴.    
۴۱. ↑ ابن حنبل، احمد، مسند احمد، ج۱۱، ص۳۰۷.    
۴۲. ↑ شوکانی، محمد بن علی، نیل الاوطار، ج۴، ص۱۱۱.    
۴۳. ↑ الوسی، شهاب‌الدین، روح المعانی، ج۲۷، ص۶۶.    
۴۴. ↑ ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ دمشق، ج۱۵، ص۱۱۳.    
۴۵. ↑ مزی، جمال‌الدین، تهذیب الکمال، ج۷، ص۱۸۵.    
۴۶. ↑ ذهبی، شمس‌الدین، سیر اعلام النبلاء، ج۳، ص۴۹.    
۴۷. ↑ واحدی، علی بن احمد، تفسیر واحدی، ج۱، ص۳۰۷.    
۴۸. ↑ رازی، فخرالدين، التفسیر الکبیر، ج۱۱، ص۱۲۹.
۴۹. ↑ یعقوبی، احمد بن اسحاق، تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۱۰۹.    
۵۰. ↑ ابن کثیر، اسماعیل، البدایة و النهایه، ج۵، ص۱۳۴.    
۵۱. ↑ مقریزی، تقی‌الدین، امتاع الاسماع، ج۲، ص۹۸.    
۵۲. ↑ تقی‌الدین، امتاع الاسماع، ج۹، ص۳۷.    
۵۳. ↑ قاضی نعمان مغربی، ابی حنییفه، دعائم الاسلام، ج۱، ص۳۲۴-۳۲۵.    
۵۴. ↑ صدوق، محمد بن علی، علل الشرائع، ج۲، ص۴۱۲.    
۵۵. ↑ صدوق، محمد بن علی، من لا یحضره الفقیه، ج۲، ص۲۳۷.    
۵۶. ↑ بخاری، محمد بن اسماعیل، صحیح البخاری، ج۲، ص۱۷۲.    
۵۷. ↑ ابن ماجه، محمد بن یزید، سنن ابن ماجه، ج۲، ص۱۰۲۷.    
۵۸. ↑ حاکم نیشابوری، ابوعبدالله، المستدرک، ج۳، ص۵۶.    
۵۹. ↑ ازرقی، محمد بن عبدالله، اخبار مکه، ج۱، ص۲۱۰.    
۶۰. ↑ شریف مرتضی، علی بن حسین، الانتصار، ص۲۳۸.    
۶۱. ↑ طوسی، محمد بن حسن، المبسوط، ج۱، ص۳۰۷-۳۰۸.    
۶۲. ↑ موسوی عاملی، سید محمد، مدارک الاحکام، ج۸، ص۱۵.    
۶۳. ↑ کاسانی، علاءالدین، بدائع الصنائع، ج۲، ص۱۷۲-۱۷۳.    
۶۴. ↑ ابن قدامه مقدسی، موفق‌الدین، المغنی، ج۳، ص۴۱۲.    
۶۵. ↑ نووی، ابوزکریا، المجموع، ج۷، ص۱۷۳.    
۶۶. ↑ بقره/سوره۲، آیه۱۹۶.    
۶۷. ↑ طوسی، محمد بن حسن، التهذیب، ج۵، ص۳۶.    
۶۸. ↑ ابن زهرة، حمزة بن علی، غنیة النزوع، ص۱۸۹.    
۶۹. ↑ محقق ثانی، علی بن حسین، جامع المقاصد، ج۳، ص۲۴۰.    
۷۰. ↑ سیستانی، سید علی، مناسک الحج، ص۱۶۱، مسئله ۱۶۱.    
۷۱. ↑ شافعی، محمد بن ادریس، الام، ج۲، ص۱۵۵.
۷۲. ↑ ابن قدامه مقدسی، موفق‌الدین، المغنی، ج۳، ص۴۶۷.    
۷۳. ↑ رافعی، عبدالکریم، فتح العزیز، ج۷، ص۱۲۶.    
۷۴. ↑ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۴، ص۴۸۹.    
۷۵. ↑ طوسی، محمد بن حسن، التهذیب، ج۵، ص۲۰۴.    
۷۶. ↑ بخاری، محمد بن اسماعيل، صحیح البخاری، ج۱، ص۲۱۳.
۷۷. ↑ قشيری نيسابوری، مسلم بن حجاج، صحیح مسلم، ج۳، ص۴.
۷۸. ↑ بیهقی، ابوبکر، السنن الکبری، ج۱۰، ص۱۴۳.    
۷۹. ↑ طوسی، محمد بن حسن، النهایه، ص۲۵۷.    
۸۰. ↑ نووی، ابوزکریا، المجموع، ج۴، ص۵۳۹-۵۴۰.    
۸۱. ↑ کاسانی، علاءالدین، بدائع الصنائع، ج۵، ص۸۵.    
۸۲. ↑ ابن قدامه مقدسی، موفق‌الدین، المغنی، ج۳، ص۴۷۳.    
۸۳. ↑ حلی، حسن بن یوسف، تذکرة الفقهاء، ج۸، ص۲۶۶.    
۸۴. ↑ موسوی عاملی، سید محمد، مدارک الاحکام، ج۸، ص۴۰.    
۸۵. ↑ فاضل هندی، ابوالفضل، کشف اللثام، ج۶، ص۱۶۹-۱۷۰.    
۸۶. ↑ ابن براج، عبدالعزیز، المهذب، ج۱، ص۲۵۷.    
۸۷. ↑ طوسی، محمد بن حسن، الاقتصاد، ص۳۰۷.    
۸۸. ↑ طوسی، محمد بن حسن، التهذیب، ج۵، ص۲۲۱.    
۸۹. ↑ ابن قدامه مقدسی، موفق‌الدین، المغنی، ج۹، ص۳۹۹.    
۹۰. ↑ طوسی، محمد بن حسن، المبسوط، ج۱، ص۳۷۲.    
۹۱. ↑ محقق مقدس اردبیلی، احمد، مجمع الفائده، ج۷، ص۲۷۳-۲۷۴.    
۹۲. ↑ روحانی، سید محمدصادق، فقه الصادق، ج۱۲، ص۶۴-۶۵.    
۹۳. ↑ ابی ازهری قیروانی، عبدالسمیع، رساله ابن ابی‌زید، ص۳۹۱.    
۹۴. ↑ سرخسی، محمدبن احمد، المبسوط، ج۴، ص۱۴۱-۱۴۲.    
۹۵. ↑ ابن قدامه مقدسی، موفق‌الدین، المغنی، ج۹، ص۴۴۰.    
۹۶. ↑ نووی، ابوزکریا، المجموع، ج۸، ص۳۹۳.    
۹۷. ↑ نووی، ابوزکریا، المجموع، ج۱۹، ص۱۰۱.    
۹۸. ↑ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۴، ص۴۸۹.    
۹۹. ↑ بیهقی، ابوبکر، السنن الکبری، ج۹، ص۴۶۸.    
۱۰۰. ↑ طوسی، محمد بن حسن، التهذیب، ج۵، ص۲۰۴، ح۲۰.    
۱۰۱. ↑ حلی، جمال‌الدین، تحریر الاحکام، ج۱، ص۶۲۴.    
۱۰۲. ↑ محقق ثانی، علی بن حسین، جامع المقاصد، ج۳، ص۲۴۱.    
۱۰۳. ↑ گلپایگانی، سید محمدرضا، مناسک الحج، ص۱۴۷.    
۱۰۴. ↑ سرخسی، محمد بن احمد، المبسوط، ج۴، ص۱۴۱-۱۴۲.    
۱۰۵. ↑ ابن قدامه مقدسی، موفق‌الدین، المغنی، ج۳، ص۴۷۵.    
۱۰۶. ↑ ابن قدامه مقدسی، موفق‌الدین، المغنی، ج۹، ص۴۴۱.    
۱۰۷. ↑ نووی، ابوزکریا، المجموع، ج۸، ص۳۹۹-۴۰۰.    
۱۰۸. ↑ نووی، ابوزکریا، المجموع، ج۸، ص۴۰۴.    
۱۰۹. ↑ سجستانی، ابوداود، سنن ابی داود، ج۳، ص۹۷.    
۱۱۰. ↑ طوسی، محمد بن حسن، التهذیب، ج۵، ص۲۱۳.    
۱۱۱. ↑ طوسی، محمد بن حسن، النهایه، ص۲۵۸.    
۱۱۲. ↑ حلی، حسن بن یوسف، تذکرة الفقهاء، ج۸، ص۲۶۴.    
۱۱۳. ↑ بحرانی، شیخ یوسف، الحدائق، ج۱۷، ص۱۰۰.    
۱۱۴. ↑ طوسی، محمد بن حسن، التهذیب، ج۵، ص۲۱۱، ح۴۷.    
۱۱۵. ↑ طوسی، محمد بن حسن، الخلاف، ج۶، ص۶۵.    
۱۱۶. ↑ فاضل الآبی، حسن بن ابی‌طالب، کشف الرموز، ج۱، ص۳۶۷.    
۱۱۷. ↑ خوئی، سید بوالقاسم، کتاب الحج، ج۵، ص۲۱۸.    
۱۱۸. ↑ ابن انس، مالک، الموطّا، ج۱، ص۳۸۷.    
۱۱۹. ↑ طوسی، محمد بن حسن، التهذیب، ج۵، ص۲۰۷-۲۰۸.    
۱۲۰. ↑ ابن انس، مالک، الموطّا، ج۱، ص۳۸۷.    
۱۲۱. ↑ ابن قدامه مقدسی، موفق‌الدین، المغنی، ج۹، ص۴۵۸.    
۱۲۲. ↑ نووی، ابوزکریا، المجموع، ج۸، ص۳۹۷-۳۹۸.    
۱۲۳. ↑ سرخسی، محمد بن احمد، المبسوط، ج۴، ص۱۳۱-۱۳۲.    
۱۲۴. ↑ سمرقندی، علاءالدین‌محمد، تحفة الفقهاء، ج۳، ص۸۵.    
۱۲۵. ↑ کاسانی، علاءالدین، بدائع الصنائع، ج۲، ص۲۱۷.    
۱۲۶. ↑ ابن قدامه مقدسی، موفق‌الدین، المغنی، ج۹، ص۴۵۸.    
۱۲۷. ↑ ابن قدامه مقدسی، موفق‌الدین، المغنی، ج۳، ص۴۷۴.    
۱۲۸. ↑ دارمی، ابومحمد، سنن الدارمی، ج۲، ص۱۲۴۴.    
۱۲۹. ↑ قشیری نیسابوری، مسلم بن حجاج، صحیح مسلم، ج۲، ص۹۵۵-۹۵۶.    
۱۳۰. ↑ ابن ماجه، محمد بن یزید، سنن ابن ماجه، ج۲، ص۱۰۴۷.    
۱۳۱. ↑ طوسی، محمد بن حسن، المبسوط، ج۱، ص۳۳۶.    
۱۳۲. ↑ طوسی، محمد بن حسن، المبسوط، ج۱، ص۳۳۸.    
۱۳۳. ↑ ابن ادریس حلی، فخرالدین، السرائر، ج۱، ص۵۴۹.    
۱۳۴. ↑ ابن ادریس حلی، فخرالدین، السرائر، ج۱، ص۵۵۱-۵۵۲.    
۱۳۵. ↑ ابن ادریس حلی، فخرالدین، السرائر، ج۱، ص۵۷۴.    
۱۳۶. ↑ تبریزی، میرزا جواد، مناسک حج، ص۱۱۱.    
۱۳۷. ↑ شافعی، محمد بن ادریس، الام، ج۲، ص۲۳۹.
۱۳۸. ↑ رافعی، عبدالکریم، فتح العزیز، ج۷، ص۴۷۲.    
۱۳۹. ↑ نووی، ابوزکریا، المجموع، ج۷، ص۴۱۴.    
۱۴۰. ↑ نووی، ابوزکریا، المجموع، ج۷، ص۴۰۵-۴۰۶.    
۱۴۱. ↑ ابن انس، مالک، الموطّا، ج۱، ص۳۸۱-۳۸۲.    
۱۴۲. ↑ نک:دسوقی، محمد، حاشیة الدسوقی، ج۲، ص۶۸-۶۹.    
۱۴۳. ↑ نک:ازهری، صالح بن عبدالسمیع، الثمر الدانی، ص۳۸۰.    
۱۴۴. ↑ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۴، ص۳۷۳-۳۷۴.    
۱۴۵. ↑ بیهقی، ابوبکر، السنن الکبری، ج۵، ص۲۷۵.    
۱۴۶. ↑ ابن قدامه مقدسی، موفق‌الدین، المغنی، ج۳، ص۳۰۹.    
۱۴۷. ↑ بهوتی، منصور بن یونس، کشاف القناع، ج۲، ص۴۵۶.    
۱۴۸. ↑ سرخسی، محمد بن احمد، المبسوط، ج۴، ص۴۰.    
۱۴۹. ↑ کاسانی، علاءالدین، بدائع الصنائع، ج۲، ص۲۱۸.    
۱۵۰. ↑ ابن ابی‌شیبه، ابوبکر، المصنف، ج۳، ص۱۳۹.    
۱۵۱. ↑ بیهقی، ابوبکر، السنن الکبری، ج۵، ص۲۷۵.    
۱۵۲. ↑ سرخسی، محمد بن احمد، المبسوط، ج۴، ص۵۷.    
۱۵۳. ↑ کاسانی، علاءالدین، بدائع الصنائع، ج۲، ص۲۱۷.    
۱۵۴. ↑ آخوند گلشاهی، آنه طواق، توضیح المسائل از دیدگاه مذهب حنفی، ص۱۶۸.
۱۵۵. ↑ ابن انس، مالک، المدونة الکبری، ج۱، ص۴۱۵.
۱۵۶. ↑ ابن انس، مالک، الموطّا، ج۱، ص۳۸۲.    
۱۵۷. ↑ رافعی، عبدالکریم، فتح العزیز، ج۷، ص۴۷۲.    
۱۵۸. ↑ رافعی، عبدالکریم، فتح العزیز، ج۷، ص۴۷۷.    
۱۵۹. ↑ نووی، ابوزکریا، المجموع، ج۷، ص۴۰۵-۴۰۶.    
۱۶۰. ↑ ابن قدامه مقدسی، موفق‌الدین، المغنی، ج۳، ص۴۲۴.    
۱۶۱. ↑ ابن قدامه مقدسی، موفق‌الدین، المغنی، ج۳، ص۴۰۹.    
۱۶۲. ↑ ابن قدامه مقدسی، عبدالرحمن بن محمد، الشرح الکبیر، ج۳، ص۳۲۰.    
۱۶۳. ↑ طوسی، محمد بن حسن، الخلاف، ج۲، ص۳۷۰.    
۱۶۴. ↑ حلبی، ابوالصلاح، الکافی فی الفقه، ص۲۰۳.    
۱۶۵. ↑ فاضل هندی، ابوالفضل، کشف اللثام، ج۶، ص۴۳۸.    
۱۶۶. ↑ رافعی، عبدالکریم، فتح العزیز، ج۷، ص۴۷۱.    
۱۶۷. ↑ نووی، ابوزکریا، المجموع، ج۷، ص۴۰۹.    
۱۶۸. ↑ بهوتی، منصور بن یونس، کشاف القناع، ج۲، ص۴۵۶.    
۱۶۹. ↑ خرشی، محمد بن عبدالله، شرح مختصر خلیل، ج۲، ص۳۵۸.    
۱۷۰. ↑ نک:رافعی، عبدالکریم، فتح العزیز، ج۷، ص۴۷۱.    
۱۷۱. ↑ حلبی، ابوالصلاح، الکافی فی الفقه، ص۲۰۳.    
۱۷۲. ↑ ابن ادریس حلی، فخرالدین، السرائر، ج۱، ص۵۵۲.    
۱۷۳. ↑ تبریزی، میرزا جواد، مناسک حج، ص۱۱۴-۱۱۵.    
۱۷۴. ↑ مواق، محمد بن یوسف، مختصر خلیل، ج۴، ص۲۴۲.    
۱۷۵. ↑ خرشی، محمد بن عبدالله، شرح مختصر خلیل، ج۲، ص۳۵۸.    
۱۷۶. ↑ خرشی، محمد بن عبدالله، شرح مختصر خلیل، ج۲، ص۳۶۰.    
۱۷۷. ↑ دسوقی، محمد بن احمد، حاشیة الدسوقی، ج۲، ص۶۸.    
۱۷۸. ↑ ابن قدامه مقدسی، عبدالرحمن بن محمد، الشرح الکبیر، ج۳، ص۳۴۱.    
۱۷۹. ↑ بهوتی، منصور بن یونس، کشاف القناع، ج۲، ص۴۵۶.    
۱۸۰. ↑ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۴، ص۳۷۶.    
۱۸۱. ↑ طوسی، محمد بن حسن، الاستبصار، ج۲، ص۱۹۲-۱۹۳.    
۱۸۲. ↑ طوسی، محمد بن حسن، التهذیب، ج۵، ص۳۲۴.    
۱۸۳. ↑ بهوتی، منصور بن یونس، کشاف القناع، ج۲، ص۴۵۶.    
۱۸۴. ↑ خرشی، محمد بن عبدالله، شرح مختصر خلیل، ج۲، ص۳۶۰.    
۱۸۵. ↑ حلبی، ابوالصلاح، الکافی فی الفقه، ص۲۰۳.    
۱۸۶. ↑ ابن ادریس حلی، فخرالدین، السرائر، ج۱، ص۵۵۲.    
۱۸۷. ↑ محقق مقدس اردبیلی، احمد، مجمع الفائده، ج۷، ص۲۸.    
۱۸۸. ↑ مواق، محمد بن یوسف، مختصر خلیل، ج۳، ص۳۶۱.    
۱۸۹. ↑ خرشی، محمد بن عبدالله، شرح مختصر خلیل، ج۲، ص۳۵۸.    
۱۹۰. ↑ خرشی، محمد بن عبدالله، شرح مختصر خلیل، ج۲، ص۳۶۰.    
۱۹۱. ↑ دسوقی، محمد بن احمد، حاشیة الدسوقی، ج۲، ص۶۸.    
۱۹۲. ↑ ابن قدامه مقدسی، موفق‌الدین، المغنی، ج۳، ص۱۹۷.    
۱۹۳. ↑ ابن قدامه مقدسی، موفق‌الدین، المغنی، ج۳، ص۳۱۰.    
۱۹۴. ↑ ابن قدامه مقدسی، موفق‌الدین، المغنی، ج۳، ص۳۱۲.    
۱۹۵. ↑ ابن قدامه مقدسی، عبدالرحمن بن محمد، الشرح الکبیر، ج۳، ص۳۴۱.    
۱۹۶. ↑ بهوتی، منصور بن یوسف، کشاف القناع، ج۲، ص۴۵۶.    
۱۹۷. ↑ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۴، ص۳۷۵.    
۱۹۸. ↑ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۴، ص۳۷۷.    
۱۹۹. ↑ طوسی، محمد بن حسن، الاستبصار، ج۲، ص۱۹۲-۱۹۳.    
۲۰۰. ↑ طوسی، محمد بن حسن، التهذیب، ج۵، ص۳۲۴.    
۲۰۱. ↑ ابن قدامه مقدسی، موفق‌الدین، المغنی، ج۳، ص۳۱۰.    
۲۰۲. ↑ ابن قدامه مقدسی، عبدالرحمن بن محمد، الشرح الکبیر، ج۳، ص۳۳۹.    
۲۰۳. ↑ بقره/سوره۲، آیه۱۹۷.    
۲۰۴. ↑ مفید، محمد بن محمد، المقنعه، ص۴۳۴.    
۲۰۵. ↑ طوسی، محمد بن حسن، المبسوط، ج۱، ص۳۳۸.    
۲۰۶. ↑ محقق مقدس اردبیلی، مجمع الفائده، ج۷، ص۲۷.    
۲۰۷. ↑ ازهری، صالح بن عبدالسمیع، الثمر الدانی، ص۳۸۰.    
۲۰۸. ↑ ابن ادریس حلی، فخرالدین، السرائر، ج۱، ص۵۵۳.    
۲۰۹. ↑ بهجت، محمدتقی، مناسک حج، ص۸۸.
۲۱۰. ↑ تبریزی، میرزا جواد، مناسک حج، ص۱۱۵.    
۲۱۱. ↑ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۴، ص۳۷۲، ح۵.    
۲۱۲. ↑ طوسی، محمد بن حسن، التهذیب، ج۵، ص۳۳۱.    
۲۱۳. ↑ حلی، حسن بن یوسف، تذکرة الفقهاء، ج۸، ص۱۸۶-۱۸۹.    
۲۱۴. ↑ نجفی جواهری، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۱۹، ص۲۸.    
۲۱۵. ↑ خوئی، سید ابوالقاسم، کتاب الحج، ج۵، ص۱۴۹-۱۵۰.    
۲۱۶. ↑ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۴، ص۴۶۸.    
۲۱۷. ↑ طوسی، محمد بن حسن، التهذیب، ج۵، ص۱۸۶.    
۲۱۸. ↑ حلی، یحیی بن سعید، نزهة الناظر، ص۵۷.    
۲۱۹. ↑ طوسی، محمد بن حسن، النهایه، ص۲۴۰.    
۲۲۰. ↑ نک:حلی، حسن بن یوسف، تحریر الاحکام، ج۱، ص۵۹۰-۵۹۱، تحقیق:ابراهیم بهادری.    
۲۲۱. ↑ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۴، ص۳۷۸.    
۲۲۲. ↑ طوسی، محمد بن حسن، الاستبصار، ج۲، ص۲۲۸.    
۲۲۳. ↑ طوسی، محمد بن حسن، التهذیب، ج۵، ص۱۲۷-۱۲۸.    
۲۲۴. ↑ سرخسی، محمد بن احمد، المبسوط، ج۴، ص۳۸-۳۹.    
۲۲۵. ↑ ابن عابدین، محمدامین بن عمر، الدر المختار، ج۲، ص۶۱۵.    
۲۲۶. ↑ آخوند گلشاهی، آنه طواق، توضیح المسائل از دیدگاه مذهب حنفی، ص۱۶۸.
۲۲۷. ↑ بحرانی، یوسف، الحدائق الناضره، ج۱۵، ص۴۶۵-۴۶۷.    
۲۲۸. ↑ نراقی، مولی احمد، مستند الشیعه، ج۱۳، ص۲۹۰-۲۹۲.    
۲۲۹. ↑ نجفی جواهری، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۲۰، ص۴۲۰-۴۲۲.    
۲۳۰. ↑ صدوق، محمد بن علی، من لا یحضره الفقیه، ج۲، ص۳۲۹.    
۲۳۱. ↑ طوسی، محمد بن یعقوب، الخلاف، ج۲، ص۳۶۲.    
۲۳۲. ↑ طوسی، محمد بن یعقوب، الخلاف، ج۲، ص۳۷۱.    
۲۳۳. ↑ نووی، ابوزکریا، المجموع، ج۷، ص۳۸۹.    
۲۳۴. ↑ ابن انس، مالک، الموطّا، ج۱، ص۳۸۲.    
۲۳۵. ↑ صعیدی عدوی، علی، حاشیة العدوی، ج۱، ص۵۵۸-۵۵۹.    
۲۳۶. ↑ باجی، سلیمان بن خلف، المنتقی، ج۳، ص۳.    
۲۳۷. ↑ ابن قدامه مقدسی، موفق‌الدین، المغنی، ج۳، ص۴۲۳.    
۲۳۸. ↑ طوسی، محمد بن یعقوب، الخلاف، ج۲، ص۳۷۱.    
۲۳۹. ↑ موسوی عاملی، سید محمد، مدارک الاحکام، ج۸، ص۴۲۲.    
۲۴۰. ↑ نووی، ابوزکریا، المجموع، ج۷، ص۲۳۹.    
۲۴۱. ↑ باجی، سلیمان بن خلف، المنتقی، ج۳، ص۳.    
۲۴۲. ↑ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۴، ص۳۷۳.    
۲۴۳. ↑ بیهقی، ابوبکر، السنن الکبری، ج۵، ص۲۷۵.    
۲۴۴. ↑ طوسی، محمد بن حسن، التهذیب، ج۵، ص۳۲۴.    
۲۴۵. ↑ طوسی، محمد بن یعقوب، المبسوط، ج۱، ص۳۰۳.    
۲۴۶. ↑ فیاض، محمد اسحاق، تعالیق مبسوطه، ج۸، ص۳۲۲.    
۲۴۷. ↑ طوسی، محمد بن حسن، الاستبصار، ج۲، ص۱۴۹.    
۲۴۸. ↑ طوسی، محمد بن حسن، الاستبصار، ج۴، ص۴۹.    
۲۴۹. ↑ طوسی، محمد بن حسن، التهذیب، ج۸، ص۳۱۵.    
۲۵۰. ↑ ابن بابویه، علی، فقه الرضا، ص۲۲۷.    
۲۵۱. ↑ حلبی، ابوالصلاح، الکافی فی الفقه، ص۲۰۵.    
۲۵۲. ↑ شافعی، محمد بن ادریس، الام، ج۲، ص۲۰۹.
۲۵۳. ↑ ابن قدامه، عبدالله، المغنی، ج۳، ص۴۴۱.    
۲۵۴. ↑ ابن قدامه، عبدالله، المغنی، ج۳، ص۴۴۷.    
۲۵۵. ↑ ابن انس، مالک، الموطّا، ج۱، ص۴۱۵.    
۲۵۶. ↑ دسوقی، محمد بن احمد، حاشیة الدسوقی، ج۲، ص۸۱-۸۲.    
۲۵۷. ↑ صنعانی، عبدالرزاق، المصنف، ج۴، ص۳۹۸-۳۹۹.    
۲۵۸. ↑ دار قطنی، علی بن عمر، سنن الدارقطنی، ج۳، ص۲۷۵.    
۲۵۹. ↑ طوسی، محمد بن حسن، التهذیب، ج۵، ص۳۴۱.    
۲۶۰. ↑ سبزواری، محمدباقر، کفایة الاحکام، ج۱، ص۳۱۲.    
۲۶۱. ↑ نراقی، مولی احمد، مستند الشیعه، ج۱۳، ص۱۶۸.    
۲۶۲. ↑ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۴، ص۳۸۹.    
۲۶۳. ↑ طوسی، محمد بن حسن، التهذیب، ج۵، ص۳۵۵.    
۲۶۴. ↑ طوسی، محمد بن حسن، الاستبصار، ج۲، ص۲۰۱-۲۰۲.    
۲۶۵. ↑ محقق مقدس اردبیلی، احمد، مجمع الفائده، ج۶، ص۳۶۹.    
۲۶۶. ↑ محقق سبزواری، محمدباقر بن محمد، ذخیرة المعاد، ج۳، ص۶۰۵.    
۲۶۷. ↑ فیض کاشانی، محمدمحسن، مفاتیح الشرائع، ج۱، ص۳۲۳.    
۲۶۸. ↑ صدوق، محمد بن علی، المقنع، ص۲۴۶.    
۲۶۹. ↑ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۴، ص۳۸۵.    
۲۷۰. ↑ مفید، محمد بن محمد، المقنعه، ص۴۳۵.    
۲۷۱. ↑ حلبی، ابوالصلاح، الکافی فی الفقه، ص۲۰۵.    
۲۷۲. ↑ طوسی، ممد بن حسن، المبسوط، ج۱، ص۳۴۰.    
۲۷۳. ↑ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۴، ص۳۸۵-۳۸۶.    
۲۷۴. ↑ صدوق، محمد بن علی، من لا یحضره الفقیه، ج۲، ص۳۶۵.    
۲۷۵. ↑ طوسی، محمد بن حسن، التهذیب، ج۵، ص۳۴۱.    
۲۷۶. ↑ طوسی، محمد بن حسن، التهذیب، ج۵، ص۳۴۳.    
۲۷۷. ↑ نک:حلی، حسن بن یوسف، مختلف الشیعه، ج۴، ص۹۵.    
۲۷۸. ↑ نک:حلی، حسن بن یوسف، مختلف الشیعه، ج۴، ص۹۶-۹۷.    
۲۷۹. ↑ نک:موسوی عاملی، سید محمد، مدارک الاحکام، ج۸، ص۳۲۶.    
۲۸۰. ↑ تبریزی، جواد، مناسک حج، تبریزی، ص۱۰۵.    
۲۸۱. ↑ مواق، محمد بن یوسف، مختصر خلیل، ص۷۵.    
۲۸۲. ↑ دسوقی، محمد بن احمد، حاشیة الدسوقی، ج۲، ص۸۲.    
۲۸۳. ↑ صعیدی عدوی، علی، حاشیة العدوی، ج۱، ص۵۶۱.    
۲۸۴. ↑ مواق، محمد بن یوسف، مختصر خلیل، ص۷۵.    
۲۸۵. ↑ دسوقی، محمد بن احمد، حاشیة الدسوقی، ج۲، ص۸۲.    
۲۸۶. ↑ صعیدی عدوی، علی، حاشیة العدوی، ج۱، ص۵۶۱.    
۲۸۷. ↑ قاضی ابن البراج، عبدالعزیز، المهذب، ج۱، ص۲۰۱-۲۰۲.    
۲۸۸. ↑ حلی، حسن بن یوسف، تحریر الاحکام، ج۲، ص۵۴-۵۵، تحقیق ابراهیم بهادری.    
۲۸۹. ↑ موسوی عاملی، سید محمد، مدارک الاحکام، ج۸، ص۶۲.    
۲۹۰. ↑ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۴، ص۳۸۵.    
۲۹۱. ↑ ابن انس، مالک، المدونة الکبری، ج۱، ص۴۷۷.
۲۹۲. ↑ مواق، محمد بن یوسف، مختصر خلیل، ص۸۶.    
۲۹۳. ↑ دردیر، احمد بن محمد، الشرح الکبیر، ج۲، ص۱۶۳.    
۲۹۴. ↑ شافعی، محمد بن ادریس، الام، ج۲، ص۲۸۳.
۲۹۵. ↑ شافعی، محمد بن ادریس، الام، ج۷، ص۷۳.
۲۹۶. ↑ محق حلی، نجم‌الدین، شرائع الاسلام، ج۳، ص۷۳۰.    
۲۹۷. ↑ حلی، حسن بن یوسف، تحریر الاحکام، ج۱، ص۶۲۹، تحقیق ابراهیم بهادری.    
۲۹۸. ↑ حلی، فخرالمحققین، ایضاح الفوائد، ج۴، ص۷۴.    
۲۹۹. ↑ ابن قدامه مقدسی، موفق‌الدین، المغنی، ج۳، ص۴۷۳-۴۷۴.    
۳۰۰. ↑ بهوتی، منصور بن یونس، کشاف القناع، ج۲، ص۴۶۲-۴۶۳.    
۳۰۱. ↑ کلینی، محمد یعقوب، الکافی، ج۴، ص۳۷۴-۳۸۵.    
۳۰۲. ↑ مفید، محمد بن محمد، المقنعه، ص۴۳۵.    
۳۰۳. ↑ حلی، حسن بن یوسف، تحریر الاحکام، ج۲، ص۵۴-۵۵، تحقیق ابراهیم بهادری.    
۳۰۴. ↑ تبریزی، میرزا جواد، مناسک حج، ص۱۰۵.    
۳۰۵. ↑ مائده/سوره۵، آیه۹۵.    
۳۰۶. ↑ ابن انس، مالک، المدونة الکبری، ج۱، ص۳۷۳.
۳۰۷. ↑ بهوتی، منصور بن یونس، کشاف القناع، ج۲، ص۴۵۲.    
۳۰۸. ↑ حلی، حسن بن یوسف، تذکرة الفقهاء، ج۸، ص۴۷.    
۳۰۹. ↑ شهید اول، شمس‌الدین، الدروس، ج۱، ص۳۷۲.    
۳۱۰. ↑ شافعی، محمد بن ادریس، الام، ج۲، ص۲۴۰.
۳۱۱. ↑ نووی، ابوزکریا، المجموع، ج۷، ص۳۸۵.    
۳۱۲. ↑ ابن قدامه مقدسی، عبدالرحمن بن محمد، الشرح الکبیر، ج۳، ص۳۱۵.    
۳۱۳. ↑ بهوتی، منصور بن یونس، کشاف القناع، ج۲، ص۴۵۶.    
۳۱۴. ↑ حلی، حسن بن یوسف، تذکرة الفقهاء، ج۷، ص۲۵۷.    
۳۱۵. ↑ حلی، حسن بن یوسف، منتهی المطلب، ج۱۰، ص۲۴۳، مشهد، مجمع البحوث الاسلامیة‌.    
۳۱۶. ↑ بحرانی، یوسف، الحدائق، ج۱۵، ص۵۱-۵۲.    
۳۱۷. ↑ قرطبی، شمس‌الدین، تفسیر قرطبی، ج۶، ص۴۰.    
۳۱۸. ↑ ابن حزم، علی بن احمد، المحلی، ج۷، ص۱۱۰.    
۳۱۹. ↑ ابن انس، مالک، الموطّا، ج۱، ص۳۹۴.    


• دانشنامه حج و حرمین شریفین، برگرفته از مقاله "بَدَنه"، تاریخ بازیابی۱۴۰۰/۰۹/۲۳.    


رده‌های این صفحه : احکام حج | احکام قربانی | اصطلاحات فقهی | حج | قربانی | کفاره
جعبه ابزار