بدل (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
بَدَل (به فتح باء و دال) یکی از مفردات
نهج البلاغه، به معنای عوض گرفتن و چیزی را در جای چیزی قرار دادن می‌باشد که
حضرت علی (علیه‌السلام) در خصوص ضربت خوردن و
شهادتش و در بیان
موعظه‌ای از این واژه استفاده کرده است.
بَدَل بر وزن عدل، به معنی عوض گرفتن و چیزی را در جای چیزی قرار دادن است.
راغب در
مفردات آورده است: «ابدال، تبدیل، تبدّل و استبدال» همه به معنی عوض گرفتن است.
«بدل» (بر وزن شرف) به معنای چیز عوض گرفته شده است.
هنگامی که آن حضرت (علیه‌السلام) ضربت زهرآلود
ابن ملجم، بر فرقش نشست؛ در صبح آن چنین فرمود: «ملکتنی عینی و انا جالس فسنح لی رسول الله (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم) فقلت یا رسول الله ماذا لقیت من امتک من الاود و اللّدد به فقال: ادع علیهم فقلت: ابدلنی الله بهم خیرا منهم و ابدلهم بی شرا لهم منّی؛
نشسته بودم که خوابم ربود، در خواب
رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم) از جلوی چشمم گذشت گفتم: یا رسول الله چه بسیار
انحراف و خصومت که از
امّتت دیدم فرمود: بر آن‌ها
دعا کن، گفتم:
خدا به جای آن‌ها بهتر از آن‌ها را به من بدهد و بجای من کسی را که شرّ است به آن‌ها عوض دهد.» همچنین آن حضرت (علیه‌السلام) در مقام موعظه می‌فرماید: «و اعتبروا بما قد رایتم من مصارع القرون قبلکم ... فبّدلوا بقرب الاولاد فقدها و بصبحة الازواج مفارقتها؛
عبرت بگیرید از
قبرهای انسان‌های پیش از شما که فقدان اولاد را با نزدیکی آن‌ها عوض گرفتند و جدایی زنان را با مصاحبت آن‌ها عوض کردند.»
این مادّه با مشتقاتش جمعاً بیست بار در «نهج البلاغه» به کار رفته است.
قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «بدل»، ص۱۲۰-۱۱۹.
