بدرالدین تبریزی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
بدرالدین تبریزی، معمارِ مقبره جلال الدین رومی (مولوی) و از جمله دانشمندان
قرن هفتم می‌باشد.
وی اهل قونیه و از اصحاب
جلال الدین رومی و احتمالاً از ایرانیان اهل علم و صناعتی بود که پس از حمله
مغول به
ایران، در اواسط قرن هفتم، به
آسیای صغیر کوچ کردند.
مجدالدین
فریدون بن احمد سپهسالار
و شمس الدین
احمد افلاکی گذشته از اشاره به ارادت او به جلال الدین، فضایل بسیاری برای وی برشمرده‌اند و او را در
نجوم،
رقوم و
هندسه،
سیمیا و
کیمیا، سحریّات و حل خواص نیرنجات (یا: نارنجات = علم الحیل) متبحر دانسته‌اند.
حتی افلاکی، نظر «اصحاب عظام» جلال الدین را درباره وی نقل کرده و گفته است: «مردی بود ذوفنون و در فنّ کیمیا و صنعت سیمیا
بوعلی سینا بود و در حکمت...
سقراط ثانی و
افلاطون یونانی».
عبدالباقی
گولپینارلی، به نقل از
ثاقب مصطفی دده مؤلف کتابِ سفینه نفیسه مولویان (تألیف ۱۱۴۸، چاپ ۱۲۸۳ در مصر) در
تاریخ مشایخ و
چلبیان طریقت مولویه،
شمس الدین احمد افلاکی را از شاگردان بدرالدین تبریزی دانسته است. (۱۳۶۶ ش، ص ۱۷۰) به گفته او از رساله سپهسالار مجدالدین فریدون چنین برمی آید که بدرالدین تبریزی کیمیاگری می‌کرده و احتمالاً افلاکی نزد او کیمیا آموخته است.
پس از درگذشت جلال الدین رومی (۶۷۲) و به
خاک سپرده شدن او در باغ سلطان (ارم باغچه) در کنار پدرش،
علم الدین قیصر که سرداری دلاور و از بزرگان قونیه بود
برآن شد تا برای جلال الدین بقعه و بارگاه بسازد.
با کمک
معین الدین پروانه و نیز زوجه او
گرجی خاتون ،
امیرعلاءالدین قیصر و سلطان ولد، فرزند جلال الدین رومی، ساختمان
بقعه و
بارگاه با نظارت و معماری بدرالدین آغاز شد و ظاهراً در ۶۷۳ پایان یافت.
بنایی که بدرالدین تبریزی ساخته احتمالاً بدنه‌ای استوانه‌ای شکل داشته که بر چهارفیلپایه استوار بوده و برفراز آن گنبدی مخروطی قرار داشته است.
در پایان
قرن هشتم و سپس در
عهد بایزید دوم این بنا مرمت و ضمایمی برآن افزوده شد.
این
مقبره که به
قبه الخضراء (گنبد سبز، در ترکی: یشیل قبه) معروف است، تقریباً مدفن پنجاه تن از احفاد جلال الدین نیز است.
(۱) ابن بی‌بی، سلجوقنامه، چاپ هوتسما، لیدن ۱۹۰۲.
(۲) احمدبن اخی ناطور افلاکی، مناقب العارفین، چاپ تحسین یازیجی، تهران ۱۳۶۲ ش.
(۳) ابوالفتح حکیمیان، «قونیه و مرقد مولانا»، در بررسیهایی درباره مولوی، تهران ۱۳۵۴ ش، ص ۲۱۳-۲۷۸.
(۴) فریدون بن احمد سپهسالار، زندگینامه مولانا جلال الدّین مولوی، با مقدمه سعید نفیسی، تهران (تاریخ مقدمه ۱۳۲۵ ش).
(۵) عبدالباقی گولپینارلی، مولانا جلال الدّین: زندگانی، فلسفه، آثار و گزیده‌ای از آن‌ها، با ترجمه و توضیحات توفیق سبحانی، تهران ۱۳۶۳ ش.
(۶) عبدالباقی گولپینارلی، مولویّه بعد از مولانا، ترجمه توفیق سبحانی، تهران ۱۳۶۶ ش؛
دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «بدرالدین تبریزی»، شماره۷۲۴.
